Алег Грушэцкі
Рыцар Янка і каралеўна Мілана
Каралеўству патрэбны героi
* * *
© Грушэцкі А., 2023
© Козел В., ілюстрацыі, 2023
© Афармленне. ТДА «Выдавецтва Чатыры чвэрці», 2023
* * *
Прыгоды клічуць ізноў
Кожныя вакацыі Янка і Мілана праводзілі ў дзедавай вёсцы, цёплыя ўспаміны аб якой цешылі падлеткаў у горадзе. Гэтае ж лета выдалася найбольш запамінальным і багатым на падзеі. Такіх прыгод не зведаў яшчэ ніводны з іх знаёмых.
Каму яшчэ ў жыцці давялося спаткацца з жывым Цмокам, які вывяргае сапраўдны агонь? А хтосьці ладзіў сяброўства з магутным волатам Вярнігарой, якому пад сілу валуны варочаць і горы руйнаваць? Ці хто бачыў няўрымслівых гарцукоў сяброў ветру, альбо лесуна з багнікам? Прыгажунь-вужалак? Вось-вось, дакладна ніхто! А Янку з Міланай пашчасціла не толькі бачыць, але разам перажыць столькі, што іншым і не ўяўлялася! Юнакі за адно лета пасталелі, выраслі, сталі смелымі і моцнымі духам сапраўднымі героямі, дасведчанымі на справе, што такое праўдзівая адвага і гонар!
Успамінаў хопіць не на адно жыццё. Шкада толькі, што падзяліцца няма з кім. Гэта ж сакрэт, вялікая тайна пра таямнічае каралеўства.
Вярнуўшыся пасля бурных і яркіх падзей дадому, дзеці ледзь сябе не выдалі. Янка ўласна зачыніў праход у чароўнае каралеўства Сварга і нават паклаў на месца дзедавы падарункі крыж з падковай, ад аправы люстэрка і загадкавы кулончык, з дапамогай якога ў Міланы атрымалася выклікаць Цмока, што выратаваў іх падчас вырашальнай бітвы. Аднак хлопчык забыўся замкнуць куфар на замок.
Вох, раззлаваўся ж тады дзядуля, які заўсёды вельмі любіў парадак і трымаў кожную рэч на сваім месцы, даведаўшыся, што дзеці ўзялі тыя загадкавыя прадметы без яго ведама. Але гневаўся нядоўга ён моцна любіў сваіх унукаў, да таго ж яны адразу ва ўсім прызналіся. Праўда, не да канца. Сказалі, што вельмі карцела паглядзець на абяцаныя падарункі, і, убачыўшы адчыненыя дзверы, яны папросту не ўтрымаліся.
Ну што ты будзеш рабіць з любімымі ўнукамі? Старога гэта нават рассмяшыла. Тым не менш ён вельмі сурёзна выказаў, што такога рабіць не варта было. Няма дазволу, значыцца, няма. Дзед ніколі на іх не крычаў, толькі сурёзным голасам тлумачыў, што добра, а чаго рабіць не годна. Менавіта пасля такіх размоў дзеці адразу пачувалі сябе больш дарослымі і адказнымі, чыніць нешта неналежнае ім больш не хацелася.
Так камора была надзейна зачыненая, а крыжык, падкова і ўпрыгожванне схаваны ў куфар, хоць гэтыя рэчы дзеці вельмі палюбілі. Ад кулончыка Мілана была ў захапленні, ён здаваўся прыгожым і незвычайным. У яе сябровак дакладна такога не было.
Брату і сястры засталося чакаць канца вакацый, і дзед мусіў аддаць тыя рэчы. Але сумаваць па іх не было часу падлеткі атрымлівалі асалоду ад летняга адпачынку ў любімай вёсцы. Мяркуйце самі: непадалёк ад хаты лес, за плотам гарода рэчка, адразу за якой распасцёрся поплаў, хоць пейзаж малюй, бы маленькая Швейцарыя, а мо і прыгажэй.
Ні Янка, ні Мілана ніколі не бывалі ў той далёкай Швейцарыі. Але яны былі ўпэўненыя, што толькі ў іх вёсцы буслы клякочуць, нібыта вясёлыя музыкі з душою граюць на клякотках. Раніцай прыгожа спяваюць птушкі, раскрываючы ўсю сакавітасць сваіх галасоў у ранішніх пошчаках. Нават артысты з кансерваторыі імі заслухаліся б. Певень на плыце зранку заходзіцца, і, здаецца, сонейка выглядае толькі затым, каб паслухаць ды палюбавацца маляўнічай постаццю спевака. А якія яблыкі на гародзе растуць, каб вы толькі бачылі Сакавітыя, толькі скаштуеш аж унутры ўсё напаўняецца асвяжальна-салодкім сокам.
Непадалёк ад хаты, на дзялцы (зямельным участку), стаяў калодзеж з празрыстай, як сляза, і сцюдзёнай, як ляднік, вадой. У любога падарожніка ці госця, якому пашэнціла трапіць сюды ў спякотны сонечны дзень, папіць сцюдзёнай вады з калодзежа будзе адным з самых яскравых успамінаў. А калі ён да таго ж і абальецца вадой з вядра дакладна не забудзецца на такое.
