«Уууох!» грымнуў наўздагон уцекачам і стаяў пад с кляпеннем, пры глушаны сцяною, г олас паў барадатага
Яна варухнулася, правяла далонню па вуснах. Крыві на гэты раз не было, але галава балела моцна. «Сон, значыць», мільгнула думка і тут жа знікла, адціснутая ў нетры памяці новым, цяпер ужо рэальным, уражаннем.
За акном чырванела ў промнях цьмянага, прытомленага за лета вандроўкамі сонца безназоўнае дрэўца з невялікімі, з вішніну, ягадзінамі ўсцяж галін акурат такое, як саснілася.
Яна падхапілася, не зважаючы на млявасць у нагах, падбегла да акна.
«У-уд-ог!» гэтак, здаецца, назваў яго варят з акрываўленымі рукамі. Дзядзька Андрэй кажа, быццам узрасцілі яго, прышчапіўшы флянец ад дрэва, пасаджанага нейкім царом у ваколіцах аднаго мястэчка блізу Дубраўкі і прывезенага графам пасля вайны. Быццам з крыві забітых людзей узышоў парастак і палівалі яго вадою з ракі, у якой тых забітых утапілі. І быццам такое атрутнае яно, гэтае дрэва, што як паясі варыва з ягоных ягад, здурнееш і будзеш рабіць абы-што.
Дзверы рыпнулі, крыва загайдаліся на заржавелых завесах. У сянях было відна, паскі святла прабіваліся паўз дзіркі між кроквамі пабітай ветрам і дажджамі саламянай страхі, гойсалі па сценах, зазіралі ў кублы ды цэбры і тут жа выскоквалі зноў на волю. Пелагея аглядзелася.
Хата: сені ды адзіны пакойчык самотнае жытло нябожчыцы Палашкі якраз тое, што ёй зараз патрэбна.
Яна адшчапіла другую дзверыну, увайшла ў пакой.
Печ была на месцы. Гурба дроваў, не скарыстаных гаспадыняю, ляжала пад прыпекам. Тут жа, побач, стаяла прыслоненая да сцяны качарга.
Яна дастала з палка чыгунок, пераставіла яго на прыпек. Цяпер трэба было прынесці вады ды раскласці агонь.
На панадворку Васька, фурманаў унук, абіраў дзяды і цаляў імі ў галубоў.
Васька, вады! загадала яна і падала праз акно вядро. А як прынясеш пана Браніслава пакліч. Там у кошыку ягады, няхай прынясе. І цвікоў заадно прыхопіць.
Застаўшыся адна, яна развяла агонь і, пакуль дровы ўгараліся, агледзела вокны. Адно было пабітае, дзірка зеўрала акурат пасярод шыбы; яе заткнула рыззём. Затым узялася скрэбці чыгун.
Калі хлопцы прыйшлі, у яе ўсё было гатова.
Яна спаласнула чыгун прынесенай вадою, выліла бруднае, зноў наліла.
Пастаў на прыпек, загадала Бронаку, упетрыўшы невідушчы пагляд у полымя.
Ён выканаў загад гэтаксама пакорліва, як рабіў усё для яе дагэтуль.
Цяпер выйдзі і забі вокны дошкамі.
Забіць дошкамі? Хлопец сумеўся. Што ты надумалася?
Мая справа.
Бронак забіў вокны, у нерашучасці застыў на дварэ.
Што з дзвярамі? спытаў, не адважваючыся ўвайсці.
Таксама забі. Сачы за дымам. Як пасвятлее, адчыніш.
Добра, пагадзіўся ён і зірнуў у шчэлку між дошкамі: у хаце было цёмна, і доўгі Пелагеін цень у водсвеце полымя здаўся яму падобным на прывід.
Марыя Іпатаўна адставіла кубак, затуліла твар шалем, гучна кашлянула.
Добры напой, сказала і ўзяла з падноса яблык. Як называецца?
Крамбамбуля, закаркоўваючы штофік, адказала Пелагея.
Але ж і назва! А адкуль рэцэпт?
Андрэй Мікалаевіч прывёз з Дубраўкі. Марыя Іпатаўна грэбліва перасмыкнула вуснамі.
Што толькі не прыдумаюць гэныя ліцвіны!
Але вы самі кажаце, што напой добры.
Кажу бо праўда. Але гэта зусім не значыць, што ўсё іхняе добрае. Я не збіраюся сімпатызаваць зброднікам. Шляхта тая, ці як там яе, толькі і чакае моманту, каб зрабіць нам якую прыкрасць.
А дзядзечку яна падабаецца.
Во-во, падабаецца. Твар графіні зрабіўся зусім чырвоны. Спіць і трызніць як найхутчэй у Дубраўку адехаць.
У Дубраўку? Значыць, вырашылася-такі справа?
Вырашылася. Марыя Іпатаўна незадаволена зморшчылася. Прапанавалі на выбар як удзельніку вайны адзін з маёнткаў, дык лепш не прыдумаў, як тое шляхцюцкае балота ўзяць. Уяўляю, што там за рэзрух.
І хутка адязджаць?
Праз два месяцы. Я не хачу ехаць. Тут звыклае ўсё, сваё і галоўнае Алёшава часць побач. А там? Усё нанова трэба пачынаць. Ды хіба пераканаеш Андрэя Мікалаевіча!
Можа, яшчэ і сам перадумае, хаваючы радасць за ветліваю ўсмешкай, сказала Пелагея і зноў адкаркавала штоф. Яшчэ, цёцечка?
Лекар Фокс ужо трэці тыдзень наведваў графіню, але хваробы прызнаць так і не змог. Марыя Іпатаўна паводзіла сябе неспакойна: то кідалася целам на сцяну, то пачынала дрыгаць нагамі, то раптам ускідвала ўгору рукі і махала імі да знямогі, быццам намагалася злавіць штосьці нябачнае ў паветры. Часам буйнасць рабілася невыноснай, тады лекар наліваў з прыгатаванага Пелагеяю штофа чарку напою, даваў хворай, і яна тут жа засынала.