321
Җәмилә – күркәм, матур, гүзәл.
322
Кямилә – камил, уңган, һәр яктан да килгән.
323
Къамәте – сыны, буй-сыны.
324
Сәдәф – энҗе кабырчыгыннан эшләнгән зиннәт (төймә); энҗе.
325
Маһеруйи – ай йөзен (айдай йөзен).
326
Сәна – мактау, мактау догасы.
327
Садр – садыр: күкрәк, күңел, йөрәк.
328
Гъилләт – авыру, чир.
329
Вәҗһеңи – йөзеңне, чыраеңны.
330
Мәризъ – авыру, чирле (кеше).
331
Дидерерсән вәҗгъеңи – әгәр тидерсәң (гыйшкың) чирен.
332
Җәсәд – тән, бәдән.
333
Бәхри-дәрд – дәрт-хәсрәт диңгезе.
334
Гаркъ улыбмын – гарык булганмын, батканмын.
335
Пәйаны – ахыры, чиге.
336
Интиһаи гыйшык улмаз – гыйшыкның соңы (чиге) булмас.
337
Хакъ – туфрак, җир.
338
Гъәрзыхаль итмәк өчен – хәлне бәян итмәк өчен.
339
Сән җәзил – син бик тә, син бик күп.
340
Гамь җөдадин – кайгы-аерылудан.
341
Фасбир ул съәбран җәмил – күркәм сабырлык белән сабыр ит.
342
Күрерсән вәйлеңи – хәсрәтеңне, бәла-казаңны күрерсең.
343
Садрең илә зәйлеңи – күкрәгең белән итәк-чабуыңны.
344
Гакыйль улан – гакыллы булган.
345
Кәшфе әсрар әйләмәс – серләрне ачмас.
346
Сохбәт – сөйләшү, әңгәмәләшү, серләшү.
347
Тәгъне әгъйар – читләрнең шелтәсе (ятларның гайбәте).
348
Багъ ара гөл-сәбез хушдыр, михнәти хар улмаса – бакчаларда гөл һәм яшеллек хуштыр, әгәр хурлыклы михнәте (нәтиҗәсе) тигәнәк (чәнечке) булмаса.
349
Бөйлә мөстәсна – болай тиңдәшсез (искитәрлек).
350
Бәдәл – алмаш, тиң.
351
Хөснедин, и җан, мөнкъәтыйгъ кыйлмас бәне илла әҗәл – аның күркәмлегеннән мине әҗәлдән (үлемнән) башка бер нәрсә дә аера алмас.
352
Къәсд идәрсә әһле тогъйан – азгынлык әһелләре явыз ният итсәләр.
353
Хода улса мәдәдкярем бәнем – Ходай минем ярдәм итүчем булса.
354
Мисле маһа пара – маһ – ай: айга пар, айга таң шикелле.
355
Күршәен – күрешәен; күрешик.
356
Зәһи – яхшы, шәп; бик.
357
Үз булып үзләр – үз булып беткән кешеләр.
358
Дәрдең – кайгың, хәсрәтең.
359
Шөйлә – шулай.
360
Моштакъ – омтылу.
361
Зийадә – бик, бик тә.
362
Хили моктандым – байтак, шактый интектем.
363
Халка – халыкка.
364
Әсбаб – сәбәпләр.
365
Так (рус.) – шулай.
366
Тутка – тутыкай, тётка.
367
Зәррәни – бөртектәй.
368
Күр улмайым – сукыр булмаем (булмыйм).
369
Уганым – Тәңрем, Ходаем.
370
Мальчиктый – мальчиктай, бала шикелле.
371
Саймадың чынга – санамадың чынга.
372
Дилгә – йөрәккә, күңелгә.
373
Инәлдем дә бугай аша – артык инәлдем бугай.
374
Дөшән сагъәтдә күңлемә – исемә төшкән сәгатьтә.
375
Деләр күңлем – беренче очракта: күңелем теләр; икенче очракта: күңелемне телер (кисәр).
376
Вә илля – вә әмма, тик, ләкин.
377
Сәне күрмәклекем сартын – сине күрмәклегем өчен.
378
Ушал кыйлмыш сәне Мәүля – сине Ходай шулай яраткан.
379
Терәп күксен – күкрәген киереп.