Вада была і ў доме, падавалася помпай ад калодзежа. Але ж набраць яе, зачэрпнуўшы вядром з цёмнай глыбіні студні і падымаючы на звінючым ланцугу, круцячы ручку бервяна-барабана, паставіць цяжкае, налітае да краёў вядро на лаву, аглядаць, як бавіцца ў ім на хвалях сонейка, зусім іншая справа. Толькі такая вада і мае самы смак, сок зямліцы. Пеш і адчуваеш, як напаўняешся жыццёвымі сіламі, неверагоднай моцай.
У хаце ў адным з пакояў стаяла сапраўдная, мураваная печ з ляжанкай, усё як мае быць. Зімой дзеці нават злазіць з яе не хацелі. Котка, напэўна, адтуль амаль і не саскоквала. Вядома ж, яна лавіла мышэй і сваім абавязкам давала рады на выдатна, але вольны час бавіла на ляжанцы, прывольна расцягнуўшыся або пяшчотна згарнуўшыся клубочкам.
Канешне, кухня ў хаце была абсталяваная газавай плітой, мікрахвалёўкай, мульціваркай. Але стравы з печы Гэта ж зусім іншая рэч. Ежа, прыгатаваная асаблівым чынам у чыгунках, была духмянай і смачнай, адным словам з душой.
Сямя ахвотна прыязджала да дзядулі і бабулі, а малыя заўсёды бавілі час з задавальненнем. Сяброў у Янкі з Міланай было тут багата, бо тыя таксама імкнуліся выбрацца на лета не да нейкага там заморскага выраю, а да любай вёсачкі, адпачынак у якой не заменіць аніякая чужына. Гэткай красуні-прыроды больш анідзе не знайсці. Усё сваё, роднае, любае і дарагое сэрцу. Родны кут, зямля, адкуль карані бацькоў і продкаў. Таму і цягне штораз сюды, дзе ўсё так міла і знаёма, цешыць душу.
Рыбалка, купанне ў рэчцы, гульні ў хованкі да поцемак, паходы ў лес па ягады ды грыбы, святкаванне Купалля з начнымі скокамі праз вогнішча і пусканне падпаленага кола з гары, гонкі на роварах па прасёлкавых дарогах, а калі пашэнціць то і на конях можна пакатацца Але, на жаль, як бы тут ні было файна, вакацыі калі-небудзь ды скончваюцца.
Адпачынак нашых герояў ужо падыходзіў да завяршэння. Яшчэ колькі дзён і час збірацца дадому. Але быў у гэтым і станоўчы момант хутка дзеці атрымаюць свае незвычайныя падарункі. Ды і дзед пра іх не забыўся. Бацькі Янкі з Міланай акурат адправіліся ў госці разам з бабуляй. Самі ж дзеці бавіліся з сябрамі на вуліцы.
Дзед павольна накіраваўся да каморы, адчыніў дзверы і запаліў святло. Яму здавалася, што заўсёды першым на вочы ў каморы траплялася менавіта люстэрка. Можа, таму, што яно вялікае. Ці таму, што святло адразу адлюстроўвалася ад яго. А можа, з-за таго, што самотна вісела на сцяне і сваім загадкавым выглядам прыцягвала ўвагу. Дзядуля зайшоў, паглядзеўся ў яго і адкрыў куфар, выцягнуў драўляныя падкову і крыж, таямнічага колеру кулончык. Закрыўшы вечка, стаў разглядаць усё гэта, магчыма, у апошні раз.
Хм, сапраўды дзіўна. І чаму мой дзед папрасіў ім перадаць тое?..
У роздумах стары падняў галаву і зірнуў на люстэрка, заўважыўшы, што крыж з падковай маглі быць выразанымі з таго ж дрэва, што і рама. Яны былі падобныя і па колеры. І тут ён паглядзеў вышэй.
О, не вырвалася з яго вуснаў, і ён ледзь не ўпусціў з рук тыя прадметы. Гэтага не можа быць. Гэтыя фігуры могуць зяўляцца часткай герба, якіх бракавала. Ну-ка, прамовіў ён, паклаўшы кулончык на вечка, а сам залез, пыхкаючы, на куфар.
Дзед паспрабаваў уставіць драўляны крыжык, паднёсшы той да пустога месца на гербе. На дзіва, крыж пасаваў таму месцу.
Як тут і быў! толькі ён гэта прамовіў, як па памяшканні прабегся лёгкі ветрык. Дзядуля крыху здзівіўся, але не надаў гэтаму вялікай увагі. Затым ён узяў падкоўку, пакруціў, разглядаючы, і таксама прыставіў яе ў адпаведнае паглыбленне, прыціснуўшы для надзейнасці. Але цяпер крыж выехаў са свайго месца. Дзед спужаўся, што той адваліцца і хуценька падхапіў яго. Але перасцярога апынулася залішняй ён не выпаў, а боўтаўся на шрубе.