Ды йзноў бяда: праз год вясною
Згарэла хата з варыўнёю
I ўвесь набытак, што быў ў дому.
Пажар той выбухнуў, як з грому,
Хоць ён i меў свае прычыны.
Як на бяду, пайшлi мужчыны
I Ўладзiк з iмi ўрассыпную:
Адзiн у лес, той да адбору,
З сахою трэцi ў гэту пору
Араў дзесь пасеку старую;
Дык што магла з дзяцьмi малымi
Зрабiць жанчына адзiнютка?
I ўсё згарэла дачысцютка,
Прапала марна ў чорным дыме.
Зазнала жалю гаспадыня:
Ў агнi згарэла яе скрыня
З усiм пасагам i набыткам;
Прапалi хусты яе, свiтка,
Згарэлi кросны, рад багоў
I грошай сорак сем рублёў.
Хоць, праўда, Костусь не збаяўся
I смела з пожарам змагаўся:
Звалок гарошыны з пасцелi,
Тады, як вопраткi гарэлi,
I з iмi доўга ён насiўся,
Аж покi зруб не павалiўся.
Бяда, хоць плач, i дзе дзявацца?
Куды ад холаду схавацца?
I мацi з дзеткамi малымi
Нядзелi дзве жыла з сваiмi.
А на пажарышчы часова
З'явiлась новая будова
Зямлянка-будачка малая,
Ў адно акенечка, крывая,
Але да часу добра й гэта.
Тым часам сонца йшло на лета,
Дык так-сяк кiдалiсь, качалiсь,
Хоць дужа з горам спазнавалiсь.
Каля зямлянкi тут прыветна
Гарэў агоньчык чуць прыметна,
Абы не звёўся. Вечарамi
Тут мацi ўходжвалась з гаршкамi,
Сям'i вячэру гатавала,
Тады зямлянка ажывала:
Смяялiсь дзецi, мiтусiлiсь,
Як рыба ў букце, варушылiсь,
Бярвенцы, трэсачкi сцягалi
Ды на агоньчык падкiдалi.
Шугала полымя праворна,
Як бы чагось каму смяялась
I то свавольна ўгору рвалась,
То рассцiлалася пакорна.
А ветрык, злодзей, не стрывае,
З-за хаткi хiтра налятае,
Ў агоньчык раптам уварвецца;
Агонь туды-сюды матнецца
I дымам ветра адбiвае,
Як бы тых жартаў не прымае.
А на дварэ ўжо вечарэе,
I ночка блiзка, змрок гусцее,
Агоньчык колер свой мяняе
I счырван-жоўты блеск прымае;
I моўкнуць птушкi ў цёмным лесе;
Баранчык божы ў паднябессi
Бляе маркотна над балотам,
Як бы шукае ён каго там,
I гэта смутнае бляянне
Ў цiшы балот у час змяркання
На сэрцы жалем аддаецца,
I ў душу журбаю лiецца,
I мары розныя наводзiць.
I думка вынiкне - праходзiць,
Як тыя хмаркi на заходзе,
Што без слядочка, быццам ценi,
У смутным нiкнуць задуменнi.
Маўклiва-сцiшна ўсё ў прыродзе!
Напрацаваўшысь, спачываюць
Усе старэйшыя - хто ў хатцы,
А хто ў гумне ва ўсёй апратцы
I гэтак ночкi прасыпаюць.
I вось, бывала, вечарамi
Каля агоньчыку часамi
Алесь i Костусь засядзяцца.
А як ужо пачне змяркацца
I зоркi ў небе замiгаюць,
Пужаць iх страхi пачынаюць.
Тады браты радком садзяцца,
Плячо ў плячо, але прызнацца,
Што страшна iм, нiхто не хоча.
- Алесь! ты чуеш, як рагоча
Ў беразняку баранчык божы?
Але цi ведаеш, з чым схожы
Той дробны рогат? Мне здаецца,
Антось Тацянiн так смяецца!
I хлопцы ўраз зарагаталi,
Ды ўраз жа смех той абарвалi:
Вакол было ўсё так спакойна,
Дык гэты смех нейк непрыстойна
Сюды, ў пакой начны, ўрываўся
Самiм iм дзiкiм ён здаваўся.
Маўчаць яны. Касцёр палае,
Вакол усюды цьма густая
Пiльнуе плямку агнявую
I гэту норку залатую,
Што ў нетрах цьмы агонь свiдруе,
Каб знiшчыць блеск. Агонь сярдуе
I цьме нiяк не паддаецца;
Часамi полымя прарвецца,
I цьма сярдзiта схiсянецца,
Адскочыць далей напаўкрока.
Агонь блiшчыць, як воўча вока.
Паволi дрэўцы дагараюць,
I цiха iскрачкi ўзлятаюць
I гаснуць борзда без слядочка.
Ўжо позны час, глыбока ночка,
А хлапчукi сядзяць маўклiва
I навакол глядзяць пужлiва.
У iх фантазii дзяцiнай,
Затканай страху павуцiнай,
Ўстаюць начныя страхi, зданi,
I зыкi чуюцца паганi,
Чараўнiка i чараўнiцы,
I лопат крыллямi начнiцы.
А кожны куст iм дзеда родзiць
Таго, што ўсюды лазiць, ходзiць
З мяшком i мылiцай-кульбою
I з доўгай сiвай барадою,
Iдзе i дзетак забiрае,
След барадою замятае.
На полi неба лес страхлiвы
Стаiць зацяты, нерухлiвы.