Вось цяпер зразумела, чаму панна апынулася на вуліцы, і адкуль веды ў медыцыне.
Пані Тэрэза была ў Гародні перад тым, як Праксэда знікла, вочы Лёдніка гарэлі цёмным гнеўным агнём. Ці не яна стаіць за гэтым знікненнем?
Але чаму тады Міхал нічога не ведае? усумніўся пан Адам. Яны ж заадно ў гэтай справе. I нашто разыгрываць смерць Праксэды? Яна ж патрэбная ім менавіта жывой!
Сапраўды, не сыходзіцца. Пранціш пераступіў з нагі на нагу: з магнатамі размаўляцьтрэба добрае здароўе мець.
А вось прыбраць Лёдніка з жыцця і мяне з пасады суддзі якраз маглі абодва, змовіўшысяі пан Юзаф Радзівіл, і пані Тэрэза. Каб не паспрыялі вяртанню пана Караля.
Верагодна, згадзіўся Брастоўскі. Але князь наш вернецца не просьбітам, а пераможцам! Па дарозе, пракладзенай нашымі шаблямі!
Рука пана Адама на ломберным століку сціснулася ў кулак.
Зараз трэба ўсім патрыётам забыцца на старыя звады і збіраць войска, новую канфедэрацыю! Аднаўляць Рэч Паспалітую! Пан Міхал Багінскі якраз гэтым займаецца. Ягоная сястра, мая жонка, абуралася жахлівым лёсам абедзвюх сваіх пляменніц. Брастоўскі шматзначна зірнуў на малую князёўну.
Ясна, гуляе ў дабрадзея: такі ўжо ён абаронца няшчасных дзяўчат.
Таму лічу, Бог вас паслаў у гэты прытон. Не толькі ж грошы мне тут губляць, Брастоўскі незадаволена крэкнуў, памацаўшы чамусь сыкгнет з зыркім смарагдам. Міхал, мяркуючы па ўсім, ейнае знікненне будзе трымаць у таямніцы. Так што паненку Рэгіну Агалінскую я схаваю ў сябе. Прысягаюстане панначка жыць вольна.
Значыць, пан дзядзечка, на паляванне можна хадзіць? ажывілася Рэгінка, камечучы ў руках шляхецкую шапку.
Брастоўскі трохі папярхнуўся, але выходзіць з ролі выратаваўцы не выпадала.
Д-добра, будзе вашаймосці паляванне. Дарэчы, мая жонка, Караліна з Багінскіх, паляванне любіць. Гарнастаю ў вока цэліць.
Рэгінка зірнула на сваіх спадарожнікаў.
Але, вашамосць дзядзечка, я еду ў Венецыю, тату выручаць.
I гэтыя паны яго выручаць. Атрымаюць ад мяне ліст да пана Караля Радзівіла, той загадае вызваліць вашага тату. А вас зараз шукаюць. Вы ж не хочаце, каб вас пазналі, вашых рыцараў схапілі, а пан Агалінскі назаўсёды застаўся ў вязніцы?
Адам Брастоўскі старанна змякчаў голас. Пранціш пакруціў галавою: не было асаблівай веры Але нарэшце пазбавіцца ад Агалінскай. Вырвічу было трохі сорамна, але карцела зараз жа запакаваць шкадлівую панну ў залатую паперу і ўручыць князю.
Рэгінка падбегла да Лёдніка-старэйшага, тузанула за рукаў:
Пан доктар-магік, вы прывезяце майго тату?
Абяцаю, вашамосць, Лёднік быў вельмі сурёзны.
Але ўзамен паны мусяць дапамагчы ягонай княскае мосці Радзівілу здабыць самі ведаеце што. памазаў дзёгцем іхнюю лусту Брастоўскі. Пан Караль лепей управіцца са святыняй, чым Панятоўскі.
За сцяной загарлалі: «Туз! Віновы туз, вашыямосці! Мая партыя, васпане!»
Але, вашамосць, мы дасюль не ведаем дакладна, дзе тая рэч, ці ацалела яна. Пранціш намагаўся гаварыць пераканаўча.
Лёднік агучыў сваю трывогу:
Насмелюся нагадаць, брат вашае княжацкае мосці намякаў, што мае жонка і дачка, якія зараз знаходзяцца ў Полацку, зробяцца закладнікамі маёй паслухмянасці.
Адзін замежны пасол, якому давялося пабываць у Нясвіжы, доўга абураўся тым, што на ранішняй службе ў прыдворнай капліцы, калі жонка пана Міхала Казіміра Радзівіла спявала словы псалма з удакладненнямі «Я тое ўчыніла на небе, каб узыходзіла бясконцае святло», прыдворныя дружна ёй кланяліся і спявалі: «Пакорліва дзякуем вашай княжацкай мосці».
Брастоўскія абодва таксама лічылі, што могуць узняць ці пасадзіць само сонца.
Не забывайце, вашыямосці, што я пакуль яшчэ кашталян Полацкі, і магу абараніць. ну, альбо пакараць, любога з гараджанаў. А святую рэч адшукаеце. Вы ж вучоныя, да таго ж людзі баявітыя. Вунь што тут вытваралі. Каб я Каліёстра ды Батысту ў Варшаве не бачыў, дык палічыў бы цябе, Лёднік, з тваімі ўдарамі на адлегласці нячысцікам. Усё, хай святы Георгій вам дапамагае. Ну і святы Тарэла, да якога Панятоўскі прымазваецца.
Пан нецярпліва махнуў рукой, паказваючы, што гэтая частка спектакля закончаная.
Нясіце карты.
