Низам. Йокларга!
Заһир. Йокларга!
Гомәр. Карагыз әле безнең Тәнзиләгә, басма өстендә кем белән басып тора?
Заһир (атылып, Гомәр янына килә). Кайда?
Гомәр. Качтылар. Очты Тәнзилә.
Ризван. Заһир! Гомәр Шәйхетдинов сүзенә игътибар итмәскә! Йокларга!
Низам. Тузга язмаган сүзләргә колак салмаска! Йокларга!
Заһир. Әйе, йокларга… (Теләр-теләмәс кенә чатыр ягына борыла.)
Иңенә тальян гармун аскан Нәҗип керә.
Нәҗип. Исәнмесед! (Ул Мөслим ягы диалектында сөйләшә.)
Гомәр. Исән бед!
Нәҗип. Үдебеднең як егете дә бар икән. Кайсы авылныкы, апаем?
Гомәр. Миндәлә.
Нәҗип. Әйбәт. Беднең районнан кала әйбәт кешеләр Миндәләдә. Клуб салырга килдегедмени беднең авылга?
Гомәр. Клуб түгел – Культура сарае.
Нәҗип. Сәхнәле булса, клуб була инде ул. Исемең ничек, апаем?
Гомәр. Гомәр.
Нәҗип (Заһирга). Ә синең?
Заһир. Заһир.
Нәҗип (Низамга). Ә синең?
Низам. Габделмиңлемөхәммәт.
Нәҗип. Андый исем булмый. Мин алдашкан кешеләрне яратмаем, апаем. Аркам кычыта башлай.
Гомәр. Низам ул.
Нәҗип. Низам? (Низамга.) Мине дуракка санама, ярыймы, апаем. Сигез класс бетергән. (Ризванга.) Ә син ни исемле?
Ризван. Нигә кирәк ул?
Нәҗип. Әйтәсең килмәймени?
Ризван. Килми.
Нәҗип. Килмәй икән – әйтмә. Безнең авылда яшисең бар, апаем.
Гомәр. Үзегез ни исемле соң?
Нәҗип. Нәҗип. Фермада эшләем мин. Җәен көтү көтәм, кышын тирес түгәм. (Гомәрнең гитарасын кулына алып.) Бу каз муенында кайсыгыз уйный?
Гомәр. Мин.
Нәҗип. Яхшы уйнайсыңмы?
Низам. Яхшы.
Нәҗип. Синнән сорамаем, апаем, уйнаучыдан сораем. (Гомәргә.) Яле, уйнап күрсәт!
Ризван. Низам! Заһир! Йокларга! Гомәр, бернинди уйнау юк, без йоклыйбыз.
Нәҗип. Нәчәлник мәллә син, апаем, кыланган буласың. (Гомәргә.) Уйнап күрсәт.
Ризван чатыр эченә кереп китә. Низам белән Заһир кызыксынып калалар.
Уйнап күрсәт, мин барында курыкма. Районга – глава, авылга мин хуҗа.
Гомәр. Нинди көйне уйныйм?
Нәҗип. «Гөлҗамал» ны.
Гомәр. Аны белмим шул.
Нәҗип (куанып). Әһә, белмәйсең. Ә мин беләм. (Гармунын кулына алып, уйнап җырлый.)
Булдымы?
Гомәр. Булды.
Нәҗип. Әйдә, син дә булдыр.
Гомәр. Алай тиз генә булмый ул.
Нәҗип. Булмаймы? Уйна мин белмәгән көеңне.
Гомәр. Туктагыз әле…
Нәҗип. Туктамаем. Уйна! (Низам белән Заһирга.) Уйнасынмы?
Низам. Уйнасын, уйнасын.
Нәҗип (Заһирга). Нигә син уйнасын дип әйтмәйсең, апаем?
Заһир. Уйнасын.
Нәҗип (Гомәргә). Уйна!
Гомәр. Әкәмәт! (Әлегә хәтле ишетелмәгән яңа көйне уйный.)
Нәҗип (бераз вакыт колагын салып тыңлап торгач). Тукта!
Гомәр туктый.
(Шул көйне гармунда уйный.) Булдымы? Әйдә миңа кушыл.
Икәүләп уйнагач.
