Әлмәндәр. Шаярма, Әҗәлетдин. Үзең ишеттең, присидәтел, лифкавай машинасы белән бакча янына туктап нәрсә диде? Печән өябез, нигә эскерт башында торырга чыкмадың, Әлмәндәр бабай, дидеме?
Әҗәл. Ул бит аны көлеп әйтте. Күреп тордың, елмайды.
Әлмәндәр (көлеп). Тагын эләктең, Әҗәлетдин. Кеше мине күреп елмая икән, мин кирәк дигән була. Минем яннан елмаеп киткәч, бүтәннәр янында да елмая ул. Аның елмайганын күреп, бүтәннәр дә елмая. Минем аркада ничаклы кеше елмая. Шуннан соң кирәк булмыйммы инде мин?
Әҗәл. Өйләнәм диюең нәрсә инде? Туксан бер яшьлек картка кем чыксын?
Әлмәндәр. Чиләгенә күрә капкачы табыла.
Әҗәл. Ярый, табылсын да ди. Өйләндең дә ди. Ни кызыгы инде?
Әлмәндәр. Әй, агай-эне. Аның кызыгын өйләнгән кеше үзе генә белә.
Әҗәл. Мактанасың ла инде.
Әлмәндәр. Мактанса ни. Ир мактаныр, корал эшләр. (Шак иттереп чүкеч белән кадакка сугып куя да.) Әйдә, утыр, ял итеп алыйк.
Рәшәткә янына Илсур килә.
Илсур. Бабай, нихәл!
Әлмәндәр. А-а… Илсур. Кер әйдә, кер.
Илсур. Кермим, корт чага.
Әлмәндәр. Балыңны ялап бетердеңме соң?
Илсур. Бетте шул.
Әлмәндәр. Алайса, чакмый. Кер.
Илсур. Минем бал ашыйсым килми.
Әлмәндәр. Нәрсә ашыйсың килә?
Илсур. Алма. Өчне бир. Илдус белән Ринатка да.
Әлмәндәр. Нигә үзләре килмәде?
Илсур. Вакытлары юк. Су буенда каз сугыштыралар.
Әлмәндәр. Хәзер, алай булса, хәзер. (Түбәтәенә алма тутырып, Илсур янына бара да алманы Илсурның күлмәк итәгенә бушата.)
Илсур. Җырлыйммы?
Әлмәндәр. Ашыгасың бит.
Илсур. Ә син нәрсә ясыйсың?
Әлмәндәр. Дача.
Илсур. Нәрсәгә ул?
Әлмәндәр. Йокларга.
Илсур. Төнлә дәме?
Әлмәндәр. Төнлә, билгеле. Көндез кеше йоклап ятамы?
Илсур. Курыкмыйсыңмы?
Әлмәндәр. Нәрсәдән куркасың ди. Бар инде, йөгер, иптәшләрең көтәдер.
Илсур. Рәхмәт, бабай! (Чыгып йөгерә.)
Әлмәндәр (алачык янына килеп). Шуларны калдырып ничек инде якты дөньядан китәсең. Миннән башка нишләрләр? Укытып чыгарасы бар, өйләндерәсе бар…
Әҗәл. Бер айдан ук онытачаклар.
Әлмәндәр. Онытырлар микән?.. Онытсалар ни. Нишләтәсең, һәркемнең үз юлы. Шул юлдан барганда бүтәннәрне генә төртеп екмасын.
Әҗәл. Карале, Әлмәндәр! Син, чардуган корабыз, дидең, тагын алдаштың. Дача салып ятасың икән ич. Нәрсәгә ул, дип сорагач, йокларга, дидең.
Әлмәндәр. Тинтәк! Әҗәлнең ни икәнен белмәгән сабыйга каберем өстенә чардуган дип ничек әйтәсең. Мин сабыйлар белән сөйләшкәндә, син кысылма.
Әҗәл. Шунысы да аңлашылмый, чардуганны нигә бакчага корасың, зират бар.
Әлмәндәр. Үлмәс борын зират өстендә чардуган корганымны күрсәләр, кешеләр ни уйлар? Үзләре дә чардуган өчен такта ярдыра башларлар. Нигә аларны ашыктырырга.
Әҗәл. Һич кенә дә сүз табып булмый сиңа.
