А як падрасцеш, дачушка, дык зазірнеш за плот, што нашыя грады ад нашае вулкі адгароджвае. Вуліца тая не канчаецца тупіком, а выходзіць у шырокі свет. І калі ты любіш свой край, дык абавязкова сустрэнеш там нашага вершніка-абаронцу, і ён заўсёды табе дасць рады.
Казачны каралевіч? І яго, пэўна, у сваім жыцці напаткаеш. Толькі не забудзься, нават каралевіч без уласных градаў і працы на іх ніякі не каралевіч, а звычайны абібок і лайдак.
Таццяна Беланогая: Быць чалавекам гэта і значыць быць беларусам
Яшчэ з маленства я ведала, што ёсць шмат краінаў. У нас дома вісела вялікая мапа, і нам падабалася гуляць у такую гульню: адзін загадвае краіну, астатнія пасля шукаюць яе. Тады я і зразумела, што ёсць нейкая штука, якая адрознівае людзей, і яна звязаная з мапай. Калі крышку падрасла, то мы з сябрамі рабілі пашпарты. У мяне быў сшытак з пагоняй і сцягам, якія я выразала і наклеіла на свой пашпарт.
Пытанне пра тое, хто ты і навошта, не прыходзіць з пустога месца, роўна як і пытанне пра этнічную прыналежнасць. Я яго сабе задала пасля беларускамоўных кніжак з казкамі, вершамі У паэзіі Анатоля Сыса я адчула любоў да сваёй зямлі, да ўсяго існага.
Мая бабуля з-пад Жыткавічаў, і ў яе паляшуцкае вымаўленне. У вёсцы бабулі дзеці размаўлялі па-беларуску. Яны не маглі сказаць «сапоги», яны казалі «боты», і для іх гэта было натуральна. А мы цяпер жывем пад Маладзечнам, і там больш класічная беларуская мова. Я ўжо пакаленне гораду, але сказаць, што я дрэва без кораню, не магу. Я ведаю не толькі, што такое літаратурная мова, але ўжываю і словы, якія чула ў дзяцінстве.
Любоў да прыроды, да сваёй зямлі не можа не спарадзіць пытання: «Чаму ты не размаўляеш па-беларуску?». Тое, што нашыя людзі не карыстаюцца роднай мовай, гэта прыкры феномен нашай гісторыі.
Мова сілкуецца яркімі, незвычайнымі постацямі, людзьмі мастацтва, высокамаральнымі асобамі. Менавіта яны ёсць той сілай, якая здольная ўсё перайначыць да лепшага.
Трэба адрозніваць мову як ідэю і мову як нешта неаддзельнае ад асобы. Мова можа і проста падабацца. Але часам людзі рэзка рэагуюць на тое, што чуюць беларускае слова. Не ведаеш ты мовы, дык хаця б паводзь сябе па-людску: паважай яе. Быць чалавекам гэта і значыць быць беларусам.
Кацярына Сарокіна: Стала сорамна перад сябрамі
Беларускай я сябе ўсвядоміла пасля наведвання Прагі, дзе пабачыла сваіх знаёмых. Яны колькі гадоў жывуць за мяжой, але мова іх зносінаў беларуская. Сорамна было б, прыехаўшы з Менску, звяртацца да іх па-расейску. «Як вы размаўляеце, Каця?» запыталіся ў мяне. «Паспрабую па-беларуску», адказала я. І ў мяне атрымалася. Напэўна, прынеслі карысць школьныя заняткі, дзе мы прымусова вывучалі родную мову, але не зусім разумелі навошта.
Неяк так склалася, што ўсё тое лета прайшло пад сцягам беларушчыны. Гэтаму спрыялі і новыя знаёмствы, і розныя мерапрыемствы ды забавы, напрыклад, славуты менскі асяродак «Карчы», дзе людзі танчаць пад дуду.
Але найболей мяне ўразіла, што падчас беларуска-шведскай літаратурнай вечарыны шведскі амбасадар звяртаўся да прысутных па-беларуску!
Сурёзнае выпрабаванне размаўляць на роднай мове ўвесь час. Пакрысе да гэтага прызвычайваю бацькоў і ўжо чую ад іх: «Добрай раніцы, дачушка!». Сябры ставяцца даволі лаяльна, часам нават намагаюцца адказваць па-беларуску, часам просяць прабачэння, што ўжываюць расейскую.
Ва ўніверсітэце размаўляю на расейскай, бо мая будучая прафесія юрыст іншага не прадугледжвае. Адзіны закон, які я сустрэла ў беларускамоўным варыянце, Канстытуцыя. Што датычыць мінакоў на вуліцы ды прадаўцоў у крамах, то рэагуюць яны часам неадэкватна; добра, калі проста здзіўлена агледзяць, а здараецца, што часам могуць і абразіць. Ну і цьфу ім пад ногі, як кажуць у Адэсе.
Ёсць такі жарт: «Вы так прыгожа размаўляеце па-беларуску, а навошта?»
Дзеля сябе. Бо тады адчуваю, што маю Бацькаўшчыну.
Уладзімір Крумін: Быць самім сабой
Беларускасць была, ёсць і будзе заўсёды побач, проста ты часам не заўважаеш яе. Ты яе не чуеш, як не чуе дрэнны музыка фальшу; ты яе не бачыш, як не бачыць абмежаваны чалавек нечага выключнага на малюнку генія; ты яе не адчуваеш, як не адчувае загрубелая скура лёгкага дотыку
А можа проста яшчэ не твой час.
Сярэдзіна 90-х, Горадня, ноч, кватэра на апошнім паверсе, нешта не спіцца, ды яшчэ хлопцы пад півас і гітару песні равуць знізу на лаўцы. Спачатку так, звычайнае: «Беспечный ангел», «Это всё» ведаем, самі можам, нецікава І тут, дзесьці ўжо пад золак, «Твой рок-н-рол даўно памёр» ого, гэта як так?
Галасы злучаюцца, раскладаюцца, перакрыжоўваюцца рыхтаваліся, пэўна. Спачатку нясмела, потым гучней, адна песня, другая, шостая. І ў кожнай крыўда, боль і сум, а яшчэ злосць.
На мяне рэдка штосьці ўздзейнічае больш, чым добрая музыка і гэта быў той самы выпадак. Пэўна, я быў адзіны ўдзячны слухач, які слухаў музыкаў да раніцы, калі яны, ужо ўшчэнт сарваўшы галасы, разышліся па хатах. Вось так усё і пачалося.
Быць беларусам для мяне гэта быць самім сабой. Праўда, да гэтага яшчэ вельмі далёка.
Павел Дармель: Чужая культура абудзіла цікавасць да сваёй
Я беларус не толькі праз тое, што тут жыву. Мае бацькі, бабулі і дзядулі беларусы. Нават аповед пра свае карані для мяне ёсць культурай, таму што гэта частка нашай агульнай гісторыі.