Ә Гальери һәйкәл кебек һаваланып карап тора.
Мал-лай! диде Нәкый.
Цирк! Гариф сүзенә илтифат итмәделәр. Ул тавышын күтәрә төшеп кабатлады: Мәйтәм, цирк Юкка монда йөрисең син. Сыер урынына савар идең акчаны.
Юк. Циркта күз буалар. Ә монда юк. Өч кызыл гына әз дә инде әзлеккә Ярар, минем күңел киң талап ала алмыйм ич инде, диде Гальери.
Соң, мин өстим. Болай килеп чыгасын белгән булсаммы? И-и!.. Билләһи, өстәр идем. Мондый тамаша гомергә бер килә, жәл түгел.
Түгел, диде Гальери.
Алар вагонга кереп киттеләр.
Кабызды бит! диде Самат хатынына. Тикмәгә Галье- ри түгел.
Ник Гальери соң ул?
Сальеридан Син Сальерины белмисеңдер әле Ягы- гыз караңгырак шул сезнең Менә шул, бер Сальери бер кешене агулап үтергән. Көнләшкән дә үтергән. Тел очында гына менә исеме. Самат, күрәсеңме дигәндәй, телен чыгарып күрсәтте.
Моцартны, диде хатыны.
Әйтәм ич шунда, тел очында гына дип.
Телең, анысы, очлы. Тик буш.
Кеше ишетсен тагын. «Оч!» диде ул, мыскыллап. Очлаганнар!
Тындылар. Бидоннар янына яңа сауган сөт белән чиләкләрен тутырган савымчылар килә башлады.
Саматтан:
Кабыздымы? дип кызыксындылар.
Кабызды.
Аннан булыр!
Хатынын, Нәркисне әйтәм, ничек өтеп бетермәгәндер диген, пәрәми И-их-хи-хи!..
Самат машинасы моторын караган булып маташты. Бидоннар тирәсе яңадан тынып калгач, тагын хатыны янына килде.
Кем әле
Моцарт.
Бездә шул Моцарт шикелле атаклы бер гармунчы булган. Арслангали исемле.
Моцарт синең кыңгыраулы гармуныңда уйнаган ди! Композитор булган ул.
Бүлдермә әле. Сиңа барыбер түгелмени?..
Гали абый шул гармунчыны үтергәнме? Хатынының күзендә яшь күренде.
Ул аны бүтәнчә үтергән авылда иң оста гармунчы Арслангалидән дә яхшырак итеп гармунда уйнарга өйрәнгән дә тегенең яраткан кызын яулап алган Нәркисне. Хәзер инде Самат бер-бер артлы сөт бушатырга килгән хатыннарга илтифат итеп тормыйча сөйли. Чөнки тегеләрнең аны тыңлап торырга вакытлары юк. Әле җәй башы гына, сыер сава торган машиналарны көйләп бетермәгәннәр иде.
Ә ник Гальери дигән кушамат такканнар?
Соң, Гальери Сальерины бозып кушылган инде. Арслангалинең атасы Ханзафар абзый кушкан аны. Менә шуннан Гальери да Гальери киткән.
Галинең чын исеме Галиәкбәр иде. Авылда Гальери дип йөртә башлагач, Арслангалинең атасы Ханзафар белән аның арасында бер аңлашу булып алган иде.
Тапкансың да инде кушамат, ә?! Менә дигән исемемне бозып, диде Галиәкбәр.
Кем бозгандыр бит әле Сальериның кем икәнен беләсеңме?
Тукай язганмы әле?
Бутыйсың Пушкин.
Кушаматың Сахалиндагы туганнарыңа хәтле ирешеп хурлыкка калгач бутарсың да шул!
Суң тирә-юньгә атаклы Арслангалидән уздырып гармун уйнарга өйрәндең дә яраткан кызын тартып алдың Бу, Сальери ише, иптәшеңә агу эчертү генә түгел инде, агай- не! Арттан пычак кадау белән бер бу!.. Кайда хәзер Арслангали? Китте-барды, бакчы, котыпта бозга утырып йөри дрейф!
Әллә начар уйнаганмынмы? Кыз хәтле кызны гармунда уйнау белән үз ягыңа караткач, начар уйналмаган инде ул Гали сүгенеп үк куйды.
Уйнаган шул Гармунда түгел. Кеше язмышында Ә бәлки, Нәркиснең язмышы белән дә уйнау булып чыккандыр әле
Ханзафар дөрес сиземләгән икән: шуннан соң озак та үтмәде, Гальери белән Нәркиснең аралары суынуга таба китте. Башта Нәркис котыптан хатлар ала башлаган, ә аннары
Ә Нәркис хәзер кайда? дип сорады хатыны Самат- тан.
Котыпта.
Гальери белән балалары бар идеме соң?
Малайлары бар иде. Арслангали абый аны Нахимов училищесына урнаштырган.
Тормыш диңгезендә шушындый «дрейф»лар да булгалый шул. Гальериның төшләрендә хәзер инде котыплардан килгән кайнар җилләр исә. Гармун телләренә орынудан курка бармаклары кара көеп чыгар төсле, сузып җибәрсә, көнләшкән җаны янартаудай көйрәр кебек. Гармуны җәйләүдәге вагон сәкесе астындагы арыш капчыгында ята. Нәркисне ул, болан кебек, планета түбәсен матурлап йөри дип күз алдына китерә. Гальериның күңелендә ул мәңге өйрәнеп булмаслык бер көй булып кына калды. Болай килеп чыгардай түгел иде дә бит кана
Гальери ул иртәне, калай түбәле, такта белән тышлан- ган һәм зәңгәргә буялган мунчасында юынып чыккач, үзе ясаган кәнәфидә ял итә иде. Кәефе көр, җаны тыныч. Ике тәүлек эшләп, бер тәүлек ял итә. Тракторын ташлап, колхозның сыер көтүен көтә башлаган гына чагы. Ә Нәркис эшкә ашыга.
