Оҕолор күн аайы охсуһаллар-этиһэллэр. Этиһэн баран охсуспакка хаалыллыбат. Этиспэккэ эрэ охсуспутунан барыы элбэх. Уйбаан Ханаайап уонна кини саастыыта остуорас уола: «Мин киһим бу» дэһэн оҕолору ананан баран, охсуһуннаран көрүлүүллэр. Бөрүө оонньуута, хаарты оонньуута, эрэлээҥки, сакылааттаһыы кинилэргэ кэмэ суох. Саамай дэлэгэйдик туттар үптэрэ «балабыына буорсуйа». Микиитэ өлүүтүн аҥаарын мэлдьи сүүйтэрэр.
Дьиэлэриттэн сылдьааччылар үөрэх кэмигэр эрэ оҥорбуттарын туһугар буруйданаллар. Мөссүйүөҥҥэ олорооччулар ону таһынан бэйэлэрин олохторугар буруйданаллара үгүс. Киэһэ хараҥа муннукка турар баар ынырык суол! Уйбаан Ханаайап уоттаах чоҕу ытыран, уотунан тыынан кэлэн, эбэтэр куһаҕан сону бүрүнэн кэлэн араастаан куттуур. Оҕолор кэпсэтиилэрэ бүтүннүү абааһы туһунан буолар.
Буруйданыы олус үгүс. Сорҕотугар буруйа да суохха.
Биир хараҥа киэһэ дьиэттэн тахсар ааҥҥа Бүөтүр Сүөдэрэп уонна Микиитэ Лэглээрин сүүстэриттэн иҥниһэ түстүлэр. Иккиэн ыарыйдылар. Ким ордук буруйдааҕа кыайан быһаарыллыбата, онон таһырдьа үтүрүһэн тахсан охсуһуу буолла. Тымныы сырылас кулгаахтарын саба харбаммытынан иккиэн ытаһан киирдилэр да учууталга түбэстилэр, тэҥҥэ «Кини!» диэн хардарыта ыйса түстүлэр. Учуутал уолаттары окумалларыттан харбаталаан ылан, хараҥа кылааска анньыталаан кэбистэ. Кини тахсарын кытта, уолаттар ыгыта куустустулар уонна күүскэ таптаһалларын, чахчы доҕордууларын туһунан сибигинэһэ турдулар.
Биирдэ учуутал суоҕуна эргэ холуоһатын хас да оҕо кэтэ оонньоотулар. Учуутал уруута Соня кыыс Микиитэни соҕотохтуу үҥпүт. Ситэ хараҥатыйа илигинэ, Микиитэ боруҥуй муннукка турда. Муннугуттан босхолонон тахсан иһэн Соняны көрсө түһэн: «Суонньай-куонньай, хобуоччуо!» диэн ботугураан ааста. Энньэрэҥнии титирээн тахсан, уокка көхсүн ититэн эрдэҕинэ, учуутал хаачырҕаччы үктэнэн кэлэн Микиитэни окумалыттан бобо харбаан тэлэкэччитэн илдьэн, кылаас түгэх муннугар анньан кэбистэ.
Сотору түҥ хараҥа буолла. Микиитэ икки илиитин түөһүгэр ыга туттубутунан, тоҥон, куттанан салҕаластыы турда. Муус сыбах дэлбэритэ тоҥор, дьиэ үрдүттэн буор тохтон сурулуур, кумааҕы бытархайын кутуйах соһон чаччыгынатар. Чигдитийбит хаарга сыарҕалаах ат курдурҕаччы үктэммэхтээн ааһар. Учуутал хоһугар атах эти сүгэнэн эттээн биллиргэтэллэр.
Күлүүнэн мөгүл гынан кэбиһэ-кэбиһэ, оҕолор айдааннара быыстала суох ньамаалаһар.
