Аартык кырдалын өрө сүүрдэн тахсан баран, аҥаар этэрбэһим быата холкутаабытын чиҥэтээри, таарыччы холуммун тардан биэрээри миҥэбиттэн түстүм. Онно өйдөөн көртүм, суол икки өттүгэр хайыы-сахха эрдэлээн быкпыт ньургуһуннар бытыгыраан тураллар Чэчиктэрэ атыа өссө да ыраах, саҥа болчуохтаммыттар Туура тардыбакка эрэ тобуктаан олорон үнүгэстэргэ муннубун даҕайтым ураты кэрэ сыттаахтар, санаабар сааскы сэгэйэ тыллан эрэр айылҕа барахсан бары бастыҥ, талба сүмэһинин сыта барыта ньургуһуннарга холбоспукка дылы «Аата үчүгэйии-ин, тоҕо да аһара астыгай» олуһун диэн манньыйбыт ис санаабын аны дорҕоон гынан таспар таһаарабын
Кырдал саалынан хаамтара түһэн баран, эмиэ үрэҕи кыйа барар ыллыкпар киирдим. Атым си-дьүгээр испэт, тур-тар тардан сэтиэнэхтээн сиир, арыы-арыы суп-суугунас көмүрүөлээх сиргэ кэллэҕинэ, хаары хабыалаан курдурҕатан утаҕын ханнарар. Хата кини аһыы, уулуу иһэр.
Сотору үрэҕим кэҥээн, хаппыт үөттэрдээх киэҥ баҕарахха кэллим, баччаҕа, күһүҥҥү добдурҕаҕа курдук хайа таптаабыт сиргинэн сылдьаҕын, онон сырыы-айан судургу
Сороҕор үрэх уҥуоргу өттүгэр сүүрдэн тахсабын, ардыгар бэтэрээ эҥээринэн сиэллэрэбин
Ыраахтан көртүм, баҕарах ордук кэтириир сиригэр улахан уу тахсыбыта килэйэр, онон-манан оҥолох-чоҥолох биирдиилээн садырым да уулар бааллар. Баҕарах иһэ түөрэтэ боруу от. Сайын сиэллээх оту охсон кыра боскуйа оҕотун тыа саҕатыгар кэбиспиттэрин, былыр үйэҕэ тиэйбиттэр, күрүө үрэх диэки эҥэринээҕи үөһээҥҥи икки маһын күрүөһүт сылгы тосту көтөн киирбит быһыылаах, булгу барбыттар.
Баҕарахха, ити айылаах килэйбит-халыйбыт ууга хайаан да кус баара чуолкай дии санаан, аппын хаара ууллан хараарбыт кырыс сиринэн тыаһа суох хаамтарабын, тула-мала сэргэхтик, сирийэн көрүөлэнэбин Сэрэйбит сэрэх, оол курдук, дулҕа быыһыттан икки улун устан таҕыстылар. Тэйиччиттэн көрдөххө бүтүннүү мап-маҥан курдуктар Тыһыта атыырынааҕар кыра. Киһи иһэрин көрө, сэрэйэ иликтэр быһыылаах, анна ньамахтаах дьара ууга умсан эмэһэлэрэ күөрэҥнии-күөрэҥнии аһаан өйө-төйө суохтар. Улуннар бэтэрээ өттүлэригэр дулҕа үөһэ атыыр мороду дьэрэкээннэнэн олорор, тыһыта көстүбэт «Кини бэйэлээх буолан баран тоҕо саҥата суох таалла» дии санааппын кытта, ону эрэ күүтэн олорбуттуу, дьэ кутан-симэн барбат дуо Биир кэм үрүт-үөһэ «урут да урут, урут да урут». Аны атыыр чөркөөкү ханна эрэ, сэтиэнэх быыһыгар тохтоло суох «чурус-чурус-чурус» диэмэхтээтэ Кустар бэйэ-бэйэлэрин саҥаларын суолтатын билсэллэр быһыылаах, улуннар аһыылларын тохтотон, моонньуларын өрө күөкэтэн тэһииркээбиттии тутуннулар, хайа диэки хайысхаланыахтарын билбэтэхтии, биир сиргэ, төттөрү-таары