Кайда синең каз муеныңның тавышы? Гармун бугазлап ташладымы? Егет булсаң, дыңгылдатма бу каз муеныңны, гармунга өйрән. Гармун орып бирә синең бу каз муеныңны. Дөресме?
Низам. Дөрес, дөрес!
Нәҗип (Заһирга). Син нигә дөрес дип әйтмәйсең, апаем?
Заһир. Һәр инструментның үз урыны.
Нәҗип. Струмент, струмент… Ышкы да струмент, өтерге дә струмент, бу да струмент. Гармун струмент түгел, гармун ул – гармун. Алинә дә шул каз муенында уйнавы белән мактанган була. Шуны кулларына тоталар да әллә кем булалар. (Еларга җитешеп.) Минем күзем төшеп йөргән кыз каз муенын уйнаучы синең кебек шабашникка ияреп китте. Алты ел, сүз әйтергә дә оялып, яратып йөрдем. Уналты яшемнән егерме икегә хәтле. Алты ел тәрәзә төпләреннән гармун уйнап уздым – сизмәде. Иярде дә китте. Сезнең кебек берәү өченче ел сыерлар абзары салырга килде дә, каз муенын уйнап, Гөлнарны ияртеп китте. Эх! («Авыл көе» нә сыздырып җибәрә.)
Шаярмагыз, апайлар, шаярмагыз гармун белән. Бернәрсә белән дә шаярмагыз. (Кинәт борылып чыгып китә.)
Пауза.
Низам (кинәт көлеп җибәрә). Шаярмагыз, кызлар!
Гомәр. Ни булды соң бу? Каян килеп чыкты?
Ризван (чатыр эченнән). Йокларга!
Заһир. Шаярмагыз, ди. Мәгънәсе бар бугай бу сүзнең?..
Нәҗип (яңадан әйләнеп кереп). Безнең авылда бер кыз бар. Хәзер минем күзем аңа төшеп йөри. Карагыз, апайлар, әгәр дә башын әйләндерсәгез, барыгызны бергә өеп куеп ярам. (Чыгып китә.)
Низам. Күрдеңме, Заһир, мәгънәсен? Ишеттеңме, Гомәр? Шаярма, дидеме сиңа?
Ризван (чатыр ишегеннән башын тыгып). Йокларга!
Гомәр. Миңа нәрсә, сез нишләрсез? Син нишләрсең, Низам? Кызлар күрсәң, күзләрең зырылдап әйләнә башлый.
Низам. Сер бирмәбез дошманга. (Чатырга кереп китә.)
Гомәр (Заһирга). Ә син?
Заһир. Син Тәнзиләне чынлап күрдеңме? Егетләр белән идеме?
Гомәр. Кызлар белән басма өстендә йөрмәс инде.
Ризван (чатыр эченнән). Йокларга!
Заһир. Йөрсен. Анысы аның эше. (Чатырга кереп китә.)
Гомәр, гамакка менеп утырып, гитара чиртеп, «Гөлҗамал» көен уйнап азаплана. Тәнзилә керә.
Тәнзилә. Кайда егетләр?
Гомәр. Йоклыйлар.
Тәнзилә. Ничек «йоклыйлар»?
Гомәр. Ничек йоклаганнарын белмим, Тәнзилә, кереп карамадым.
Тәнзилә. Син гитараңны әйбәт уйныйсың, Гомәр, ләкин сөйләшкәндә тапкырлыгың җитеп бетми.
Гомәр. Ягъни мәсәлән?
Тәнзилә. Әллә алар чынлапмы?
Гомәр. Чынлап, Тәнзилә.
Тәнзилә. Арттырып җибәрәсез. Син аларга кушылмадыңмы?
Гомәр. Кушылмадым. Программалары белән килешеп бетмим.
Тәнзилә. Әйдә, алайса, су буена.
Гомәр. Мин бит шигырь язмыйм, Тәнзилә.
Тәнзилә. Гомәр, әгәр минем белән болай сөйләшсәң, мин, гомумән, синең белән сөйләшмәячәкмен.
Гомәр. Тәүбә, тәүбә, Тәнзилә.
Тәнзилә. Әйдә. Анда синең гитараң кирәк.
Гомәр. Булмый.
Тәнзилә. Нигә?
