1. TeXMaker dasturini ishga tushirib asosiy ekrandagi har bir buyruqlarni ishga tushirib, ularni taxlil qiling.
2. TeXMaker dasturini «настройка» bolimdagi «команды» bolinmasiga kirib xar bir buyruq bilan tanishing va taxlil eting.
3. TeXMaker dasturini «настройка» bolimdagi «быстрый сборка» bolinmasiga kirib xar bir buyruq bilan tanishing va tahlil eting.
4. TeXMaker dasturini «настройка» bolimdagi «редактор» bolinmasiga kirib xar bir buyruq bilan tanishing va tahlil eting.
5. TeXMaker dasturida MikTeX, SumatraPDF dasturlarini ozaro boglanishini tashkil eting.
2.2. Matnlarni qayta ishlash hujjatlari
Tizimdan foydalanishni organishni boshlash uchun bevosita hujjatni yozish, kompanovka qilish va uni ekranda korish bilan ish olib borish maqsadga muvofiq. Bu yerda keltirilgan buyruqlarni keyinroq aloxida organamiz. Hozircha LaTeX tizimni organishga kirib olish uchun keltirilgan ketma ketlikda ish olib boramiz. Biz adabiyotni tayyorlash davrida foydalanuvchi «kiril» alifbosidan foydalanishi mumkinligini etiborga olib, hujjalarda «kiril» alifbosidagi matnlarni ham kiritilishini taminlash buyruqlarini kiritib ketdik.
2.2.1. TeXMaker ni ishga tushirish
TeXMaker interfeysini matn va buyruqlar maydoniga quyidagini tering:
\documentclass {article}
\usepackage [T2A] {fontenc}
\usepackage [russian] {babel}
\begin {document}
Холдоров
\end {document}
Ekran quyidagicha korinishga ega boladi:
Rasm 2.4. Hujjatni kiritish maydoni.
Tizimda dasturni kompanovka qilish uchun, uni biror nom bilan fayl sifatida saqlab oling. Buning uchun instrumentlardan «Сохранить как..» instrumentini tanlab bosing va faylga nom bering:
Rasm 2.4. Hujjatni saqlash instrumenti.
Berilgan nom ekran interfeysi yuqorisida». tex» kengaytmasi bilan xosil boladi.
Kiritilgan hujjatni kompanovka qilish uchun interfeysni quyidagi instrumentini sichqoncha yordamida bosing:
Rasm 2.5. Hujjatni kompanovka qilish instrumenti.
Interfeysda kompanovkani borishini korsatuvchi maydonda kiritilgan buyruqlar va matnlarni kompanovkalash (mashina tiliga otkazish jarayoni) namayon boladi. Agar hujjatni kiritishda xatolik kuzatilsa bu haqida qizil yozuvlar bilan xatolik sababi va xatolik kuzatilgan qator korsatiladi.
Kompanovka tugagandan keyin kiritilgan matn «dvi» formatga otadi. Bu tayorlangan matnni ekranda «pdf» formatda kori uchun quyidagicha ish koriladi:
Tizim interfeysidan sichqoncha yordamida «Просмотр pdf» instrumenti ishga tushiriladi:
Rasm 2.6. Hujjatni natijasini ekranda korish instrumenti.
Ekranni korish maydonida quyidagi xosil boladi:
Rasm 2.6. Hujjatni natijasini ekranda korinishi.
2.2.2. Matnni ozgartirish
Hujjat matnni ozgartirish texnologiyasi juda sodda. Hujjat maydonida hujjatdagi matnni quyidagicha ozgartiramiz:
\documentclass {article}
\usepackage [T2A] {fontenc}
\usepackage [russian] {babel}
\begin {document}
Салимов бугун келди
\end {document}
Yuqoridagi singari programma kompanovkalab interfeys yordamida xosil bolgan matnni korish tizimi ishga tushirilsa,
Ekranni korish maydonida quyidagi xosil boladi:
Rasm 2.7. Yangi ozgartirilgan hujjatni natijasini ekranda korinishi.
2.2.3. Matnni ozgartirish texnologiyasi
Yangi matnni matn orniga quyidagicha kiriting:
\documentclass {article}
\usepackage [T2A] {fontenc}
\usepackage [russian] {babel}
\begin {document}
Комилжон ишга келиб 1030 да чикиб кетди
\end {document}
Yuqoridagi singari programma kompanovkalab interfeys yordamida xosil bolgan matnni korish tizimi ishga tushirilsa, ekranni korish maydonida quyidagi xosil boladi:
Rasm 2.8. Yangi ozgartirilgan hujjatni ekranda korinishi.