Бүөтүр Сүөдэрэп уонна Арамаан Соппуруонап уолаттар «доҕор буоллахтара» аатыран дөрүн аан кэннигэр кэлэн тугу эмэ саҥаран, халҕаны охсон ааһаллар. Микиитэ оччоҕо сэргэхсийэ түһэр, соруйан сөтөллөн, баарын биллэрэр
Сүрдээх өр турда.
Айдаан, күйгүөн улам намырайан барда. Микиитэ турар. «Алдьархайдаах» араас санаалар кини өйүгэр кииртэлииллэр. Оскуолаттан күрээн Манчаары Баһылай курдук сырыттахха Хобуоччу Суонньайы-куонньайы кэтэҕин аһыттан ылан илби таһыйан куотуллуо. Араас Сыҕаайаптар, Кириилиннэр баайдарын үлтү үүрэн суохха-дьадаҥыга түҥэтэн бэриллиэ. Манчаары Баһылай Ээ, суох, Лэглээрин Микиитэ албан аата, суон сураҕа уон улууска тарҕаныаҕа.
Ити курдук ыллыахтара ээ, кини, Микиитэ Лэглээрин, туһунан Уу, Даарыйа эмээхсин бу күһүн өлөн хаалаахтаабыта дии. Биэбэккэм ооккотун даа, өлөн токуйан сыттаҕа дии Мин бу муҥнана турабын» дии санаат, Микиитэ ытаан сыыгынаабытынан барда.
Кини өр ытаата.
Арай хатааһыннаах ааны тардыалаан лигиргэттилэр, остуорас эмээхсин саҥата чаҕаарыйан иһилиннэ:
Дьэкиэм, хайа бии уолгун умуннуҥ дуу?
Хаста да эппитин кэннэ, учуутал мас ороно тыаһаата.
Ханнык уолу?
Тыый, оттон Молоохтор уолларын, муннукка туруорбут уолгун.
Оо, таһаар-таһаар! Сор эбит дии!..
Улахан кинээс Уйбаан Сыҕаайап сиэнэ Вася учууталга олорор. Кини эмиэ быйыл оскуолаҕа киирбитэ. Кини бастыҥ мааны таҥастаах, килбэлдьигэс саппыкылаах. Даллаҕар кулгаахтаах, кыһыл сирэйин тириитин түрдэҥнэтэн, тиэрэ-маары үүммүт бөдөҥ тиистэрэ көстө-көстө, икки илиитин сиэптэригэр уктан баран, оҕолору ортолорунан чоноҥноон ааһар, оҕолор силэллэн биэрэллэр. Кини олоҕо суох мэник харахтарынан сиргэммиттии, мэлдьи сэнээбиттии көрөн чалаппаччыта сылдьар. Вася охсуһарга төрүөт көрдөөн, саннынан анньан ааһар, хатыйан хаалар, киһи бэргэһэтин туура тардан ылан өрүтэ тэбиэлиир. Бары дьулайаллар киниттэн, дьиҥэ, кини эһэтиттэн, дэлэй хара бытыктаах кинээс оҕонньортон. Вася куһаҕаннык үөрэнэр, талбытынан сылдьар. Оҕолор кинини, кистээн, «Буҕаатай» диэн ааттыыллар, ол ааттан кини өлөрдүү өһүргэнэр.
Биирдэ оҕолор уот кытыытыгар чөмөхтөһөн олордохторуна, ыкса киэһэ Вася таҕыста. Киниэхэ көхсүнэн олорор доҕоругар Арамааҥҥа Микиитэ: «Буҕаатай таҕыста», диэн сибигинэйдэ. Истибитэ дуу, сэрэйбитэ дуу, икки илиитин сиэптэригэр уктан баран, кырыытынан соҕус туттан Вася чугаһаан тааталдьыйан кэллэ, сирэйэ улам кытара-кытара, тонолуппакка одуулаһан турда. Оҕолор бары ах баран кэтэһэн олордулар. Турбахтаан баран, тииһин быыһынан сыыйан нүһүөр куолаһынан ыйытта:
Туох диигин, доҕоор?
Туох да диэбэтэ Саҥарбата, дэһэн оҕолор аймаластылар.