Әлмәндәр. Тапмасаң, тик утыр.
Әҗәл. Бик утырасы да бит… Нишләргә инде синең белән? Усаллансам, шык та итә алмыйсың алуын. Тик әллә нигә, усалланасым килми.
Әлмәндәр. Тукта!.. Хәмдебану килә. Миңа хатын булырга тиешле карчык. Син, Әҗәлетдин, читкәрәк авышып тор. Мин Хәмдебану белән сөйләшкәндә килеп комачау итмә. Мин сүземне сүз итәргә тиеш. Ризалыгын бирсен. Өйләнәмме, өйләнмимме – анысын күз күрер.
Әҗәл. Сабый булма, соңгы сәгатьләреңдә үзеңнән көлдермә.
Әлмәндәр. Юк, әлеге көнгә хәтле, шушы яшемә җитеп, сүземне аста калдырмадым. Хатын-кыздан көлдермәдем.
Әҗәл. Хәмдебану ризалыгын бирсә, минем кәгазьгә кулыңны куясыңмы?
Әлмәндәр. Карарбыз.
Әҗәл. Өзеп әйт, юкса комачаулыйм.
Әлмәндәр. Бәйләнчек эт булдың. Куйсам куярмын инде, чурту-матыр, мәтәлеп кит.
Әҗәл. Бар, алайса, тәвәккәллә.
Рәшәткә янында Хәмдебану күренә, Әлмәндәр рәшәткә янына килә.
Әлмәндәр. Хәмдебану!
Хәмдебану җавап бирми үтеп киткәч.
Хәмдебану, әллә үпкәләдеңме?
Хәмдебану (борылып килеп). Үпкәләмәскә соң, Әлмәндәр абзый, тузга язмаганны. Үземнән үзем оялып йөрим. Андый сүзне ишетмәгәнемә утыз ел. Башка берәү шулай дип әйтсә, таяк белән башын бәреп ярыр идем.
Әлмәндәр. Миңа ник сукмадың?
Хәмдебану. Сүзләрең тозсыз булса да, эчеңдә явызлык юк синең, Әлмәндәр абзый.
Әлмәндәр. Рәхмәт сүзеңә, Хәмдебану. Телең бигрәк татлы инде, шундый әйбәт итеп әйттең. Миңа кияүгә чыгарга ризалыгыңны да бирсәң…
Хәмдебану. Син әле һәмишә…
Әлмәндәр. Кызма, кызма, Хәмдебану. Тозсыз сөйләсәм дә, юк сүз сөйләмим. Ниятем чын.
Хәмдебану. Бирермен менә ниятеңне таяк белән башыңа.
Әлмәндәр. Беренче тапкырында сукмагач, икенчесендә сукмассың инде.
Хәмдебану. Түзәрмен, түзәрмен дә…
Әлмәндәр. Түзәрсең, түзәрсең дә ризалыгыңны бер бирерсең, Хәмдебану. Ялгыз башка тормыш алып барулары читен.
Хәмдебану. Аллага шөкер, кешегә сынык сорап кергәнем булмады. Пинсем җитә.
Әлмәндәр. Шул пинсе түләп бозып бетерделәр карчыкларны. Тамагың ачыкса, үзең эзләп керер идең Әлмәндәрне.
Хәмдебану. Мыскыл итмә.
Әлмәндәр. Мыскыл итмим, кызганам, Хәмдебану.
Хәмдебану. Кызганма да. Кызганыч көнгә калганым юк.
Әлмәндәр. Калгач соң булыр. Хәзер картайдың, өч аяклап йөрисең. Чирләп китеп урын өстенә егылсаң, яныңда кем утырыр? Ярый ла Әҗәл тиз килсә. Килми интектерсә нишләрсең?
Хәмдебану. Куркытма. Заманасы ул түгел, ялгызымны калдырмаслар.
Бакча ягына Өммия чыга. Хәмдебану белән Әлмәндәрнең сөйләшеп торганнарын күреп, колак сала.
Әлмәндәр. Бигрәк кире беткән хатын булдың. Өзеп әйтәсең инде, алайса? Миңа кияүгә чыкмыйм, дисең.