устумахтаатылар, онтон өгдөс гынаат эмискэ көтөн тилигирэстилэр Бэрт чугастан, от быыһыттан чөркөөкүлэр өрө ыһыллан турдулар Улуннар үрэх уҥуоргу тыатын үрдүнэн тэлибирэһэн, тыа нөҥүө баар эбэҕэ тахсыах курдук гынан иһэн төттөрү иэҕиллэн, баҕараҕы син тэйиччиннэн эргийэн баран намтаан, отой үрэх иһинэн кэлэн, миигин ойоҕолуу көтөн, субу аттыбынан куһугураһан аастылар. Атыыр улун төбөтө уонна моонньун сороҕо кип-килэбэчигэс хараҥатыҥы күөх өҥнөөх, тумса, атахтара кыһыл, уоннааҕыта барыта мап-маҥан. Иккиэн кэтэхтэригэр, умсаах кус курдук сытыы көҕүллээхтэр Сиртэн-буортан тэйбиккэ дылы тэһиитик туттубут улуннар дьэрэкээннэнэн түһэн көрөргө кэрэлэрэ сүрдээх Аны ньалыар ууттан утуу-субуу көҕөттөр көтүтэлээтилэр. Тэһии көтөрдөр сүнньүлэрэ көнө буолан биэрдэ, үрэҕи бата бара турдулар
Баҕарах ортотунан үтэн киирбит үрдүк хордоҕой тумуһаҕы эргийэ көтөөппүн кытта, сылгы хаһыытыгар тахсыбыт, чыыкыр боруу отунан саба үүммүт кэҥэс көлүйэ нэлэс гына түстэ Хаһан тыас хомуммуттара эбитэ буолла, оол курдук тыһылаах атыыр моонньоҕоттор үрэҕи кыйа көтөн хата ырааппыттар, кэннилэриттэн икки чөркөй уҥа-хаҥас иҥнэх гына-гына саппай уобустулар.
Үрэх баҕарах иһинээҕи дулҕалара үрдүктэрэ сүрдээх, сорох сиринэн аттаах киһини ыраахтан көрдөххө төбөтө эрэ лэкээриҥниирэ чуолкай. Мин иҥэһэҕэ атаҕым төбөтүнэн үктэнэн өндөс гына-гына холлороон курдук хотоол сиринэн өрө дьэндэспит дулҕалар быыстарынан хаамтара-хаамтара кустары көрө иһэн, хахха сирим бүтэн, эмискэ ыраас көрдүгэҥҥэ киирэн кэллим Дьэ доҕоор!.. Соһуйан-өмүрэн ахан, отой субу иннибиттэн хоҥор хаастар салаҥ улахан кынаттарын сабдых-сабдых сапсынан көтөн таҕыстылар Бэһиэлэр Эмискэ өрө мэҥитэн киирбит аттаах киһиттэн соһуйбут омуннарыгар хойууннан-убаҕаһынан саахтаан ыһылыннаран кээһэ-кээһэ үрдүк мэҥэ халлааҥҥа өрө харбыаластылар Көрдөххө бэрт мөдөөн курдуктар эрээри, сир ылаллара сүрдээх эбит. Аҕыйахта сапсынаат да, отой тэйэ оҕустулар. Маҥнай булумахтаһа көппүт бэйэлэрэ, уоскуйан, оннуларын булунан, бэһиэн эриэ дэхситик сэлэлээн сис тыаны үрдүнэн көтөн уста турдулар. Хаастары, хараҕым далыттан сүтүөхтэригэр диэри батыһа көрө истим Сүргэни көтөҕөр, хараҕы толорор астык көтөрдөр, эчи улаханнарын, хомурах хоҥордоро барахсаттар
Өрт буруота маҥнай утаа биир сиринэн эрэ бургучуйбут бэйэтэ, сотору атын туһаайыынан эмиэ, хас да сиринэн саҥа хойуу буруолар өрө ытыллан таҕыстылар
Дөрүн-дөрүн, кыра сиккиэр тыал үрэн сирилэтэн ылар, ол аайы үрэҕи кыйа өнөрдөөн үүммүт былырыыҥҥы кур от долгулдьуйа хамсыыр; хаһырыа, хотоол сир уулара эриэ дэхси итир эрэһэ долгуннарынан ирбинньиктэнэ оонньууллар.
