— Вось бачыш, — згодна кіўнула сястра. — Ён мучыць цябе, мардуе маці з бабуляй, а галоўнае, пагражае развесці мяне з Пятром Вацлававічам. У мужа майго (а я так яго называю) з’явіліся трывога, бяссонне, ён ужо папракае мяне за бацькавы выхадкі. Ты разумееш, што так не можа працягвацца?..
— Разумею, разумею, Тамар! — У Юрася ажно далоні засвярбелі ад прадчування храбусткой стадоларавай купюры.
— А таму, Юрчык, я хачу быць упэўнена, што на сямейнай радзе, якая адбудзецца ў хуткім часе, ты мяне падтрымаеш.
— Ды што за пытанне, Тамар!
— Памятай, што з бацькам трэба нешта рабіць.
— Канешне! — усклікнуў Юрась. — Ды ён проста мяне дастаў! — І пакутліва захацелася крыкнуць: «Ды давай, давай жа грошы свае!»
— Дык я магу спадзявацца, што твая пазіцыя адносна бацькі не зменіцца?! — працягвала таміць брата Тамара.
— Ды Богам клянуся! Вось. — І ён старанна, некалькі разоў, перахрысціўся.
— Ну глядзі, Юрчык, не падкачай. — Пасля гэтых слоў Тамара вывудзіла з сумачкі загадзя падрыхтаваную «сотку» і ўручыла ўзрадаванаму брату.
Ён доўга, блытана і прыніжана дзякаваў, а тады выскачыў з машыны і пусціўся подбегам убок праспекта.
— Гэй! — галёкнула яму, высунуўшыся з дзвярэй, Тамара. — Пра сямейную раду я табе паведамлю! Глядзі, каб быў на ёй неадменна!
— Буду, Тамарачка! Буду! — пракрычаў цераз плячо брат і пабег яшчэ хутчэй.
З дзённіка...
21.07.200*
Не, відаць, не знайсці мне спакою на гэтай зямлі. Куды ні схавайся — ці то людзі адшукаюць і мучаць, ці то па ўласнай дурноце пакутую.
Вось, прыкладам, сёння. Ну чаму б мне, здавалася, не адпачываць мірком ды ладком, чаму б не шчыраваць ціхенька ў гародзе ці па лесе гуляць. Дык не, прыдбаў сабе клопат. Недзе пасля абеду, калі ляжаў у цяні пад дрэвам і пакурваў, раптам падкралася да мяне і апанавала знаёмая злосць. На Тамару з Жыгоцкім. Як наяве яны перада мною паўсталі. Песцяцца, ухмыляюцца, цалуюцца ўзасос, рагочуць. І гэта, шэльмы, пры тым, што я ім ультыматум паставіў! Адназначна ж папярэдзіў, што не дапушчу, каб мая дачка сталася выляжанкай гэтае сволачы. Ажно перасмыкнула мяне ўсяго, калі ўявіў, як ім хораша, а на мяне начхаць. Падскочыў — і дрыготка мяне разабрала. Міжволі сціснуліся кулакі. Затэпаў па тэрыторыі лецішча, месца сабе не знаходжу. І ўспомнілася, як Пецька мяне з дома вон выкідаў, як сынок яго Сашка мне руку пакалечыў. Дзецюка згадаў квадратнага барадатага, які мне штаны і кашулю парваў, калі вывалакваў з залы. Ну проста да няўцерпу балюча мне стала. І крыўдна: яны вінаватыя, а я, выходзіць, пакутаваць мушу. Схапіў, помніцца, нейкую жалезіну, што на падворку валялася, і шпурнуў у бульбоўнік. Зноў затэпаў, забегаў па лецішчы. Цесна мне стала ў грудзях, а ў галаву як вуголле хто ўсыпаў. Дый надвор’е, як і апошнімі днямі, данельга спякотнае. Каб быў паблізу вадаём, можа, туды б сігануў, каб астудзіцца ад свайго шалу. Пабег у хату, чарпануў з бітона конаўкай, выліў на патыліцу, шыю. Не палягчэла нітрохі. І тут прыйшло мне ў галаву — дровы калоць. Не тое каб розумам да гэтага дапяў, а спантанна неяк схапіў сякеру, што ў калодзе тырчала, і памчаўся да плота, дзе ў мяне папілаваныя бярвёны даўнавата ляжаць. Прыцэліўся — і давай трушчыць драўніну. Раз’юшаны, не