Тройчы ў дзень прыходзіць сюды з райцэнтра невялікі рэйсавы аўтобус. Апошні прыпынак, пасажыраў бывае звычайна няшмат — хто-небудзь з недалёкай вёскі або тыя, што тут адпачываюць.
Вось ужо некалькі дзён апоўдні сюды прыязджае цётка з двума чамаданамі. Яна пажылая, а чамаданы старыя, упяразаныя матузамі i — нават збоку гледзячы — цяжкія. Але з аўтобуса да лаўкі пад ялінай цётцы недалёка. Там яна распяразвае свае чамаданы i адчыняе ix. У меншым грушы, у большым яблыкі. Пачынаецца гандаль.
Бабулі, мамы, тата ці дзед выбіраюць лепшае ў сеткі, цётка важыць бязменам, лічыць дробязь i сыпле яе ў старую сумачку. Дарослыя i малеча патроху разыходзяцца, у чамаданах застаецца трохі выбіркаў, а то i нічога не застаецца, i цётка адпачывае, чакаючы апошняга аўтобуса, у семнаццаць пятнаццаць.
Сёння ў мяне такі настрой, што нікуды не хочацца, i я сяджу на лаўцы пад елкай, без асаблівай ахвоты да гутаркі. Мы засталіся з цёткай удваіх, i яна спакваля ўцягвае мяне ў леную гутарку. Нават не вельмі ёй трэба, каб я гаварыў,— толькі пытанне якое падсунеш, калі i самому робіцца цікавей.
Цётка — з хутара, што пры самай вёсцы Вялікае, адзінаццаць кіламетраў адгэтуль. Чамаданы i праўда цяжкія, але ж выносіць ix з саду на дарогу ёй памагаюць. А то як-небудзь i сама. Садок харошы, не марнавацца ж такому дабру. Яшчэ разы на два будзе прыехаць. А там i работа ж таксама, дарма, што чалавек на пенсіі... Які парадак у іхнім калгасе? Быў парадак, як быў той старшыня, якога ўжо другое лета няма.
— А гэты што, горшы?
— I не кажыце. Ён быў спачатку за агранома ў «Зары». Дык ноччу, казалі, прыйдзе да чалавека пад хлеў ды слухае, што ў яго карова есць: сена, салому ці крадзеную кукурузу. I ўсё ён штрафуе людзей, за ўсё-ўсякае!..
— А той не штрафаваў?
Я добра ведаю i ранейшага старшыню, але крыўлю душой з цікавасці.
— Той — ніколі. Нясеш трохі сена якога, прыдбаеш, а тут ён — шух на машыне... «Не харашо так,— кажа,— не трэба так рабіць». Ну, i ты кажаш, што не трэба, што больш не будзеш. Ён паехаў, а ты сваё сена ўзяў i пайшоў. Ён тыя разы кажа: «За што чалавека караць? Ён i так пакараны...»
— Во вы, цётка, куды! Не сказаў бы ён так, Мікалай Міхайлавіч. Не падумаў бы нават.
Зразумеўшы, што я ведаю ix ранейшага старшыню, цётка пачала выпростваць лінію.
— А хто яго ведае... Але пры ім парадак быў — ого! Пры ім людзі ішлі на работу як дым. I сам быў такі далікатны.
Успамінаю, як ён, цяпер ужо старшыня сельсавета, сам казаў мне нядаўна:
«Я за шаснаццаць год ні разу не вылаяўся на чалавека матам, заўсёды гаварыў з людзьмі літаратурнай мовай».
— Калі ты чалавек, дык ты ўсюды чалавек. I ў сельсавеце. Ён табе i ca старым, i з малым, i з бабай...
Дом наш аціх зусім. Хто на раку, хто ў пакоях. А самы шолам — дзеці — паснулі.
Адзін толькі кухар, нярослы Раман Раманавіч, шнуруе з кухні ў ларок, з ларка ў кухню — носіць хлеб, чорны i белы, які, разам з цёткай, прывезлі аўтобусам. Афіцыянтка i пакаёўка, маладзіца i дзеўка з суседняй вёскі, пабеглі да вячэры на сенажаць, ці памагчы сваім, ці самой дзе падгрэбці або скапіць тое сена. I сам Раман Раманавіч учора тупаў да рэчкі з касой на плячы, непрывычна не ў белым халаце, не ў каўпаку. Цяпер ён у форме, i носіць хлеб памногу, рупліва i ціха, як тая мурашка.
— Во чалавек,— перавяла цётка гутарку на яго.— Шкарпэтка, пядзя мужчыны. I п'е яшчэ, кажуць...
Апошняе гучыць як пытанне, але я не адказваю. Хоць i ведаю, што так гавораць нездарма.
— Жонка ў яго гуляшчая. Прынесла яму сына ад другога. А ён дараваў ёй, гадуе. Другі не дараваў бы. Толькі нап'ецца калі...
Цётка моўчкі праводзіць вачыма маленькага, белага кухара з вялікім абярэмкам хлеба, а потым, балазе той далекавата ад нас i яму не пачуць, паўтарае: