Атыңнан айрылсаң да, ер-тоқымыңнан айрылма;
Қатыныңнан айрылсаң да, қазан-ошағыңнан айрылма;
Қазан-ошағыңнан айырылсаң да, халқыңнан айрылма
Лишившись коня, седло не бросай; лишившись жены, очаг свой не покидай;
лишившись очага, народ свой не покидай.
Ауыз дарбаза, сөз самал, құдай ұрғанға не амал
Рот ворота, слово ветер, когда бог карает, закрыть ворота забывают.
Ауызбен орақ орғанның белі ауырмайды Языком хлеб молотить спина не за болит.
Ауызы күйген үрлеп ішер Кто уже обжигался, тот сперва подует, потом пьет.
Ауызы қисық болса да, байдың ұлы сөйлесін
Хоть и рожа кривая, пусть сын бая говорит.
Ауызымен астау шапқан, қолымен жаңқа жара алмас
Языком корыто выдалбливает, а руками щепку не расколет.
Ауызына келгенді сөйлеу ақымақтың ісі, алдына келгеннін жеу айуанның ісі
Зверь жрет, что на глаза попадет, дурак плетет, что на ум взбредет.
Ауру атанды да шөктірер Болезнь пришла беда в дом вошла.
Ауру желмен келіп, термен шығады
Болезнь входит вместе со сквозняком, выходит вместе с потом.
Ауру кірді әлек кірді Болезнь и верблюда с ног валит.
Ауру кісі күлкі сүймес, ауыр жүкті жылқы сүймес
Больной не выносит смеха, конь тяжелую ношу.
Аурудың жақсысы жоқ, дәрінің тәттісі жоқ
Не бывает приятной болезни, не бывает и вкусного лекарства.
Ауруын жасырған бөледі Кто болезнь свою скрывает, тот со смертью играет.
Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде
Чем лекарство от болезни искать, лучше думай, как не заболеть.
Ауыл итінің достығы сүйек тастағанша Дружба аульных собак до первой косточки.
Ауыл итінің қүйрығы қайқы В своем ауле и собака хвост трубой держит.
Ауылдың иті ала болса да, бөрі келгенде бірігеді
Завидев волка, аульные собаки забывают свою вражду.
Аш ақылмен тоқ болмайды Голодный сочувствием сыт не будет.
Аш атасын тыңдамас
Голодный и отца не слушаешь (От А. Для голода нет голоса разума.)
Аш бала тоқ баламен ойнамайды, тоқ бала аш болам деп ойламайды
Голодному мальчику с сытым некогда играть, сытый не думает, что и он будет голодать.
Ашаршылықта бай баласы бірінші өледі В голод байский сын раньше всех умирает.
Ашаршылықты көп көрген өзі тоймай «мә» демес
Кто голод пережил, не скажет «на», пока сам не насытится.
Аштың ақылы тамағында, жаяудың ақылы табанында
Голодный думает о еде, пеший о боли в ноге.
Ә
Әзілде кек жоқ, өсекте шек жоқ Шутка на месте остается, сплетня дальше несется.
Әзілің жарасса, атаңмен ойна Если шутка уместна, и с отцом шути.
Әке көрген оқ жонар Сын воспитанный отцом, сам смастерит стрелу.
Әкені көріп ұл өсер, шешені көріп қыз өсер сын берет пример с отца, дочь с матери
Әкесі құрдастың, баласы құрдас У настоящих друзей и дети дружны.
Әкесіз жетім жартылай жетім, шешесіз жетім бүтін жетім
Сирота без отца полусирота, сирота без матери круглая сирота.
Әліппенің аржағы білім бағы
С последней страницей букваря открываются двери в сад знаний.
Әңгіме жол қысқартады Приятная беседа дорогу сокращает
Әр елдін салты басқа, иттері қарақасқа
У каждого народа свои (разные) традиции и даже собаки разные.
Әр нәрсеге асық болғанша, бір нәрсеге машық бол
Чем во многих делах быть учеником, лучше в одном деле быть мастером.
Әркімнің өз жері жұмақ Каждому родная земля рай.
Б
Бағайын десе малы жоқ, ауырайын десе ауруы жоқ
Хотел бы пасти, да скота нет, хотел бы постонать, да болезни нет.
Базар ақшалыға базар, ақшасызға назар
Базар с деньгами базар, а без денег какой он базар.
Базар бай, алушы кедей Базар богат, да покупатель беден.
Базарда мың кісі бар, әркім танығанына сәлем береді
На базаре тысячи людей, а здороваются только со знакомыми.
Базары жақын байымас С базара жить деньги не нажить.
Бай атқа мінсе құтты болсын дейді, кедей атка мінсе қайдан алдың дейді
Бай на коня сядет доброго пути желают, бедняк на коня сядет где взял спрашивают.