Субу-субу үрэх эниэтин куодалыы хаһан эмти хорон түспүт көҥүс күүгэннээх уута курулуу ытылла сытар сирдэрэ кэлэллэр. Кырдалтан суккуллар, күүһүн саҥа ылан эрэр сүүрүк уута араас хатырыгы-итириги, кыра оту-маһы үтэн, үтүрүйэн аҕала-аҕала үрэх иһигэр көппөччү мунньубут. Күүгэннирэ күрүлгэннэнэр курулуур-харылыыр, бурулҕаннаах сүүрүктэр аттыларынан аастахха сөп-сөрүүн нүөл сир никсигин сыта ураты минньигэстик муннубар саба охсор. Биир оннук күрүлгэҥҥэ тохтоон, аппыттан түһэн, бастыҥалыы бааммыт сиидэс былааппын устан сирэйбин сууннум. Сүүрүгү туора сууллубут хаппыт үөккэ тыа диэкиттэн устан кэлбит от-мас иҥнэ-иҥнэ халбарыс, эргичис гынаат аһары көтө-көтө үрэх иһигэр кутулларын көрөн харгыс буолбут хаппыт үөтү туора соһон ыраастаан биэрдим
Тоҥус Хоммут толоонугар чугаһаан иһэн дьон кэпсэтэн ньамалаһар саҥаларын ыраахтан иһиттим, мас кэрдээччилэр сүгэлэрин тыаһа табыргыыр. Туох эрэ көрдөөҕү кэпсэтэллэр быһыылаах, хайалара эрэ күлэн күһүгүрүүр.
Кэрдибит бүтэйдэрин маһын чөмөх-чөмөх мунньубуттар. Биир оннук чөмөх үөһэ илдьэ кэлбит өйүөлэрин ботуоҥкалара, халаабыстара сыталлар. Оллоон ыксатыгар турар үөккэ субуйааҥкы саа таҥнары ыйаммыт, ону сэргэ халтаҥ сон кэтэҕэр, күн уотуттан саһыаран, икки көҕөнү моойдоруттан үөт ачааҕар кыбыппыттар.
Оол курдук, тыа быыһыгар, арыый бэттэх сылдьааччылара Бычыгыр Баһылай миигин таба көрөн:
Хайа, ол хайаларай? диэн саҥа аллайара иһилиннэ.
Аттаах киһи чуо кинилэри туһаайан мээнэҕэ кэлбэтэҕин билэн мас кэрдээччилэр үлэлэрин тохтоттулар. Мин биир кэм мичээрдии-мичээрдии утары иһэр дьону: Улахан Баһылайы, Бычыгыр Дьөгүөрү, Мичээр Баһылайы, Мордьоһун Өлөксөйү, Халҕарыыны барыларын биир-биир тургуппуттуу одуулаһабын
Аана кэлбит Улахан Баһылай бэрт симиктик саҥарар.
Сааскы күн уота килэриччи сиэн сирэйэ мэктиэтигэр килэрийэ хараарбыт Халҕарыын обургу бэркэ дьиктиргээбиттии көрөн-истэн чэрэҥэлиир. Уол чугаһаан иһэн эмискэ тохтуу биэрээт, эргэ хортууһун куондарыттан тутан кэтэҕэр илдьэн көннөрө-көннөрө:
Аана сирэйиттэн-хараҕыттан көрдөххө, сонун үтүө быһыылаах, диэн тойоннуур.