Гомәр (чатырга күрсәтеп). Аларны ташлап китә алмыйм. Программалары белән килешмәсәм дә, мин алар компаниясендә. Алар барса барам, бармаса – юк.
Тәнзилә. Юкка сезгә иярдем, ахрысы. Күңелсез сезнең белән. (Чыгып китә.)
Гомәр. Күрдегезме, әфәнделәр, кадеремне белегез, мин дә сезнең белән калдым. Йоклагыз, матурларым. Хәзер мин сезгә бишек җыры җырлыйм.
Гитара аскан Алинә керә, Гомәрнең бишек җырын тыңлап тора.
Алинә. Абыйга ялкынлы сәлам!
Гомәр (куанып, Алинә каршына килә). А-а-а, Алинә! Сәлам, Алинә!
Алинә. Абыемның тавышы әйбәт булмаса да, ярыйсы икән. Нишләп әле су буена бармыйсыз? Әйдәгез!
Гомәр (чатырга күрсәтеп). Менә саклыйм.
Алинә. Нәрсә соң анда?
Гомәр. Минем егетләр. Алар кич җиткәч беркая да чыкмаска, кызлар күзенә күренмәскә ант иттеләр.
Алинә. Оялчаннармыни?
Гомәр. Түгел дә… Авыл кызларының берәрсе гашыйк итеп куймагае дип куркалар.
Алинә. Хәзердән үк йокларга яткан егетләр кемгә кирәк?!
Гомәр. Кирәкми дә бит… Ә мин ант итмәдем, Алинә, аны-моны уйлый күрмәгез. Әгәр дә сез тагын бер тапкыр «әйдә су буена» дип әйтәсез икән, мин барам.
Алинә. Рәхмәт инде. Саклагыз – урламасыннар. (Китә башлый.)
Гомәр. Алинә, ташлап китмәгез. Әйдә дип әйтмәсәгез дә барам. Сезнең белән җир читенә чаклы барырга риза.
Алинә. Минем беләнме?
Гомәр. Сезнең белән.
Алинә. Безнең беләнме, минем беләнме?
Гомәр. Синең белән, Алинә.
Алинә. Нигә?
Гомәр. Ахмак җавап ишетергә теләмәсәгез, андый сорау бирмәгез.
Алинә. Нигә минем белән?
Гомәр. Әйттерәсез ич инде, Алинә! «Гашыйк булдым» дип әйттерәсез.
Алинә. Миңамы?
Гомәр. Сезгә.
Алинә. Безгәме, миңамы?
Гомәр. Сиңа, Алинә!
Алинә. Ни өчен?
Гомәр. Уф!.. Бая да аптырашта калдырдыгыз, бу юлы да.
Алинә. Ни өчен миңа гашыйк булдыгыз?
Гомәр. Чөнки, чөнки… Сез, беренчедән… беренчедән, чибәр.
Алинә. Минме?
«Чибәр» сүзен ишеткәч, Низам чатыр ишегеннән башын суза.
Гомәр. Сез!
Алинә. Безме, минме?
Гомәр. Син, Алинә!
Алинә. Әйдәгез, абыем, су буена, миннән дә чибәррәкләр белән таныштырам.
Алинәне күзәтеп торган Низам чатыр ишегеннән чыга, киерелә-сузыла, күзләрен уган була, янәсе, яңа гына йокыдан уянган.
Алинә. Әнә егетләрегез уяна башлады.
Низам. Гафу итегез, кызлар бар икән. Гомәр, сәгать ничә?
Гомәр. Сиңа сәгать нәрсәгә? Кер дә ят, үзем уятырмын.
Низам. Тартырга биреп тор әле, Гомәр?
Гомәр. Тартмаганымны беләсең.
Низам. Шулаймыни? Ташладыңмыни? (Якынрак килеп, сиздермәскә тырышып, Алинәгә карый.) Әйдә, син дә йокла, Гомәр, кызлар бетмәс монда. Хатыныңа ишетелсә, әйбәт түгел. Ни карадың, дип, мине дә ачуланыр.
Алинә. Без өйләнгән егетләрдән дә курыкмыйбыз. Институтта укып, исәнләшә дә белмисез икән.
Низам. Гафу итегез, исәнмесез! (Чатырга кереп китә.)
Алинә. Бигрәк мут күзле егет. Миңа карап сине күрә торган.