Tosatdan yana savollar paydo bolishi mumkin. Bular ozi nimaga yozilyapti?. Buning javobi esa bitta nuqta hisoblanadi. Va osha nuqta esa, odamlar togri yolni ajratishni organib olib, bir-birlari bilan birlashib va hokozo yaxshi narsalar bilan yashashlaridir. Hatto eng kuchli va eng aqlli odam ham yordamga muhtoj, nafaqat odam, hamma jonzod, albatta Allohdan tashqari. Buni tushunib yetish insonlarning ozlariga bogliq. Tushunib yetgan bilan, hamma ish oz-ozidan qilinib qolmaydi. Hech bolmaganda azgina harajat kerak boladi. Ha harajat, harakatni bildiradigan harajat. Hayotda shunchaki nafas olish mumkin, ammo shu bilan birga yashamaslik ham mumkin va bundan nima foyda? Togri, hech qanaqa. Insonlar hohlashsa, bu haqida oylab korishlari mumkin. Togri, hamma hayot manosini har xil tushunadi, biroq boshqa tarafdan boshqacha tushunsa ham, aynan shu tarafdan bir xil tushunsa boladiku. Oddiy tarixga bir nazar solinsin va shunchaki Gitler olinsin. Ha, Adolf Gitler, unda ham «diskriminatsiya» va yana boshqa inson sogligi uchun zararli narsalar kuzatilgan edi. Nafaqat kuzatilgan edi, unda balki rivojlangan bosqichda ham edi. Savol. Bu insonni erishgan narsasi nima boldi? Oylamasdan turib ham «hech nima» desa boladi. Shunga amin bolish kerakki, uning ozi ham shunaqa javob bergan bolardi. Chunki, haqiqattan ham hech nimaga erisha olmadi. U ham buni oxirgi daqiqalarda, balki oxirgi soatlarda, balki mayli oxirgi kunlarda tushungandir, asosiysi tushungan. Insonlar shunday davom etsa, yani togri yolni kora olmaslik, birlashish va boshqa narsalarni tushunmaslik yolidan ketishda davom etaversa, ularda shu soat yo daqiqalar bolarmikin? Shu soat, daqiqalarsiz ham tushunmasdan ketishsa, achinarli holat. Agar odamlar shu togri yolni kora bilish, birlashish yolidan ketishsa, kelajakni ozi ularning xizmatida boladi.
Insonlar oz yaqinlariga sevgini bera olishadi. Shu sevgini, keling sevgi emas, aksincha muhabbat, yani umumiy muhabbat desa togri boladi. Xullas, shu umumiy muhabbatni boshqalarga ham bersa boladimi? Boladi. Togri har bir hayot, har kimning shaxsiy narsasi hisoblanadi. Biroq, birovga shu ozaro mehrni bera olmagandan song, boshqa «negativ narsani ham bermaslik kerak. Chunki, har bir hayot, bu har kimning shaxsiy narsasi hisoblanadi. Bunga xulosa aytiladigan bolinsa, bu tarafdan yashashni hohlamagan odam, boshqa tarafdan ham shu hohishiga qarab ish tutsa, unda yaxshi. Mehrni misol tariqasida keltirilsa, mehr ozuqa. Ozuqa esa hammaga yoqadi, bu ozuqani hamma oziga talab qiladi va bu ozuqa qolga tekganidan keyin, boshqalarning galini ham esdan chiqarmaslik kerak. Ha, dunyodagi hammani tabiati har xil, bu bilan bahslashib bolmaydi, insonlar ozi shunaqa yaratilgan, bu bilan ham bahslashib bolmaydi. Misol qilib, hayotni 50%i tepadan, 50%i esa insonlarning ozlaridan talab qilinadi va bu misol korinishidagi haqiqatdir. Bu haqiqat insonlar orasida adashib yurgan, lekin hali balandroqga chiqib, ozini borligini korsata olmagan yoki tanita olmagan haqiqatdir. Buni lekin, 50%i emas, 100%i ham bizdan talab qilinadi. Shuning uchun esdan chiqarmaslik kerakki, umumiy muhabbat kaliti har bittamizda yashiringan.
Qanaqadir bir tuyguni, deb oz jonini shunchaki qurbon qiladiganlar hayotda kop, bularni jinni deb ham bomidi. Savol bittasi uchun oz jonini qurbon qilgan inson, unda boshqalar uchun ham ruschasiga aytganda «не жалко» (bemalol), aksiga olib boshqattan sevgi degan tuygularni uygotib otirishi shartmas. Hozir bu bilan kimdir ajralib qolayotgani yo kimdir yerga urilayotgani yoq, shunchaki hato takidlanib ketilyapti. Bolishi mumkin, hatosiz odamni ozi yoq, lekin bunaqa darajadamas. Etibor berish kerak, har bitta narsani meyoridan oshib ketishi sogliq uchun zarar. Kamchilikka qaytiladigan bolinsa, u bilan yashagandan kora, uni togirlash kerak. «Тупизм» (jinnicha) cha fikrlash orqali ozini qurbon qilgan bilan, 1 gramm ham foyda yoq, lekin zarari 1 grammdanam oshadi. Qurbonlik bilan, qurbon qilishni ancha katta farqi bor, bu qaytarilma. Aytib otilganidek 23 ta odam uchun ham jonini bersin, odamlar tushinishadi. Bu yerda ham sevgi, muhabbat degan tushunchalar bor. Togri har bir hayot, har bir odamning xazina va muommosi hisoblanadi. Shunchaki bazida kichkina ozgartirishlar kiritish kerak bolib turadi. Bu esa osha ozgartirishlardan biri hisoblanadi.
