Міндоўг(звяртаючыся да Марты):
Пойдзем адсюль, пакуль іх не пабудзілі. Хай спяць. Сон гэта здароўе, а здароўе будучым каралям вельмі спатрэбіцца. Спадзяюся, я ўбачу іх дарослымі. Усё ж такі ўзрост у мяне ўжо такі. Адным багам вядома, што можа адбыцца заўтра. Калі я памру, а дзеці яшчэ будуць маленькімі, паабяцай мне, што знойдзеш годнага чалавека, які заменіць ім бацьку і выхавае іх шчырымі, мудрымі і рашучымі. Паабяцай мне, Марта!
Марта:
Абяцаю. А калі са мной штосьці здарыцца Не трэба шукаць ім новую невядомую матулю. Мая сястра Агна зможа за імі прыглядаць. Яны звыкліся з ёй. І я не хачу пакідаць сваіх дзяцей камусьці невядомаму. Толькі ёй Толькі ёй я давяраю.
Міндоўг:
Ды што ж з табой можа здарыцца? Ты ж, у адрозненне ад мяне, маладая яшчэ. Аднак добра. Калі ты гэтага хочаш, калі гэта цябе супакоіць. Хай будзе так. І я таксама абяцаю. Усё ж такі адным багам вядома, што можа адбыцца заўтра.
Дзея другая
Зява першая
1314 год
Навагрудак. Невялічкая мясцовая карчма. У ёй сядзяць Румбольд і Богуш.
Румбольд:
Богуш, ты чуў, што хутка Давыд Шчыт Панямоння стане сваяком нашага будучага князя Гедыміна?
Богуш:
Хто-хто?
Румбольд:
Ну ты даеш! Хіба ты не ведаеш, што Давыда Гарадзенскага зараз паўсюль называюць не іначай як Шчытом Панямоння? Я, вядома, разумею, што ты зязджаў на ўсход гандляваць, але няўжо да цябе навіны зусім не даходзілі?
Богуш:
Пачакай. Наколькі я памятаю, яго і Гарадзенскім пачалі называць у народзе зусім нядаўна, пасля таго як ён сябе паказаў выдатным кашталянам і абараніў Гародню ад навалы крыжакоў. Колькі разоў яны бралі горад у аблогу з тых часоў, як яго прызначылі кашталянам?
Румбольд:
Ужо тры! І нешта мне падказвае, што падчас яго кіравання горадам яму яшчэ не адзін раз давядзецца ім супрацьстаяць.
Богуш:
Дык а калі ён паспеў атрымаць мянушку «Шчыт Панямоння»?
Румбольд:
Як калі? Зразумела, пасля таго як ён прыйшоў на дапамогу Навагрудку і абараніў яго! Ён жа тады не толькі перабіў амаль палову крыжацкага войска, але і захапіў пятнаццаць сотняў коней і знішчыў увесь варожы абоз. І гэта калі не казаць пра тое, што ён яшчэ доўга пераследваў тых, хто ўцякаў, і ачысціў ад захопнікаў землі, якія знаходзіліся вельмі далёка ад Навагрудка.
Богуш:
Гэту гісторыю я і без цябе ведаю, толькі пра мянушку не чуў. Ты лепей распавядзі: якім такім цудоўным чынам ён сваяком Гедыміну стане?
Румбольд:
Вельмі простым. Гедымін хоча, каб Давыд ажаніўся з ягонай дачкой, прыгажуняй Бірутай.
Богуш:
Што? Нейкі сын шалёнага здрадніка ажэніцца з дачкой будучага князя? Не можа гэтага быць!
Румбольд:
Ён ужо даўно ўспрымаецца народам не як сын шалёнага здрадніка, а як мужны і верны кашталян Гародні. Таму не называй яго так! Яго ўсе паважаюць і лічаць выдатным героем нашых часоў. І Гедымін не выключэнне.
Богуш:
Мабыць, гэта толькі чуткі? Сам ведаеш, колькі ўсяго народ пра ўладароў заўсёды выдумляе. Пра караля Міндоўга нават казалі, нібыта ён нейкай граматай завяшчаў наша княства крыжацкаму ордэну ў выпадку, калі ён сам застанецца без нашчадкаў. І што? Усё гэта апынулася звычайнымі плёткамі. Мабыць, і зараз гэтаксама?
Румбольд:
Ні ў якім разе! Зараз усё па-сапраўднаму. Я ведаю гэта з надзейных крыніц.
Богуш:
Вось яно, значыцца, як мудрагеліста лёс склаўся. Хто б мог падумаць? За такі хуткі час пераадолець шлях ад сына здрадніка да сваяка вялікага князя! Альбо ў народа вельмі кароткая памяць, альбо ён сапраўды варты чалавек.
Румбольд:
Гэта ў нашага народа кароткая памяць? Ды што ты такое гаворыш! Мы заўсёды памятаем і шануем сваіх герояў і ніколі не забываемся на тых, хто нас калісьці пакрыўдзіў. І спадзяюся, так будзе, пакуль існуе гэты свет. Наш народ будзе памятаць сваіх сапраўдных герояў, сваю вялікую гісторыю. Будзе ганарыцца ёй. І ніколі, і нікому гэта не дазволіць у сябе адабраць.
Богуш:
Выпем жа за гэта!
Румбольд:
Выпем!
Уздымаюць куфлі і пюць.
Богуш:
Ты маеш рацыю. Нашы звычаі, наша вера, нашы героі гэта ўсё нашы карані. І згубіць штосьці з гэтага гэта як згубіць сваяка