1
linia pałaców Pod Lipami chodzi o zabudowania wzdłuż alei Unter den Linden (dosł. pod lipami), głównego bulwaru starego Berlina, obsadzonego lipami jeszcze w XVII w.; wzdłuż alei tej, prowadzącej od siedziby elektorów do bramy miasta (tzw. bramy brandenburskiej) mieściły się najważniejsze budowle reprezentacyjne i najbardziej okazałe pałace oraz np. Ogród Zoologiczny (Tiergarten). [przypis edytorski]
2
kariatyda podpora architektoniczna w kształcie postaci kobiecej dźwigającej na głowie np. balkon. [przypis edytorski]
3
Lorelei tu: tytuł pieśni skomponowanej przez Franciszka Liszta (18111886) do słów poematu Heinricha Heinego (17971856) opowiadającego tradycyjną legendę niem. o złotowłosej, pięknej dziewczynie imieniem Lorelei (a. Loreley), która z powodu zdrady swego kochanka rzuciła się w rozpaczy w nurt Renu z nadbrzeżnej skały, po czym została zamieniona w syrenę i odtąd zwodziła rybaków i doprowadzała ich łodzie do rozbicia; wysmukła skała nosić miała na pamiątkę tego zdarzenia imię dziewczyny, a u jej podnóża miał zostać ukryty skarb Nibelungów. [przypis redakcyjny]
4
subretka (z fr. soubrette) pokojówka; także: typ postaci sprytnej służącej występującej w komedii. [przypis edytorski]
5
primo (łac.) po pierwsze. [przypis edytorski]
6
secundo (łac.) po drugie. [przypis edytorski]
7
tertio (łac.) po trzecie. [przypis edytorski]
8
takam niespokojna skrócone od: taka jestem niespokojna. [przypis edytorski]
9
ciekawym skrócone od: ciekawy jestem. [przypis edytorski]
10
lampucer (z niem. Lampenputzer) latarnik, oprawiający i zapalający uliczne lampy. [przypis redakcyjny]
11
birbant pijak. [przypis edytorski]
12
Metys osoba, której jedno z rodziców jest Indianinem/Indianką, a drugie rasy białej; tu przen.: mieszaniec (rasowy). [przypis edytorski]
13
po kądzieli ze strony rodziny matki. [przypis edytorski]
14
uczuwać dziś raczej: czuć, odczuwać. [przypis edytorski]
15
Antinous a. Antinoos piękny młodzieniec pochodzący z Grecji, wychowanek i kochanek cesarza Hadriana (76138; władca Rzymu od 117 r.n.e.), który w miejscu, gdzie chłopiec, mając niespełna 20 lat, utonął w Nilu w 130 r. założył miasto Antinoopolis, ogłosił też Antinoosa herosem, wznosił mu świątynie i uczcił go licznymi rzeźbami, portretami itp.; tu przen.: ideał męskiej młodzieńczej urody. [przypis edytorski]
16
Bayard (14731524) właśc. Pierre du Terrail de Bayard, dowódca wojsk fr. okresu wojen wł., zw. rycerzem bez trwogi i skazy (fr. chevalier sans peur et sans reproche); ideał rycerza. [przypis edytorski]
17
sans peur ni reproche (fr.) bez trwogi ani skazy. [przypis edytorski]
18
Fraülein (niem.) panna. [przypis edytorski]
19
Madame (fr.) pani. [przypis edytorski]
20
knecht (z niem. Knecht: parobek) żołnierz pieszy w daw. wojsku niem. [przypis edytorski]
21
Fryderyk I Barbarossa (ok. 11251190) książę z dynastii Hohenstaufów, cesarz niem. Św. Cesarstwa Rzymskiego (od 1155 r.); wiąże się z nim mit potęgi Rzeszy Niemieckiej jako kontynuatorki tradycji staroż. Rzymu; odnowił spór o inwestyturę (tj. stosunek lenny cesarza względem papieża), zakończony jego ukorzeniem przed papieżem Aleksandrem III; prowadził wojny z miastami na północy Włoch (przerwane po klęsce pod Legano 1176); zorganizował III krucjatę (1189), podczas której utonął przeprawiając się przez rzekę Salef, na ziemiach Seldżuków (dzisiejsza płd. Turcja); według legendy Fryderyk nie utonął, lecz śpi wraz ze swymi rycerzami w jaskini w górach Kyffhäuser w Turyngii, by kiedyś powrócić i przywołać znów Niemcy do świetności, zapewniając im naczelną pozycję wśród państw europejskich. [przypis edytorski]
22
antypody przeciwne bieguny; tu: w znaczeniu przenośnym w odniesieniu do charakterów ludzi. [przypis edytorski]
23
ciekawym skrócone od: ciekaw jestem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
24
snadź (daw.) widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]
25
wnijście (daw.) wejście. [przypis edytorski]
26
kseres (ang. sherry) hiszp. wino wzmacniane destylatem, zawierające 1620% alkoholu, pochodzące z Andaluzji, z rejonu Jerez de la Frontera. [przypis edytorski]
27
misywa pismo, odezwa, orędzie; szczególnie: pismo poselskie, dyplomatyczne, oficjalne oświadczenie. [przypis edytorski]
28
Daj mi tu papieru i pióra dziś popr. z B.: daj mi tu papier i pióro. [przypis edytorski]
29
wojna francuska zapewne chodzi o wojnę francusko-pruską 18701871. [przypis edytorski]
30
pytaniem o owcach i winie dziś z B.: pytaniem o owce i wino. [przypis edytorski]
31
ultramontanizm (z łac. ultramontanus: znajdujący się za górami) pogląd głoszący, że polityka lokalnych kościołów rzymskokatolickich powinna być podporządkowana decyzjom papieża (którego siedziba znajduje się stale w Watykanie, a więc za górami; stąd nazwa); ultramontanizm jest więc stanowiskiem oznaczającym usztywnienie doktryny kościoła katolickiego oraz centralizację władzy kościelnej; jego powstanie jako prądu myślowego wiąże się z wystąpieniem papieża Piusa VI potępiającym rewolucyjną Francję w 1791 r., a głównym teoretykiem ultramontanizmu był Joseph de Maistre (17531821); ultramontańska dusza przen.: dusza niezwykle religijna, dusza dewotki. [przypis edytorski]