Odamlarni yana bir-birlari bilan birlashishlariga qaytilsa, bu odamlar uchun togri yol hisoblanadi. Boshqacha qilib aytganda qaror desa ham boladi va bu qaror nafaqat hayotimiz uchun, balki kelajak uchun va undagi hayotimiz uchun ham, hatto otmish va undagi hayotimiz uchun ham foydali, shunchaki foydalimas, ancha foydali. Yani shu yashalgan on, kelajakka aylanadi va kuni kelib, u otmishga ham aylanadi. Va bu boshqalar uchun malum bir tarbiya vazifasini bajaradi. Odamlar shuning uchun ham, kelajak otmishdan boshlanadi deb bekorga aytishmaydiku. Buni sal ozgartirib, hozirdan boshlanadi, desa ham boladi. Shu hozirgi zamon otmish va kelajak ortasidagi koprik hisoblanadi. Yolgiz yoki ajralib mukammallikka erishib bolmaydi, togri mukammallikka umuman erishib bolmas, lekin shu mukammalik yolida ketsa boladi, bu qaror esa shu yolda ketish uchun «проездной» (chipta) desa ham boladi. Ozi asli shunaqa, lekin sodda misoldan yaxshisi yoq. Bu hozircha shubha bolib korinayotgan bolsa kerak, biroq fakt bolishi, insonlarni bu narsani qabul qilish va amalga oshirish salohiyatiga bogliq. Misol tariqasida yana, bitta odamdan 1 ta, mayli 23 ta fikr chiqadi. Insonlar nechta va ulardan chiqadigan fikrlar, goyalar nechta bolib ketadi? 10 tasiniki? 100 tasiniki? 1000 tasiniki? 1000000 tasiniki? Bu yerda azgina matematik hisoblash kerak holos, shuni ozi javob bola oladi. Bazi bir gaplarni misol olinsa, «yaxshi goyalar birlik bilan keladi, «kuch birlikdadir va shunga oxshash, bularda jon bor desa boladi. Hayotda, tanlovda adashmaslik kerak, yani har bir kozga koringan narsani haqiqat deyilsa, yolgonga asoslangan hayot ichida qolib ketib, vayronkorlik tomon qadam tashlash mumkin, yoq mumkin emas, aniq. Buni hayotni tugashi desa ham boladi, faqat shu boshqacha korinishdagisi boladi.
Ozi umuman olganda, hech kimga aldamchi hayot kerakmasu, balki kerak bolar bazida, lekin muhtojlik sezishmasa kerak. Biroq osha muhtojlikkayam erishsa boladi, agar odamlar shuni shunchalik hohlashsa. Bu esa tushuntirib otilganidek, unaqa ja yaxshi fikr emas. Yaxshi fikr deb, oylangan narsa puch bolishi ham mumkin, albatta bu tushuntirilganidek, soxta bolsa, soxta esa oz yolida yolgon hisoblanadi, teskarisi bolsa ham baribir puch hisoblanadi, shuning uchun bu narsa shunchaki puch hisoblanadi. Insonlarni bazida baliqqa oxshatsa boladi, yani baliqlarga insonlar tarafdan xorrak tashlanib, qarmoqqa ilintiriladi, insonlar ham bazida shunaqa xorrakka ishonib, qarmoqqa ilinishadi, togri bazi paytlar insonlar osha xorrakka ilinmas, bazi baliqlarga oxshab, balki omadi kelib, balki vaqti hali kelmasdan, ammo asosiy tirik qolish uchun instinkt, bu yerda ishonch, faqat shu togri narsaga ishonch hisoblanadi. Yolgon yoki soxta narsaga ishonch esa, xorrakka ilingandan song yo tovoda qovurilishiga, yo boshqa idishda paydo bolishiga sabab boladi. Shuni ham eslab otish kerakki, baliqlarga insonlar tomonidan xorrak tashlansa, insonlarga bu hayot tomonidan tashlanadi, bazi bir ajratilgan hollarda insonlarga insonlar tomonidan ham tashlanib turadi, nega bunaqa deb savol berib otirish shartmas, javobi yoki sababi oddiy desa ham boladi. Xullas, sababi shu puch bolgan narsani orqasidan quvlashi, balki boshqa sabablari ham bordir va buni ham javoblari yo sabablarini bilish, aniqlash shu jonzodlarni oziga bogliq, uni togirlash hamdir, balki.