Тонкія ноздры князя Адама ажно раздзімаліся ад пянкога прадчування іншай баталіі. Пафасныя словы пра лёс Айчыны патроху развейваліся над ломберным столікам, як дым ад свечак.
На гэты раз да прыгодаў іх везла запрэжаная двума коньмі сціплая брычка са скураным навесам. Ад фурмана адмовіліся. Мець пры сабе шпега? Патэнцыйнага здрадніка, як Фульчык? Лепей па чарзе трымаць лейцы.
Зараз была чарга Пранціша.
Дарога нагадвала кепскі верш, з перабоямі ў рытме і рыфмах. Трапілася некалькі спаленых сядзібаў. Невялікі цагляны храм, які перахрышчвалі ў розныя канфесіі, сумна глядзеў услед чорнымі прагаламі выбітых вокнаў, а на ягоным вострым даху пабліскваў цудам захаваны крыж. Пранціш адсёрбнуў з філіжанкі ігуменскай медавухі, на рабіне настоенай. I ўсё ж быў у гэтым панылым краявідзе нейкі заварожваючы спакой і шчымлівая прыгажосць. Быццам ты вечна будзеш трэсціся па праданай зямлі ў чужой павозцы.
Але за спінай былі свае людзі. I гэтыя свае, вядома, сварыліся. Шкада, Давыда давялося пакінуць у карчме. Аптэкар умеў наладжваць адносіны нават з вулканам у момант вывяржэння.
Я заўсёды марыў быць гэткім жа смелым, як ты, бацька. у голасе Аляксандра чуўся ледзь прыхаваны гнеў. А ты. Ты нават баішся расказаць, хто мая сапраўдная маці!
Юнак, падобна, сам спалохаўся сваіх слоў, бо на апошнім аж голас сарваўся.
Яна была добрай і гожай.
Пранціш вушам не верыў: Бутрым наважыўся?
Памерла праз тры гады пасля твайго нараджэння. У яе было. не вельмі шчаслівае жыццё.
Бутрым зноў закашляўся. У павозцы на нейкі час запанавала маўчанне, чулася толькі рэзкае дыханне Лёдніка, ды вецер трапаў скураныя бакі навесу, так што падавалася, быццам у павозку набіліся прывіды.
Чаму ж ты не звёз яе, не забраўразам са мною?
Бутрым загаварыў ціха і глуха.
Я быў рабом. Бяспраўным слугою. Яна мяне выратавала, калі мой уладальнік ледзь не закатаваў мяне.
Аляксандр недарэмна ўспадчынніў бацькаву здольнасць да навуковых высноў.
Я чуў, ты быў слугой пана Агалінскага. Значыць
Так, ты нарадзіўся ў сямі Агалінскіх. Пра што дадзена слова гонару не распавядаць.
Уандэфул! Дык пан Аляксандр мой брат?
Штосьці зноў зашаргатала, і гэта быў не вецер. З-за наваленых трантаўЭрнэста дапамог на грошы абодвух Брастоўскіх разжыцца зімовай вопраткай, якая вось-вось спатрэбіццавыпаўзала князёўна Багінская-Агалінская, і рабацінкі на ейным носіку ззялі, як алхімічнае золата.
Вырвіч ажно лейцы рэзка нацягнуў, і брычка тузанулася і спынілася пад абуранае фырканне коней.
Толькі не зноў. прастагнаў скрозь зубы Пранціш.
У Бутрыма рука пацягнулася перахрысціцца.
Але паненка ўжо ўселася побач з заўважна збялелым Алесем, скардзячыся на падступных Брастоўскіх, якім карціць вучыць яе манерам і трымаць пад замком. А яна лепш дапаможа сваім рыцарам! З ёй ім дакладна будзе весялей!
Fifteen men on a dead mans chest,
Yo ho ho and a bottle of rum!
Раздзел шостыЯК ПРАНЦІШ ВЫРВІЧ У ФАРАОНА ГУЛЯЎ
Вясёлае места Кракаў. Гэта нічога, што пачаўся ён з таго, што дачка князя Крака Ванда кінулася ў раку, абы не пашлюбавацца з нямецкім рыцарам. Нічога, што пасля пажару званне сталіцы адабрала ганарыстая Варшава, а апошні кароль не захацеў тут каранавацца. Вядома, ганьбашто цяпер горад апынуўся на памежжы падзеленай краіны, і на тым беразе Віслы аўстрыякі будуюць свой горад. Што Кракаў увайшоў у новаствораную аўстрыйскую правінцыюКаралеўства Галіцыі і Ладамерыі, гонар быць сталіцай якой аддадзены Львову.
Але стаіць на Вавелі Злодзейская вежа, бе звон па імені Сігізмунд на касцёле Святога Станіслава, цікуюць з трыснягу і прыбярэжных пячораў цмокі за прыхаднямі. Рана ці позна ўхопяць жалезнымі зубамі за бот.
I, вядома, ніхто не змусіць нат у самыя цяжкія часы кракавяніна забыцца на месцы, дзе можна пацягаць за валасы Фартуну. Мясцовыя гульнявыя дамы ўся Еўропа ведае. Вось перад адным з іх і стаяла кампанія. Так, гэта не карчма «Залаты леў» у ліцвінскай глыбінцы. Каменны гмах на тры паверхі, з пазалочанай ляпнінай, крыху паадбіванай кулямі, і трыма сінімі рыбкамі са смальты на фасаде. З вокнаў чулася гранне віяланчэлі і флейты. Паны і пані, якія падымаліся па засланых дываном прыступках, былі ў паўмасках.