380
Идеб рәкъкас – биеп (төгәлрәк: биюче кебек итеп).
381
Бер йиңел улмасын бәхши – бер җиңел (төш) бүләге генә булмасын.
382
Гъәувас – суга чумучы (водолаз).
383
Мәгъас – гөнаһлы.
384
Гъәфләт – ваемсызлык.
385
Әйаме шәбаби – яшьлек көннәрен.
386
Бәгъидә – биредә: ерактагы кул җитмәс яр.
387
Сафадин – рәхәт чигүдән.
388
Зәүкъен – тәмен, ләззәтен.
389
Сайма – санама, исәпләмә.
390
Гъәһеднамә – килешү язуы.
391
Ниһанда – яшерен җирдә, аулакта.
392
Вакъты форсатда – форсатлы вакытта, җайлы вакытта.
393
Карыгач – картайгач.
394
Көсүф алмыштый көрсәтдә – каты суыктан кояш тотылган кебек (тоныкланып, нурсызланып) калганда.
395
Бәгъидә абыстаем – ерактагы абыстаем.
396
Вакъты хушами – бәхетле вакытымны.
397
Сәрбагъ – бакчалар «башлыгы»: бакчалар бакчасы, иң яхшы бакча.
398
Дидар – күрешү, очрашу.
399
Фиракъеңдин – аерылудан, аерым торудан; синнән башка торудан.
400
Оемай – йокламый.
401
Гамгин – гамьле, моңлы, кайгылы.
402
Кыйлма г[е]рифтар – дучар кылма.
403
Гъәрибләр – монда: кимсетелгәннәр, өлешсезләнгәннәр.
404
Сәнең һиҗреңдә әфкяр – синнән аерылуны фикерләүдә.
405
Фәрагъәт берлә – тынычлык, гамьсезлек белән.
406
Канилә (каны илә) – каны белән.
407
Йийәргә – ашарга.
408
Дидар – күрешү, очрашу.
409
Мөнәүүәр – нурлы, якты, балкып торган.
410
Гирйан – елаучы, күз яше түгүче.
411
Хәрәм – тыелган нәрсә; гаиләдә ят кешеләр өчен тыелган урын (хатын-кыз өчен билгеләнгән урын, бүлмә).
412
Илкем – кулым.
413
Ләтыйфә – гүзәл, күркәм, нәфис.
414
Кәмаляти – камиллекне.
415
Айати – аятьләрне (догаларны).
416
Ләбең – иренең.
417
Гъөнчә – чәчәк бөресе.
418
Фәһм (фәһем) – аң, аңлау, төшенү.
419
Мәкалят – мәкаләләр; бу очракта: сөйләр сүзләр.
420
Хыйаляти – хыялыйларча.
421
Күрәчәк – күргәч.
422
Рәүнәкъ – яктылык, нур.
423
Ригайәти – ригайәтне: олылауны, игътибарны.
424
Идеп фазли гъинайәти – фазыйльлекне (өстенлекне, камиллекне) бүләк итеп.
425
Мөдәүвирсез бигайәти – бик тә туры карый торган.
426
Һилялә охшашы вара – айга охшашлыгы бар.
427
Биңзәр… айа – айга… охшаш.
428
Сайа – саный.
429
Көнәш кеби шәрайати – шартлары (сыйфатлары) кояш шикелле.
430
Бакылыр – багылыр: төбәлер, карар.
431
Кидәрер һәм бу сагъәти – бу сәгатьләрдә һәм җуяр (шунда ук юкка чыгар да).
432
Къамәтең хубий – буй-сының гүзәл.
433
Хуби (хубы) – яхшысы, әйбәте, матуры.
434
Тугаймусың күби – күпләп, күп булып туганмысың.
435
Бу галәм бәрчидә нәбат – бу галәм яшеллек (гөл-чәчәк?) белән тулы.
436
Вә илля соңрада һәйэат – әмма соңында үкенеч.
437
Зикер әйләү – искә төшерү, кабатлау, гел истә тоту.
438
Катасың – катысың.
439
Чәнди – монда: моның кадәре, моның тикле.
440
Сафалар – рәхәтләр.
441
Тәәссефтин – үкенечтән.
442
Хун-хар – канечәр.
