Малай, бу сүзләргә әллә ни илтифат итмәгәндәй, тыйнак кына утырды-утырды да алдына куйган икмәк телеме белән иткә үрелде:
Бисмиллаһир-рахманир-рахим!
Ай рәхмәт, балам! Өй яктырып киткәндәй булды лабаса, дип мактады аны Өлкән Газизә.
Атабыз төсле булырлыгы теленнән саркып тора шул аның, диде Кече Газизә.
Бигрәк мәгълүматлы, инсафлы бала икән, дип җөпләде Өлкән Фатыйма.
Алай күп белгәч, әйтеп бирсен әле менәтерә: бисмилланы нигә гел әйтешле? диде Зөһрә, төксе итеп.
Габдулла ялындырып тормады:
Кем дә кем, «Бисмиллаһир-рахманир-рахим»ны даими әйтеп ашарга утырса, ул кеше белән бергә шайтан ашый алмас. Шайтан бисмилла әйткән кешеләрдән качар.
И-и! Алай икән дип сузды Өлкән Газизә.
Каян белеп бетердең моны? дип сорады Кече Газизә.
Сәгъди атам Мәңгәр базарыннан бер китап сатып алып биргән иде. Кулдан гына язылган. «Фазаилеш-шөһүр» дип атала. Ул китап тагын болай дип тә әйтә әле: «Кем дә кем «Бисмиллаһир-рахманир-рахим» дип әйтеп йөрсә, ул кеше утта янмас, суда батмас, аны елан чакмас вә агулар зарар бирмәс».
Амин! дип, битен сыпырды Кече Газизә. Каяле, наным, чәеңне яңартыйм.
Шулпага да вакыттыр, дип, Өлкән Газизә малайның алдына чүлмәктән аш салып бирде. Ул бисмилланың хикмәте бихисап дип, беркөн ашта да сөйләп утырганнарые аны
Бихисап, бихисап! диде малай. Аллаһы Тәгалә вә Тәбарәкә әйткән: «Үземнең гыйззәтем вә олылыгым белән ант итәмен ки: кем дә кем Мөхәммәт өммәтеннән берәү ихлас белән «Бисмиллаһир-рахманир-рахим» дип әйтсә, аның ләүхе-л-мәхфүзенә җиде йөз еллык гыйбадәт савабын язармын», дигән.
Кече Фатыйма, ашавын да онытып:
Тагын, тагын, дип сорады.
Ярар. Аптыратмагыз. Тынычлап ашасын, диде Зөһрә.
Күтәргән кашыгы өстеннән малай, аңа туп-туры карап:
Ашаудан вакытында туйсаң савап була, бисмилладан тую гөнаһ, диде. Һәм Кече Фатыйманы җавапсыз калдырмыйча: «Бисмиллаһир-рахманир-рахим» унтугыз хәрефтер. Газап фәрештәләренең дә олылары унтугыздыр. Кем дә кем бисмиллаһир-рахманир-рахим дип әйтсә, унтугыз газап фәрештәсеннән котыла, газап кылынмый, дип өстәде.
Зөһрә малайның үзенә читләтеп әйткән җавабын ошатмады, үзалдына дигәндәй, әмма барчасы да илтифат итәрлек һәм ишетелерлек рәвештә:
Бу килмешәк өч көн торса, бөтен йортны үзенеке саный башламагае әле, диде.
Авызыңнан җил алсын ла, Зөһрә апай, диде Кече Газизә. Әйтергә оялмаган кылырга оялмас, дигән шикелле, бу ятим баланы кага-нитә калсаң дип, ул әйтеп бетерүне уңайсыз күрде.
Малай тынып калды. Ул инде сүзен һичкемгә юнәлтмәстән:
Кем дә кем ихлас белән «Бисмиллаһир-рахмани-р-рахим» дип әйтсә, Аллаһы Тәгалә вә Тәбарәкә шул кешенең шушы егерме дүрт сәгатьтә булган гөнаһларын гафу итә.
Кайлардан шулай бакыйлык сыман отып бетергән диген, ә? диде Өлкән Фатыйма, ихлас гаҗәпсенеп.
Безнекеләр шулай зиһенле булды ич инде, тута, диде Кече Газизә тыйнак кына, мактанасы килеп.
Өлкән Газизә, Габдулланың тәлинкәсенә бүтән ризык салып:
Менә, бисмиллаһир-рахманир-рахим, каз аягы белән бүтәкәсеннән пешкән бәлешне ашап кара әле, диде.
Урыным калмады ич инде! диде малай, җайлабрак утырып. Аңа кинәт рәхәт булып китте. Гыйлем иңдереп, савап алды. Үзенең дә чегән арбасыннан төшеп калмаганлыгын ипле төшендерде. Гел кагылырга да сугылырга димәгән!
Йомышы бар кебек, Зөһрә бүлмәдән чыгып китте һәм бу юлы инде фәкать үзалдына, чынлап ышанып, зәһәр итәргә тырышып:
Ничек карыны ярылмыйдыр, дип пышылдады. Ни әйткәненә үзе дә өркеп китеп, тиз генә: Әстәгъфирулла! дияргә тиеш тапты һәм ул, көтмәгәндә: Бисмиллаһир-рахманир-рахим, дигәнен сизми дә калды.