трапляю як след. Дрэнна калю. Але ад таго яшчэ болей злуюся і з’яўляюцца новыя сілы. Раскалоў адну калоду на дробныя паленцы, другую. А трэцяя сукаватая аказалася дужа непадатлівая. Я яе і так, і гэтак, і над галавой уздымаю, і на другую калоду абрушваю. Не хоча распалавіньвацца праклятае дрэва. І тады я з дзікім ровам ірвануў тапарышча, каб ужо на гэты раз ускінуць высока-высока і штосілы зрынуць долу. Ды неяк аступіўся, хіснуўся, крыху наперад падаўся, а сякера ў сваю чаргу вазьмі ды выскачы з калоды ад майго рыўка. Ды акурат абухом мне па лабэшніку. Тут і паплыло ўсё, загайдалася, пацьмянела. У памяшканні нейкім змрочным я апынуўся. Чую крокі наперадзе і прыглушаныя галасы. А яшчэ як бы ліхтарыка промень паперадзе шнарыць. Раблю крок наперад і ледзьве не падаю. Аказваецца, лесвіца перада мной у падвал апускаецца. А галасы і ліхтарык — гэта суседскія бічаўскія хлапчукі. Спяшаюся за імі, каб не адстаць. Наша мэта — даследаваць падвал, у якім, баялі, жыве страшны стары валацуга. Быццам нехта нават бачыў ягонае логава ў далёкіх пралазах. Страх заўсёды прыцягвае. Ідзём, слізгацім ліхтарыкам па сырых мурах, па дзвярах з вісячымі замкамі. Паварот за паваротам адольваем, здушана перашэптваемся. І, калі зайшлі ўжо досыць далёка, раздаецца душараздзіральны крык хлопчыка, што ішоў першым. Гэты жудасны енк падхопліваюць усе астатнія, у тым ліку і я, ён узмацняецца каменнымі сценамі, скаланае душу. Дапатопная сіла і спрыт з’яўляюцца ў маім целе, і я, што рушыў апошнім, паварочваюся наўспят і бягу на скрут галавы. Ззаду шалёным статкам імчацца таварышы. Вокамгненна адольваем мы немалую адлегласць да лесвіцы, узлятаем па ёй. І ўжо перад дзвярыма, што вядуць на вуліцу, мне здаецца, што вось зараз жахлівы стары схопіць мяне за нагу. Аднак адчыняю штуршком дзверы, вывальваюся вонкі, прагна ўдыхаю свежае летняе паветра, асляпляюся жыццядайным сонцам.
Аказваецца, што насамрэч я ляжу непадалёк ад калоды, на правым баку, твар у чымсьці ліпкім. Гэта кроў. Я рассадзіў абухом лоб, страціў прытомнасць, і ўсё гэта мне прытрызнілася. Потым, калі прамыў рану (яна не была сур’ёзнай) і перавязаў лоб, ужо лежачы ў хаце на ложку, успомніў, што гэта за падвал. То быў самы стары дом нашага мікрараёна. Мы, хлапчукі, тады забаўляліся тым, што шнарылі па падвалах. Асабліва нас вабілі старыя цагляныя дамы, бо ў іх былі самыя глыбокія і вусцішныя падзямеллі. А пра валацугу нехта наплёў, каб на подзвігі падбухторыць. Мо і наогул яго не было. Проста вострых адчуванняў хацелася. І нехта, рашыўшы пажартаваць, закрычаў у нетры падвала.
Дзесяткі гадоў я пра той выпадак не ўспамінаў. А тут з такой дакладнасцю ўсё вярнулася.
Дзякуй Богу, хоць не забіў сябе абухом. Дый мазгі, здаецца, на месцы. Ва ўсякім разе, пішу, і думкі някепска цякуць. Да таго ж на карысць мне аказаўся гэты ўдар: знікла злосць на Жыгоцкага.
Ці надоўга?
22
Нарэшце Юрась Багатка мог дыхаць на поўныя грудзі. Атрыманыя ад сястры сто долараў літаральна адрадзілі яго. На вечаровым канцэрце хлопец так наярваў на клавішах, што завёў не толькі тамтэйшых маладзёнаў, а і ўвесь калектыў гурту. Нават Тэрцовіч, заўсёды прыдзірлівы да Юрася, на гэты раз яго пахваліў і даў павышаны ганарар.