Бай аузында семіз сөз Вся щедрость богача только на языке.
Бай бауырын танымас, сауда досқа қарамас
Богатый брат бедного не признает, купец дружбы не признает.
Байға жағынамын деп жарлының тоқтылы қойы шығыпты
Бедняк хотел понравиться баю и остался остался без овцы с ягненком.
Байдан пайда артылмас, қудан пайла артылмас
У бая выгоду не урвешь, хитреца хитростью не проведешь.
Байлауы жоқ шешеннен, үндемеген есті артық
Лучше умный молчун, чем речистый болтун.
Байлық байлық емес, бірлік байлық
Истинное богатство не в достатке, а в единстве.
Бақа көлінде патша, балық суында патша, жігіт елінде патша
Лягушка на болоте царь, рыба в воде, джигит на Родине.
Балалы үй базар, баласыз үй мазар
Дом с детьми- базар, дом без детей- могила.
Балық аулай алмаған, суды лайлар Горе-рыбак только воду мутит.
Балық жаны суда Рыбе без воды жизни нет.
Балық жоқта бақа да балық Когда рыбы нет, и лягушка рыба
Балықшының аты шөлден өледі
У рыбака конь от жажды сдохнет (От А. сапожник без сапог)
Барлық жарастырады, жоқтық талстырады
Достаток недостатки сглаживает, нужда еще больше оголяет.
Бас аманда мал тәтті, бас ауырса жан тәтті
Пока здоров добро дорого, заболеешь жизнь дорога.
Бас ауырса жан қорқады Голова начинает болеть душа покой теряет.
Бас жарылса, бөрік ішінде, қол сынса, жең ішінде
Не бойся, что голову проломят под шапкой она,
не трусь что руку сломают в рукаве она.
Басы аманның малы түгел Была бы голова цела, а добро наживется.
Басқа пәле тілден Язык мой враг мой.
Басқа түссе баспақшыл Нужда заставит про неумение забудешь.
Батыл болсаң батыр да боласың Смелость к героизму дорога.
Батыр бір оқтық, бай бір жұттық Батыр до первой пули, бай до первого джута.
Батыр туса ел ырысы, жаңбыр жауса жер ырысы
Дождь пойдет земле счастье, батыр родится народу счастье.
Батырға да жан керек, пақырға да жан керек
И батыру жизнь нужна, и бедняку жизнь дорога.
Батырға оқ дарымайды, батылға жау жоламайды
Батыра пуля не берет, храброго враг сторонится.
Батырға таяқ та жарақ Батыру и палка оружие.
Батырдың атын жау шығарады, шешеннің атын дау шығарады
Имя оратора спор выявляет, имя батыра враг называет.
Батырдың басы екеу болмайды У батыра не две головы.
Батырлық айқаста танылар Поле боя называет имя героя.
Бейнет қыл да зейнет қыл Потрудись, а потом и требуй.
Берген жомарт емес, алмаған жомарт Не тот щедр, кто дает, а тот кто не берет.
Берекені көктен тілеме, бірлігі мол көптен тіле
Не ищи благодати на небе, ищи ее в единстве народа.
Бермегенді беріп ұялт Чтобы пристыдить скупого, сам его одари.
Берместің асы піспес, қазаны оттан түспес
У скопого обед не сварится, пока гость не уйдет.
Берместің сылтауы көп У скупого много оправданий для отказа.
Бестің басы болғанша, алтыныңаяғы бол
Чем быть главой пяти человек, лучше быть слугой шести человек.
Бие көп болса, құлын көп Когда кобылиц много, и жеребят много.
Болат біз қап түбінде қалмас Стальное шило в мешке не утаишь.
Болат бүгілмес, шорт сынар Сталь ломается, но не гнётся.
Болат қайнауда шынығады, батыр майданда шынығады
Сталь закаляется в огне, батыр на войне.
Бұқаның арамзасы бұзау арасында жүреді Ленивый бык вместе с телятами пасется.
Білегіңе сенбе, біліміңе сен Расчитывай не на свою силу, а на свои знания.
Білек бірді, білім мыңды жығады Сильный победит одного, ученый тысячу.
Білім арзан, білу қымбат Ученье ничего не стоит, да выучиться трудно.
Білімге дүние жарық, білімсіздің күні кәріп
Для ученного мир светел, для неуча мир тёмен.
Білімді бесіктен тесікке дейін ізден
Знаний набирайся с пеленок и накапливай до дней последних.
Білімі жоқ ұл жұпары жоқ гүл Человек без знаний, что цветок без запаха.
Білімнің басы бейнет, соңы зейнет
В учении трудно, да плоды учения сладки.
Бір күндік жолға шықсаң, үш күндік жол азық ал
Отправляясь путь на день, бери запасы на три дня.