Павел Дармель: Чужая культура абудзіла цікавасць да сваёй
Я беларус не толькі праз тое, што тут жыву. Мае бацькі, бабулі і дзядулі беларусы. Нават аповед пра свае карані для мяне ёсць культурай, таму што гэта частка нашай агульнай гісторыі.
Дзяцінства я бавіў на Палессі, і мне на ўсё жыццё запомнілася ягоная атмасфера, адметнае маўленне. У школе я па рускай літаратуры не прачытаў амаль нічога, а вось па беларускай усё. Яна мне лепей давалася і выглядала цікавейшай.
Гэтаксама і гісторыя Беларусі мне была цікавейшая за сусветную, і ведаў я яе лепш. Я часта бываю за мяжой, у мяне там ёсць сябры. Я бачу іх культуру, іншую, але яна мяне не захоплівае, а толькі абуджае цікавасць да сваёй. Калі мы ездзілі з рок-гуртом «Тарпач» у Польшчу на дзесяць дзён, то размаўлялі там толькі па-беларуску, хоць у Беларусі я карыстаўся расейскай.
Па вяртанні дахаты я ўжо думаў па-беларуску, але марудна, і таму зноў перайшоў на расейскую. У нас шмат хто ўвогуле не разумее беларускай мовы. Я працую ў краме, і з тых, хто да нас прыходзіць, літаральна адзінкі размаўляюць па-беларуску. Такая нашая рэальнасць.
Эдуард Мацюшонак: Як мастак, я непарыўна звязаны з маёй зямлёй
Я ўсвядоміў сябе беларусам, калі пачаў прапускаць праз сябе ўсё тое, што бачыў наўкол. Але, зразумела, гэтага тады не ведаў. Значна пазней, пакрысе знаёмячыся з літаратурай і мастацтвам, я пачаў вызнаваць сябе чалавекам, які жыве на гэтай зямлі і належыць да гэтага народа.
Мяне вельмі ўражваюць знаёмствы з людзьмі, якія адчуваюць сваю прыналежнасць да нейкага народа і пераканаўча тлумачаць свой выбар.
Як мастак, я непарыўна звязаны з маёй зямлёй. Колер атрымліваецца няяркі. Як у Сергіевіча, мастака з вельмі беларускім светаадчуваннем. Колер яго прац як срэбная вуаль. Я заўважыў такое і ў сабе: спакойныя колеры найлепш выказваюць мае думкі.
Я з вёскі. У маім маленстве бацькі шмат працавалі і на выхаванне не мелі часу. Галоўным цэнзам для паводзінаў было трымацца, каб усё было па-людску. Ты не павінен рабіць тое, што абгавораць у вёсцы. А яшчэ на мяне вельмі паўплываў касцёл. Але ён выхаваў не столькі беларускасць, колькі духоўнасць. Чалавек не павінен прыносіць нікому шкоды.
Можна шмат казаць пра беларускасць і не быць беларусам. Каб быць беларусам, трэба ведаць мову, гісторыю хаця б свайго краю, з павагай ставіцца да людзей, якія навокал цябе. А тое, што ты робіш, павінна агучвацца нашай мовай. І ўсё гэта павінна ісці з душы.
Вольга Гардзейчык (Charlotte): Насуперак усяму
Я ў беларушчыну прыйшла не па свядомым выбары й не стыхійна, а насуперак. Насуперак усяму. Усё мусіла б быць наадварот.
19851986: Крэсты
У класе, гадоў у 1314, мы пачалі кпіць з тых, хто на выходныя й канікулы ездзіў у вёску ды прывозіў адтуль словы «калідор», «пінжак». Такія гаротнікі зваліся «крэсты»: па назве вуліцы Крэсцьянскай, якая вызначала мяжу горада і, адпаведна, адсланяла «гарадскіх» ад «дзярэўні». «Крэсты» былі ў пагардзе. Хто не ўмеў казаць чыста па-расейску, не меў ніякіх шанцаў зрабіцца аўтарытэтам у маім 78910 «А» ці хаця б проста «выбіцца ў людзі».
19851988: «Здраўствуйця, дзеці»
Наступным цвіком у труну беларушчыны была Варвара Васільеўна, настаўніца мовы ў школе і жонка вайскоўца (хоць, пэўна, у адваротнай чарговасці), якая стварала моцны кантраст з адукаванай, густоўнай й прывабнай «русічкай». На жаль, Варвара Васільеўна прадмета, які выкладала, не ведала, не любіла й сваёй нелюбоўю з намі цягам шасці год шчодра дзялілася. Мова й літаратура стаялі ў раскладзе заўжды парай зручна для прагулаў.
1989: «Вецер падзьмуў што ты скажаш яму?..»
Прыйшла перабудова, якая мяне, выдатніцу й хуліганку, моцна цікавіла і натхняла. Замест чытання класічнай літаратуры і дысідэнцкага «самвыдату» я пачала шукаць найноўшай інфармацыі пра свет і адно з «інфа-акенцаў» намацала выпадкова, заседзеўшыся даўжэй, чым звычайна, на кухні ў татарскай бабулі Музы. Гэта была «Беларуская маладзёжная» (дагэтуль магу праспяваць джынгл, значыць, запомню ўжо назаўжды:)) Цалкам іншае жыццё, інфармацыйны й культурны прарыў, адважная (а тады падавалася нахабная) прапанова каштоўнасцяў і нацыянальных кодаў, журналісты-асобы, чые імёны запомніліся імгненна, разам з рэпартажамі Дайнэка, Лукашук, Радкевіч, Вольскі Гэта было так цікава і непадобна ні да чаго навокал, што я пачала стала слухаць «БМ» і адзінае, што мне ўвесь час вельмі й вельмі замінала гэта мова. Ну, чаму нельга ўсё тое ж самае, але па-расейску раздражнялася я, седзячы ў бабулі на кухні ў Калінкавічах Гомельскай вобласці.
19891992: «Гэта тыя дзве, што з камсамолу»
Расейскае аддзяленне філфака БДУ, па большасці дочкі партнаменклатуры з Пуліхава, перамежаваныя тургенеўскімі «дзевушкамі» «з нізоў». Мы з сяброўкай туды патрапілі выпадкова, па інерцыі ды паводле парадаў старэйшых: маўляў, расейская мова элітная і кавалак хлеба верны Беларушчынай тут не пахне, прынамсі, не ў нас, элітных. Гэта тыя, што на паралельным патоку, моўныя, з вёсак панаехаўшыя нешта варушацца, газетку факультэцкую выдаюць, сустрэчы з Лойкам і іншымі літаратарамі ладзяць, але мы далёкія ад гэтага. Затое з сяброўкай выходзім «па ўласным жаданні» з камсамолу, і на нас прыходзяць глядзець экскурсіі са старэйшых курсаў. Ганарымся.