- Вось як пачнеш так разважанне,
Агоркне ўсё табе дазвання,
Нарэшце мацi не ўтрывала:
- Таго няма, другога мала;
А як жывеш ды не гадаеш,
То й лiха тога не зважаеш...
Так... хоць зямлi свае нямнога,
Але ўсё ж лепей, як нiчога.
А збудзь яе - пачуеш страту,
Бо дзе паставiш тую хату,
Калi няшчасце напаткае?
Бо гэта служба ўжо такая.
А там, за светам, на чужыне
Нiхто цябе, ой, не прыхiне!
I як там будзе з той зямлёю?
Не хвацiш голаю рукою,
Няпэўна ўсё i невядома,
Дык больш пiльнуйцеся вы дому!
- Ну, вось кабецiна дзiўная!
Мiхал на жонку нападае.
Цi ж мы зямлю сваю збываем?
Мы на рахункi прыкiдаем.
Ды што, скажы, ну хоць бы й пляц?
Падумаць - выстраiш палац!
Па часе будзе i развага,
Калi ў лоб стукне табе шляга!
- Вядома, бацькаўшчыны шкода,
Сказаў Антось у тоне згоды.
Але ж i трэба меркавацца
I аднаго чаго трымацца;
I не чужым, а сваiм вокам
Агледзець трэба ненарокам,
Як мае быць Заблонне тое;
А можа, выйдзе што-якое.
Рабiць тут трэба - адно слова,
Не то што - цуп-луп! - i гатова,
Бо гэта справа - не пустая;
Людскi ж язык касцей не мае.
Я так бы раiў: выбраць час
I аглядзець усё зараз,
А там сама пакажа справа,
Цi варта шуму ўся аблава,
Бо мо ваўкi ўсе пасхадзiлi.
На том яны i парашылi.
Я тут спыню апавяданне,
Каб значны крок ступiць назад,
Зрабiць уважлiвы агляд
Прычын iмкнення, парывання
На новым грунце сесцi стала,
I чым жыла душа Мiхала.
А поруч з гэтым мiмаходам
Жыццё мiнулае крануць
I ў цёмны кут яго зiрнуць,
Дзе пад халодным яго лёдам
Назло лiхiм яго прыгодам
Крынiцы свежыя цякуць.
Мiхал... вы лепш спытайце самi
Пра палясоўшчыка Мiхала:
Яго ўся воласць наша знала,
Ён быў вядомы мiж панамi!
Ды што паны?! сам князь Антонi,
Я памятаю, як сягоння,
Не раз з Мiхалам меў размову.
I знаў жа службу леснiкову!
Ён ведаў, як свае пяць пальцаў,
Ну, да мала ўсiх мiкалаўцаў.
Патрава здарыцца, пакража,
Як бачыш, вызнае, дакажа
I дойдзе ўжо да галубочка,
Як бы па нiтцы да клубочка.
Дык i не дзiва, што Мiхала
У нас любiлi вельмi мала.
Мiхал сам гэта чуў i ведаў,
Ды што ты зробiш? Так з прадзедаў
Было-вялося i вядзецца,
I ўсё ўпустую люд таўчэцца;
Ды будзе час паразумення
Таўкне пад самае карэнне...
I вось што, братцы, дзiўна ў свеце,
Вы толькi добра паглядзеце:
Той чалавек, што першы, збоку,
Ўжо без таго не ступiць кроку,
Каб не ткнуць пальцам на другога,
Як на заклятага, лiхога,
Ён тое самае ўчыняе,
За што другога бэсцiць-лае,
Як толькi скуру яго ўздзене
Цi чуць кранецца яго кiя
Такiм яшчэ ваўком завые,
I дзе ён добрасць толькi дзене?
На што вада, але i тая
Не ўсюды роўны нораў мае:
Спакойна ў ямах i заторах,
Але капае дол у горах
I страшна пенiцца, бушуе,
I грунт каменны там свiдруе.
А сiла ў тым, на мой пагляд,
Якi выконваеш загад.
Мiхал, як толькi ажанiўся,
Тады ж ад бацькi аддзялiўся,
Бо стала цесна. З той прычыны
Хадзiў на сплаў ён, на вiцiны,
Разоў са два схадзiў у Прусы
Куды не трапяць беларусы?
Але абрыдла гэта справа,
I адвярнуўся ён ад сплава;
Пайшоў на службу таўкануцца,
Бо дома недзе разгарнуцца.
Наўперад ён праз час каторы
Быў пры падлоўчым на каморы.
Стары ляснiчы па-сваему
Цанiў Мiхала, як служаку:
Ганяў усюды небараку,
Як бы скацiну тую нему.
Не раз на жалабы Мiхала
Ляснiчы так казаў, бывала:
- Што ж? добры конь i цягне дужа!
I не пускаў Мiхала з гужа.
Мiхал яму рабочых ставiў,
I сенакосы яго правiў,
I догляд меў за панскiм статкам,
А службу нёс сваiм парадкам,
Бо што ты зробiш тут? стараўся.
Ў другое месца перабраўся
Яму уважыў пан ляснiчы,
I сеў Мiхал у страшнай дзiчы,
Дзе лес адзiн, хмызняк ды поле
Ды ветру посвiсты на волi.
Было зямелькi там валока,
Дзе можна б моцна i глыбока
Пусцiць карэннi ў грунт, абжыцца
Было на чым разварушыцца.