LaTeX ni birlamchi varianti kompyuterga ornatilgandan keyin, tizimga birlamchi variant tarkibida bolmagan buyruqlar kiritilsa, tizim ularni zaruriy dasturiy paketlarini internetdan qidirib ornatib oladi (kompyuter internet tarmogiga ulangan bolishi kerak).
LaTeX tizimida hujjat tayorlash jarayonida xotirada quydagi fayllar hosil boladi va jarayonda ishtirok etdi:
.log fayl protokoli; kompilyatsiya bilan bogliq barcha malumotlar ushbu faylga yozilgan.
.aux ozaro bogliqlik malumotlari;
.toc fayllar tarkibi;
.lof tasvirlar royxati;
.lot jadvallar royxati;
.bbl BibTEX dasturi yordamida yaratilgan bibliografiya;
.Ind MakeIndex dasturi tomonidan yaratilgan mavzu korsatkichi
Nazorat savollari
1. Yangi hujjat qanday hosil qilinadi?
2. LaTeX da hujjat qanday nomlanadi?
3. Hujjatni redaktorlash qanday amalga oshiriladi?
4. Hujjatni yuklash tizimini tushintiring.
Topshiriqlar
1. TeXMaker dasturini ishga tushiring va \documentclass {article}, \begin {document} va \end {document} buyruqlari asosida ixtiyoriy besh qator lotin alifbosidagi matnni kiriting, malim nom bilan saqlang va kompanovka qilib jarayonni borishini kuzating.
2. Kiritilgan matnga ozgartirish kiritib qayta kompanovka qilib jarayon borishini kuzating.
3. Matn tarkibidan \end {document} buyrugini ochirib tashlang va kompanovka jarayonida kuzatiladigan xatolikni tahlil eting.
4. Xar bir xolatda hujjat natijasini pdf formatda ekranda kuzating.
5. TeX Live, MiKTeX va. Tavsifini toping
6. MacTeX. Quyidagi tarqatishlardan qaysi biri sizning shaxsiy kompyuteringizning tizim talablariga javob beradi?
7. TeXstudio, TeXworks tahrirlovchilarining imkoniyatlarini organing,
8. WinEdt, Sublime Text 3. Ularning qaysi birida vizual elementlar amalga oshiriladi?
2.3. Matnlarni qayta ishlash
2.3.1. Ishlanmani xajmini boshqarish
Ishlanmani xajmini ortib ketishini oldini olish maqsadida jujjatni tayyorlashda kiritilayotgan ozgarishnigina korsatib otamiz. Hujjatni ozgarishsiz qolgan boshlangich qismini matnda korsatib otmaymiz. Ozgarish asosan matn terish doirasida amalga oshiriladi. Hujjatga quyidagi matn va buyruqlarni kiritamiz:
\begin {document}
Мехнат унимдорлиги
7\% га ортди, ва битта натижа учун
куйдаги берилмоқда \$200.
\end {document}
Kompanovka qilib, korish buyrugini ishga tushirish bilan hujjatni korish maydonida quyidagini kuzatamiz:
Etibor qarating, simvol «\» matn tarkibida belgini (simvolni) korsatib turuvchi buyrugi sifatida ishtirok etmoqda. Agar bu buyruq qoyilmasa «%» kommentariya, «$» formulani belgilash buyruqlari sifatida qabul qilinar edi. Misol:
\documentclass {article}
\usepackage [T2A] {fontenc} %% shrifni kochirissiz qoshish
\usepackage [russian] {babel} %% Ingiliz matniga rus shriftini kiritish
\begin {document}
Бу % акиллий эмас
% зур: олишга тайёр
мисол.
Кадим замонларда бир кампир кулранг
%
Эчки билан яшаган.
\end {document}
Kompanovka qilib, korish buyrugini ishga tushirish bilan hujjatni korish maydonida quyidagini kuzatamiz:
% belgisi qoyilgan satrlar chop etilmadi. Chunki ularni belgi komentariya ekanligini belgiladi. Misol:
\documentclass {article}
\usepackage [T2A] {fontenc} %% shriftni kochirishsiz qoshish
\usepackage [russian] {babel} %% Ingiliz matniga rus shriftini kiritish
\begin {document}
Бу % қиласиз
% Зўр: ўрганадиган
мисол.
Бор экан, йўқ экан бир кампирни
кулранг%
роқ эчкиси бор экан.
\end {document}
Kompanovka qilib, korish buyrugini ishga tushirish bilan hujjatni korish maydonida quyidagini kuzatamiz:
Etibor qarating: simvol «%» ozidan keyingi matnlarni va probellarni qator oxirigacha kommentariya sifatida belgilaydi. Bu esa matn chop etilishida ishtirok etmasligini taminlaydi
Nazorat savollari
1. \documentclass {article} vazifasi nima?