Тагын бер генә чынаяк чәй эчеп куй әле, наным, дип, Өлкән Газизә Габдуллага тагын чәй ясап бирде. Сөтләп, күрәгә белән! Әнә әфлисуныннан да авыз ит. Җаныңа ял бирсен. Ә тәнеңә ял мунча булыр. Гыймади абзаң юындырып чыгарыр да йокларга салырбыз. Ә без монда өс-башыңны яңартып көтәрбез
Яңартылган инде ул. Кырлайдагы Сәгъди атам белән Зөһрә әнкәм монда чыгып китәр алдыннан гына яңартып озаттылар. Кирәкми миңа берниегез дә!.. Әнә сабакка йөрергә асылмалы киндер букчалы итсәгез, шул җиткән Сезнең киндерегез дә юктыр әле. Байлар киндер сукмый ул
Җә, җә, киреләнмә, дип кисәтте аны Өлкән Фатыйма. Ул ни көләргә, ни еларга белми торды. Табарбыз, тапмый ни! Киндер генә тапмаска без әллә!..
Ишек чыбылдыгын киң ачып һәм бүлмәне чулпы чыңы белән тутырып, юантык кына бер хатын килеп керде. Бала итәкле күлмәген сыпыргалады, яулыгын төзәткәләде. Һәм, әлбәттә, сәке түрендәге чит-ят малайны шәйләми калмады.
Бәрәкалла! Әллә бу теге миңа кода тиешле шәкертме? Исән-сау килеп җиткәннәр дәмени, Ходаем? Шулай, тамак тәмугка җиткерер ди ул! Бу теләккә тугыз корбан суйсаң да ирештермәс! диде ул, суык майның кайнар табага салынуы кебек чатыр-чотыр килеп.
Аның соңгы сүзләрен Өлкән Газизә көтеп кенә торган диярсең. Ул, Габдулладан да яшереп торырга кирәк санамыйча:
Кеше суйган мал ашы ашап кына теләккә ирешеп булмый шул! диде. Бик ирешер идең дә кана, бәдәл-хаҗга йөреп кенә кияү синең ни теләп тә тулмаган карыныңны тутыра алмас шул Таныш соң, Габдуллаҗан: бусы җизнәңнең сеңлесе Газизә җиңгәң булыр. Бездә торалар.
Аллага шөкер! диде аңа Газизә, түшен киереп. Аштан ашка гына йөргән көннәребез әле! Аннары ул, Габдулладан дорфа сүзе өчен үкенгәнен белдереп: Син шул Габдуллаҗанмыни инде, бәгырькәччәем? Әйттем исә кайттым, яме, наным, яме? диде.
Малай, сәкедән шуып төшеп, аптыравыннан күрешергә дә оныткан кыяфәттә өч Газизәгә дә карап алганнан соң:
Монда башың адашырлык икән: берьюлы ике Фатыйма, өч Газизә! дип көлде. Әллә дөньяда бүтән исем беткәнме? Бер казанга ике тәкә башы да сыймый, дигән булалар тагын!
Кара, кара, диде яңа кергән Газизә, аңа күзен тутырып карап һәм чигенә-чигенә. Бусына тиклем артыксынып өлгергән инде әллә?
Хатын-кызлар тыенкы гына, ләкин, кинәнешеп, бердәм көлеп җибәрделәр.
Гыйлемлеге өстенә җор телле дә икән әле үзе! дип сөенде Өлкән Фатыйма.
Кече Газизә дә, канәгать калып:
Әйтәм ич, чат әти инде менәтерә! дип өстәде.
Башыңа төшсә сыясың икән аны, диде яңа кергән Газизә, кинәт мескенәеп калып. Кырыгына бер иман, утызына бер комган булса да сыярга туры килә. Ни хәл итәсең: шундый тозлы су сипкән җир инде бу минем бертуган абыем Галиәсгар йорты. Үзенең генә бәхете булмады бәгырькәччәемнең: бер-бер артлы күз уңында тоткан углы белән кызы дөнья куйсын әле, ә?! Ярар, Габдуллаҗан бәгырькәччәем, шикләнмә: сине дә монда ни торган авылларыңа, ни Казан каласына сыймаган корбан тәкәсе итмәскә генә хәлебездән килер. Алла җүн кылса, ничек тә сыешырбыз, дип, ул сәке читенә утырды да яулык очын күзенә тидереп-тидереп алды.
Өлкән Газизәнең дә күңеле тулышты бугай: ул самавыр битенә учын куеп карады да, аның суынып беткәненә тәгаен ышангач, Кече Фатыймага:
Бар, кызым, Гайни апаңа чыгарып бир әле, яңартсын, диде.
Хәзер, әни. Бу самавыр бик тиз кайнап чыга ул. Аннары никтер тиз сүрелә тагын.
Чат минем төсле инде! диде яңа кергән Газизә, елмаерга тырышып. Чат минем төсле
Ә Габдулла ишек турысындагы шәмаилгә күтәрелеп карады һәм, аның пыяласында Кырлайдагы ата-анасы чагылып киткәндәге шикелле тоелгач, артка чигенде, китап өеменнән берсен алып актарырга, туктап-туктап укырга кереште.
Бу вакыт зал ишеге шәмаиле пыяласында Кече Фатыйманың чагылышы күренеп узды. Ә Галиәсгар Госманов бүлмәсендәге шәмаилдә аның үзенең һәм Сафиулланың тирләп пешкән йөзләре кайтарыла иде. Зиннәтле идән сәгатенең зур теле салмак кына көттереп диярлек чайкала да чайкала. Тик почмактагы зур көзгедә тагын берәү башына кара хәтфә кәләпүш, өстенә казаки кигән, пөхтә генә сакал-мыеклы кеше күренеп тора иде. Күрәсең, ул салкыннан әле яңа гына кереп чишенгән, йөзе кызарынган, кулын әледән-әле мич йөзенә куеп-куеп ала. Күз читләре әллә күләгәдән, әллә сөрмә тартканга каралыбрак, тирәнәебрәк күренә.