Перабежчыкі! паведамлялі загадзя, радасна. Кітаец нават ёсць!..
Перабежчыкаў прывяла разведка!..
І камандзера нават у палон узялі!..
Пры самай царкве, з краю плошчы, акружаныя вайскоўцамі і мясцовымі, пераміналіся з нагі на нагу тры чалавекі у чырвонаармейскай форме, з вінтоўкамі; адзін, крываногі і нізкарослы, з выпукластымі скуламі і вузкавокі і праўда падобны быў на кітайца. Збоку гарцаваў на крутазадым коніку, белазуба пасміхаючыся, Мірончык балаховец, потым слуцкі міліцыянер, а цяпер старшы разведкі, якая і прывяла перабежчыкаў. Палонены імі чырвоны «камандзер», таксама ў акружэнні людзей, з закручанымі назад і звязанымі рукамі, з падбітым вокам, якое ўсё заплыло сінюшнай пухлінаю, высокі, у караткаватай яму скуранцы, стаяў, прыхінуўшыся плячом да царкоўнае сцяны і здзіўлена азіраўся вакол. На галаве яго была нейкая дзіўная, нябачаная дасюль шапка, з доўгімі вушамі, з высокай, звужанай на канцы піпкаю, падобная крыху на старадаўні славянскі шлем шапка гэтая, мабыць, больш за ўсё і цікавіла разявакаў.
Дагадаўся дык дагадаўся, што на галаву ўсперці!..
А што ты хочаш? Царскае пазношвалі, цяпер сваё выдумляюць!
Нуну, хопіць у іх розуму выдумаць, сказаў, скрывіўшы рот, адзін немалады ваяка; на аблавушцы ў яго красавалася самаробная, з бляхі выразаная «Пагоня». Патлумачыў важна, з выглядам чалавека, што даволі пабыў у свеце, усяго наглядзеўся і наслухаўся і не роўня ім, цемнаце: Гэтыя шлёмы, запомніце, мастак яшчэ адзін выдумаў, іхні, рускі Васняцоў быў такі! І прыдумаў восепара, пры Мікалаі яшчэ, і нарабілі іх мо мільёны, а тут рэвалюцыя вось бальшавічкі і прысвоілі
Ну дык! дурное дзела не хітрае! падтрымалі дзядзьку. старога салдата. Гэта ж не шыць, а зрывай замкі, грабі награбленае, як яны кажуць!..
Чырвоны камандзір стаяў спакойна, нібы не пра яго казалі, адно часта міргаў здаровым вокам; у твары яго не было ні страху, ні спалоху толькі здзіўленне, бы ўсё яшчэ паверыць не мог чалавек: што здарылася з ім раптам, дзе ён, чаго ён тут, ці не ёсць усё гэта толькі дурны сон?..
Пабачыўшы Жаўрыда з Мірановічам, Мірончык саскочыў з каня, правай рукой, у якой трымаў нагайку, ляніва дакрануўся да брыля фуражкі:
Старшы разведкі Мірончык. Пад час спаўнення ўзятыя ў палон азірнуўся на чырвонаармейцаў, неахвотна паправіўся: Самі здаліся, перабежчыкі І яго вось раззброілі, паказаў нагайкаю на звязанага камандзіра.
Старшы разведкі Мірончык. Пад час спаўнення ўзятыя ў палон азірнуўся на чырвонаармейцаў, неахвотна паправіўся: Самі здаліся, перабежчыкі І яго вось раззброілі, паказаў нагайкаю на звязанага камандзіра.
Начальнік контрразведкі адразу ж узяўся за свае абавязкі. Напусціў суровасці на твар. Падступіўся да палоннага:
Хто такі? Прозвішча, часць, званне!
Камандзір здзіўлена пазіраў на яго і маўчаў.
З імі памаскоўску, відаць, трэба, пан паручнік! падказаў нехта.
Мірановіч паўтарыў паруску нуль рэакцыі.
Лебедзеў яго зваць, пан камандзір! выступіўшы ўперад, паслужліва ўмяшаўся адзін з перабежчыкаў, худы і абыяк паголены, з хітрымі вачыма: Камандзір пятнаццатай стралковай роты, сорак першага палка іх толькі надоечы што з Крыма да нас перекінулі У Крыму яны Ўрангеля растаўклі, дадаў.
Што за галаўны ўбор? спытаў Жаўрыд, з цікавасцю ўглядаючыся ў «шлём».
А гэта, пан камандзір, будзёнаўкай яны завуць, патлумачыў ахотлівы на словы перабежчык (так і сказаўшы «яны» ці даўно сам быў «іхні»?). Мы пра гэтыя будзёнаўкі жартуем: яны ж, бальшавікі, спяваюць «кіпіт наш разум вазмушчонный», дык гэтая піпка зверху для таго, каб пару выпускаць!
Зарагаталі ўсе, хто стаяў бліжэй і чуў, пасміхнуліся і Мірановіч з Жаўрыдам.
Стары салдат, які ведаў пра Васняцова, раптам строга загадаў чырвонаму камандзіру:
Ану, павука сарві з будзёнаўкі гэтай сваёй! і адразу ж сканфузіўся, зразумеў, што маху даў, бо нельга ж у прысутнасці старэйшых па званні гаварыць без дазволу, тым больш загады аддаваць Гаваркі перабежчык ахнуў, схапіўся за сваю фуражку, з галавы сцягнуў, з мясам выдраў зорачку, расшкамутаўшы ўвесь казырок, кінуў яе пад ногі, утаптаў у гразь, яшчэ і плюнуў. Вакол ізноў засмяяліся, з адабрэннем гэты перабежчык усім спадабаўся.
А, успомніў!
Адкуль будзеш? спытаў Мірановіч.
Свой, зпад Капыля! кіўнуў галавою невядома куды перабежчык.
Ну, што, паспытаў бальшавіцкай кашы?
Яшчэ й як!.. перабежчыку прыемная была гэтая ўвага да сябе, ільсціла яму, і ён лавіў момант, каб яшчэ лепшае зрабіць пра сябе ўражанне. І польскай паспытаў, і белагвардзейскай, і «зялёнай», і чырвонай усялякай
І якая смачнейшая?
Так думаю, пан камандзір, што свая самая смачная, адказаў хітры перабежчык, выдатна ведаючы, якія словы хочуць ад яго пачуць. А бальшавіцкая дык самая горшая! Нездарма ж назваліся бальшавікі Усе злыя, усе абадраныя, адно лаюцца такімі мацюкамі, што не запомніш, ды яшчэ спяваюць. У сталоўку ідуць «красная аармея усех сільней!», рабаваць едуць на вёску ізноў, «віхры ўраждебныя веюць над намі!», нават нябожчыкаў хаваюць, далібог, з песнямі! Закапаюць без крыжа, без папа, шапкі далоў, і давай: «Не плааачце над трупамі нашых байцоў, нясіце іх знамя ўпярод! перадражніваючы, праспяваў, каб пасмяшыць слухачоў.