443
Зәнки – тупас, кырыс, мәрхәмәтсез.
444
Хар булу – хур булу.
445
Кусайде – куса иде.
446
Күрсәтсәйде – күрсәтсә иде.
447
Җәмалең – матурлыгың, гүзәллегең.
448
Күксиңә – күкрәгеңә, түшеңә.
449
Тәваззигълык итәнләрең йөз анча – йөзләрчә түбәнчелек итүләрен.
450
Михе әлимтик – кайгы кадагы шикелле.
451
Агыз-йары тоелсайде хәмимтик – авыз тарафы тоелса иде тирләгән кебек.
452
Баде сәмумтик – сәмум җиле шикелле.
453
Мумтик – мум шикелле, балавыз шикелле.
454
Моктандырсайде – интектерсә иде.
455
Дәмләр – вакытлар; сулышлар.
456
Зәригъә – монда: яшь кыз (асылда: үсенте).
457
Күңлең йадига – күңелең хәтеренә.
458
Вәфасы юк, зәуаледер сәригъә – ышанычы юк, ә бетүе исә тиз.
459
Һәб – барысы да, һәммәсе.
460
У – ул.
461
Итәрде нәүхә – зар елар иде.
462
Мисъри шаһ – Мисыр шаһы.
463
Сәригъәм – ашыгучым, сабырсызым.
464
Итде фөрйад – елады, агълады.
465
Бәһари – бәһарне: язны.
466
Ләйле-нәһари – төн һәм көннәрне.
467
Вафасыздыр, зәуаледер сәригъә – ышанычсыздыр, ахыры (бетүе) исә якын (тиз үтүчән).
468
Талигъә – бәхет.
469
Сәламулла – Алланың сәламе.
470
Җигәргүшәм – бавырым кисәге, бәгырем.
471
Бәдига – күркәм, гүзәл, тиңсез; татлы телле; хатын-кыз исеме.
472
Рәуанем мәкъсадыйга – юнәлешем максатына.
473
Шәмсе вә маһы – кояшы һәм ае.
474
Йуйдың – җуйдың.
475
Гомре вар – гомере барынча, бар гомеренә.
476
Җыелса, белмәс ала – җыелса да, ала белмәс (бәладән ала алмас).
477
И куәти рухы рәуаным – и җанымның ургылып торган куәте.
478
И дилбәри җан-у-җиһаным – и җан һәм дөньялыгымның иясе (гүзәл хуҗасы).
479
И миһербани дилнәуазем – и миһербанлы (шәфкатьле) күңел юатучым.
480
И бостанә сәрвийе-назем – и бакчалардагы назлы сәрвием.
481
И лаләи руй гөлгъөзарем – и лалә йөзле алсу йөзем.
482
И куәти җан-у-бәһарем – и җанымның һәм (тормыш) язымның куәте.
483
Сохбәт – сөйләшү, әңгәмәләшү, серләшү.
484
Чү михнәт – михнәт шикелле.
485
Мөсыйбәтдер – бәхетсезлектер.
486
Мәгъишәт – тормыш, яшәү, тереклек.
487
Фиракъең – аерым булуың, аерым торуың.
488
Әксәр – бик, күп, көчле.
489
Кыйлыбдыр такъәтем такъ иштийакың – сиңа көчле мәхәббәтем теләге тәкатемне (сабырымны) җуйды.
490
Ширбәти һиҗран – аерылу ширбәте.
491
Күзем гирйан – күзем йәшле.
492
Сәнең йадың – сине йад итү белән.
493
Гөлзар – гөлбакча, чәчәклек.
494
Бидил – шәфкатьсез, каты бәгырьле.
495
Къәндин – кайдан, кайда.
496
Фиракъең утында бисйар көйәрмен – синнән аерылу утында бик көярмен.
497
Кәлями – кәлямне: сүзне.
498
Нигярем – гүзәлем, чибәрем.
499
Хамуш улмаз – телсез, тыныч булмас.
500
Висаль – кавышу, күрешү, очрашу.
501
Дур – ерак.
502
Шаде-харәм – шатлыклы; күңелле.
503
Мәлүл – күңелсез, боек; кайгылы.
504
Мәхбүб – сөекле, сөйгән яр.
505
Ниһанда – аулакта, яшерен урында.