Вася ааһыах курдук гынан эрдэҕинэ, Уйбаан Ханаайап кинигэ ааҕа олорон өндөс гынан эттэ:
«Буҕаатай» диэтэ, мин иһиттим.
Вася далас гынна да, Микиитэни кулгаахха охсон саайда. «Көр!» диэн айхаллыы түстэ Ханаайап. Микиитэ кулгааҕын саба туттубутунан ойон турда. Вася саппыкылаах атаҕынан искэ тэптэ. Ханаайап: «Баар!» диэн уруйдаата. Сүрдээх холкутук, дьоһуннаахтык туттан, соругун толорбут киһи быһыытынан, ыараханнык үктэнэн Вася хоһугар киирдэ. Микиитэ ытыы хаалла. Икки-үс оҕо аһынан төбөтүн имэрийэ турдулар. Ханаайап соруйан хабарҕатынан күлэн кырдыргыы олордо.
Аҕыйах хонон баран Вася сөмүйэтин төбөтүн тугунан эрэ дьөлө аспыта таммах хаан быкпытын түннүк сырдыгар тутан Микиитэҕэ көрдөрдө.
Баайдары «ыраас хааннаахтар, үтүө хааннаахтар» дииллэрин Микиитэ истэр этэ.
Тыый, тоҕо үчүгэйэй? Көр, эн баай буолаҥҥын хааныҥ бу курдук сырдык ээ, диэн биһирээн өҥөлдьүйдэ.
Эйиэнэ хайдаҕый?
Миэнэ хап-хара, хоп-хойуу Мин кыра киһи оҕото буоллаҕым дии
Мэ, сиэ! Вася сөмүйэтин хаанын Микиитэ уоһугар сотон кэбистэ.
Тибиирбэхтии түһээт, Микиитэ кыыһыран, хоргутан туора хаамта. Вася ойон кэлэн кинини моонньуттан кууһан ылла уонна эргилиннэри тардаат: «Уураһыахха эрэ!» диэтэ. Доҕордуу мичээрдээбит. Микиитэ кыыһырбыта ханна да суох буолан хаалта, сүрдээх улгумнук: «Чэ!» диэт уураһаары уунаҥнаата. Онуоха Вася ньүрүс гына түһээт, Микиитэ сирэйигэр силлээн «чалк» гыннарда. Микиитэ барыны умнан кэбистэ, өрө көтө түстэ да, Вася күлэн өрө иэҕиллибит кылгас муннун хаба ортотунан туһаайан сутурҕалаан саайда. Илиитэ тиийдэ да, иирбит курдук буолла, быыстала суох сабаабытынан барда.
Онтон-мантан бэйэтин курдук илбириспит эрэттэр аймалаһан кэлэннэр Микиитэни тараччы тутан ыллылар. Тутуллан турдаҕына, Вася тула көтө сылдьан уол муннун тоҕо охсон кэбистэ, саппыкынан тэбиэлээтэ.
Учуутал хантан эрэ киэһэ кэлбитигэр Микиитэ уол «Васяны кырбаабыт» буруйдааҕынан тоһуйда. Эмиэ хараҥа муннугунан боруостанна уонна бэрт өргө дылы «Оннооҕор Васяны кырбаабыт күтүр» аатыра сырытта.
Бүөтүр Сүөдэрэп, Арамаан Соппуруонап, Микиитэ Лэглээрин оҕолортон саамай кыралара. Муннукка турдахтарына, «эбиэтэ суох хааллахтарына» босхо сылдьааччылара килиэп аҕалан биэрэр уонна «доҕор буолан» аан аттыгар сылдьар. Оһох сырдыгар чохчойон олорон баттахтарыгар бултууллар. Онно булт дэлэй Ханна эмэ хараҥа муннукка муостаҕа суулаһа сытан эбэтэр сыстыһа олорон остуоруйалаһаллар, сэһэргэһэллэр, ийэлэрин-аҕаларын бэртэрин аахсаллар.