Иртә ич әле. Өйдән качарга гына торасың, диде Гальери.
Җәннәттә генә тору да туйдыра икән. Дөнья мәшәкате тарта.
Кыланма әле идейный булып. Профсоюз җыелышы мәллә? Ял белән бәйрәм күрми лаеш шулпасы эчтек, форсаты барында яшәп калыйк. Бакчы, нинди өй кордык! Кухнясы кафельле, мунчасы классически. Өй эче полирауланган оҗмах. Михнәт белән таптык, инде рәхәт белән торыйк.
Шуңа хозурланып утырасыңмыни?
Мин синнән ник төне буе уфтанып чыктың дип сорамыйм ич әле!
Син сора.
Юк белән вакланмыйм, беләсең.
Син эреләнә генә беләсең шул.
Инде, Нәркис, миңа да үпкәң булса
Юк шул. Минем сиңа үпкәм юк, синең миңа ачуың юк.
А-а-а! диде Гальери, зәһәр елмаеп. Татулык белән бәрәкәттән туйган берәү!
Аннан түгел. Йөрәк янмый әүвәлгечә.
Бүтәннәрнең янсын йөрәге. Бездән көнләп. Әнә синнән көнләсеннәр. Аның янасы килгән!.. Кем өчен?
Ахрысы, синең өчен түгелдер дип куркам, Галиәкбәр.
Минем синең өчен курыкмау җиткән. Бүген дисә, атна буена туй ясап, яңадан өйләнер идем мин сиңа. Билләһи газим, менәтерә өйләнер идем яңадан бер мәртәбә! Гальери, хатынын кочаклап, әле генә үзе купкан кәнәфигә утыртты да тирбәтеп җибәрде. Бишегемдәге курчагым бит син минем, Нәркис!
Ә мин сиңа бүтән кияүгә бармас идем инде, дип пышылдады Нәркис моңсу гына.
Гальери, кәнәфи тирәли әйләнеп, аның каршысына килеп басты.
Ник? диде ул бик җитди.
Сиңа дан өчен курчак кирәк Миңа дан өчен гармун кирәкми инде. Бүтән нидер. Менә шул уфтандыра төннәрен.
Нәрсәсе уфтандырсын моның? Минем ничек өйләнгән турында җыр чыгарып була!
Кемгә җыр, кемгә бәет. Нәркис күз төпләренә бармак бите белән кагылып-кагылып алды. Озын кара керфекләре чыланган иде.
Сиңа бәетмени? Оҗмахка кергән хатын бәете. Сәбәпсез-нисез балавыз сык тагын.
Сәбәбе бар, Галиәкбәр.
Ни?
Хыянәт иткәнбез.
Кем кемгә? Ул, сынап, Нәркискә кырын карап торды. Минем үземә моңа кадәр вакыт тигәне юк андый эшләр белән шөгыльләнергә.
Нәркис учлары белән йөзен каплады:
Ни сөйлисең?.. Яшьлеккә хыянәт иткәнбез без.
Ниләрдер язуың өчен минем сүз катканым юк ич әле Малайга дәрес әзерләшкән булып бит!.. Карама алай, карама Үткән атнаны. Ә?
Балалар бакчасы мөдире ни язмас?
Аңа «Авиа» конверты кирәкмәс.
Нәркис читкә борылды. Бите кызарып чыкты.
Хыяллануым гына, диде ул.
«Тапшырылмаган хатлар!» диде Гальери, иренен мыскыллы чалышайтып.
Тапшырылган, Галиәкбәр. Нәркис тирән итеп сулыш алды.
Гальери, өч бармагы белән чеметеп кенә аның иягеннән тотып, күзенә карады.
Кемгә? Тавышы калтырап чыкты. Ул хәтта бите буйлап сузылган күз яшен дә сизмәде.
Яшьлеккә, диде Нәркис йомшак кына. Хыяллануым гына Аңа җавап итеп.
Җавап? Кемгә җавап?
Нәркис басты да, бераз сүзсез торгач, иренең күкрәгенә капланды.
Аңа Аның хатларына, диде ул, сулкылдый-сулкылдый. Беләсеңме, котып артларыннан килгән хатларда дөнья җылысы. Дөнья җылысы
Кызык дип сузды Гальери. Бу хакта ул яңа ишетә иде. Нишләргә дә белмичә, хатынының чәченнән сыйпый-сыйпый тик басып торды. Мин салкынмыни?
Синең җылы оҗмах җылысы ул, Галиәкбәр. Томанлы. Миңа аяз кирәк Йә буран!.. Эх, җанымны конвертка салып җибәрер идем каядыр! диде Нәркис һәм, аны этеп җибәреп, урамга ташланды.
«Авиа» белән, «авиа» белән! дип калды аның артыннан Гальери. Аннары, кәнәфигә капланып, ирләрчә, тавышсыз гына елап алды.
Шуннан соң Нәркис озак тормады Гальери белән. «Авиа» конвертларына язган хатлары артыннан самолётка утырып, үзе дә китеп барды. Мурманскига. Әрләшми-нитми, ләйсән карның эрүе шикелле тыныч кына итеп аерылыштылар