Хәмдебану. Әйттем бит, юк сүзне сөйләмә, Әлмәндәр абзый. Гумерең буе миңа бәйләндең. Башта бүтәннәргә димләдең, хәзер үзеңә. Шаярып әйтәсеңдер дисәм, чынлап икән.
Әлмәндәр. Яшьрәк чагыңда яшьрәкләр кирәк иде сиңа. Картайгач – мин дә бик әйбәт. Ныклап уйла, Хәмдебану.
Хәмдебану. Уйлыйсы-нитәсе юк. Үзеңнән биздерәсең килмәсә, бүтән бу сүзеңне сөйләмә, Әлмәндәр абзый. (Кузгалып китә.)
Әлмәндәр. Риза булсаң, килеп әйтерсең, ялынып бармам. Чынлап әйтәм, Хәмдебану. Бик ныклап уйла. (Хәмдебану киткән якка карап кала. Өммиянең кычкырып көлеп җибәрүеннән сискәнеп китә.)
Өммия. И-и-и… И Аллам! И ходаем! Үләм, үләм!.. Тагын ниләр кыланырсың икән?
Әлмәндәр. Нәрсә авызыңны ердың? Әллә тыңлап тордыңмы?
Өммия. Үләм, үләм… Бөтен урамга шар ярып сөйләшеп тора да, тыңлап тордыңмы, дигән була. Нәрсәгә такта турый, ни кыланырга җыена дисәм, башка чыгарга йөри икән. Үләм, үләм…
Әлмәндәр. Үлсәң үләрсең, мин үләргә җыенмыйм.
Өммия. Әйтәм, малаеңа кереп әйтәм, урамга чыгып кычкырам, белсеннәр кем икәнеңне.
Әлмәндәр. Нәрсә, нәрсә очынасың? Матри, килен!
Өммия. Әйтәм, Искәндәргә кереп әйтәм. (Кереп китә.)
Әлмәндәр (аның артыннан кычкырып кала). Килен!
Әҗәл. Күрдеңме инде, Әлмәндәр?
Әлмәндәр. Нәрсә «күрдеңме», нәрсә син дә авызыңны ерасың?
Әҗәл. Көләләр үзеңнән, Әлмәндәр.
Әлмәндәр. Белмичә көләләр, аңламыйча көләләр.
Әҗәл. Аңламаслык берни дә юк. Көлдермә үзеңнән, әйдә, кулыңны куй да, китик тизрәк.
Әлмәндәр. Хәмдебану ризалыгын бирмәде, тыңлап тордың.
Әҗәл. Аның ризалык биргәнен көтсәң… Булмаганны өмет итмә.
Өммия, Гөлфирә, Искәндәр бакчага чыгалар. Гөлфирә Искәндәрне култыклаган, үзе көлә.
Өммия. Күрегез әнә, үзеннән сорагыз. Менә шушы урында унсигез яшьлек егетләр кебек сайрап торды.
Искәндәр. Әти, нишләвең инде тагын?
Әлмәндәр (Өммия каршына атылып барып). Теңкәмә тидең, явыз килен!
Өммия. Үләм, үләм!.. (Үзе Әлмәндәрдән кача.)
Гөлфирә (Өммияне куып йөргән Әлмәндәрне кочаклап алып). Дәү бабай, дәү бабай, ярамый.
Әлмәндәр. Җибәр, кызым. Азды, әбиең азды.
Гөлфирә. Ярамый, ярамый. Син бит бик акыллы, бик әйбәт дәү бабай. Әби ялгыша. Кил, утыр, тынычлан.
Өммия (Гөлфирәгә). Син нәрсә аның сүзен сөйлисең? Кем ялгыша?
Гөлфирә (Өммияне барып кочаклап). Юк, әбием, ялгышмыйсың, син дә дөрес сөйлисең. (Әлмәндәрнең утырган урыныннан сикереп торганын күреп, аның янына килә.) Юк-юк, дәү бабай, син бик әйбәт. Бөтенегез дә бик әйбәт. Мин сезнең барыгызны да сагынып кайтам. Килегез, барыгыз да тезелешеп утырыгыз.
Өммия. Утырасым да килми. Үзе генә җитмәгән, безне адәм көлкесенә калдырырга җыена. Үләм, үләм… Өйләнәм, ди бит, өйләнәм, ди.