– Беләбез.
– Бер генә авылда да сезнең кебек чибәрне күргәнем юк иде, – диде егет.
«Оялмый да». Көлемсәр, бу фикерен запаска калдырып:
– Авылдан авылга кызлар күзләп йөрибезме? – дип кенә куйды.
– Сез чибәр һәм чәнечкеле… гөлҗимеш кебек.
– Чәнечкеле булмасаң, күргән берегез тотып ашарга да күп сорамый бит.
– Әйе шул.
– Әйдә, егет, ышыкта әллә ни сөйли башладың. Җилгә чык.
– Анда салкын.
– Баштагы чүп-чарны тузгытып ташларга шәп була ул суык җил. – Көлемсәр, тиз генә чыгып, трактор гүләгән якка таба атлады.
Мирсәет тә калышмый, әрсез. Күпмедер телсез-өнсез баргач, бик озак уйланганнан соң гына әзер булган нәтиҗә төслерәк итеп шуны әйтте:
– Мин сезне коточкыч нык итеп ярата алыр идем!
– Ә нәрсә комачаулый?
– Көлемсәр, шаяртма. Мин чынлап…
– Кызык егет икәнсең.
– Ут белән сәхнәдә генә уйнау күңелле. Ә җирдә…
– Уйнамагыз, кем куша.
– Пожар чыгаруың бар, Көлемсәр.
– Сүндерүчеләр табылыр.
– Кемнәр? Синең бит… Сезнең бит…
– Нәрсә? – диде Көлемсәр һәм үзе дә көтмәгәндә елмаеп егеткә карады.
– Сезнең бит ирегез инде хәтсездән үлгән…
Һәм шул сүзе белән бөтенесен харап итте вәкил иптәш. Көлемсәрнең бөтен көләчлеге очты да китте. Авыз ачып бер сүз әйтмәс булды. Тракторчы һәм чәчүчеләр белән сөйләшкәндә дә кырыс иде ул:
– Почмакларыгыз чи калган. Анда нәрсә үстерергә уйлыйсыз?
– Соңыннан әйләнербез, – диде тракторчы хатын.
Мирсәет исә күңеленнән шул хатын белән Көлемсәрне чагыштырды да нәтиҗә ясады: Көлемсәр артистка кебек үткен һәм чая… Укытучы кебек тыйнак һәм акыллы.
– Килгәндә карап мендек – беткән кишәрлектә дә буш почмаклар калган. Әйләнмәгәнсез.
Мирсәеттә яңа фикер: ә мин – тикшерергә килгән махсус кеше – күрмәгәнмен.
– Ярый, әйтербез.
– Карагыз аны, алдый алмассыз.
– Ярый, ярый, алдамабыз.
Трактор гүләп китеп тә барды.
Шул көннән соң Көлемсәрне уйламаган сәгате юк Мирсәетнең. Бигрәк тә бер нәрсә котырта аны – ул теләгән темага авыз да ачтырмый Көлемсәр.
– Шулмы бик кирәкле сүзегез? Шуның өчен җибәрделәрме сезне вәкил итеп? – ди.
Беркөнне егет Көлемсәрнең тәрәзәсен төнге сәгать унберләр тирәсендә килеп какты. Тәрәзә пәрдәсе күтәрелеп, Көлемсәр күренде.
– Чык әле ике генә минутка, Көлемсәр. Бик кирәкле эш бар.
– Җиде төн уртасында уятмасагыз…
– Бик ашыгыч, чык әле.
…Яшь хатын белән егет шушы көзге шомлы төндә ни сөйләштеләр икән? Бу инде ике кеше арасында мәңгелеккә кала торган сердер. Аны беркем дә ишетмәгән һәм ишетмәячәк. Моны Тәбриккә беркем дә сөйләми һәм сөйләмәячәк. Күз алдына китерү дә кыен булачак. Дөнья шундый серләр белән тулы… Ул серләр – күктәге йолдызлар санынча, агачлардагы бөреләр санынча, күкрәкләрдә типкән йөрәкләр санынча… Шулай да фараз итәргә мөмкин аларны: чамадан тыш күп серләрнең җыенысы бергә «мәхәббәт» дип атала. Нинди генә сүзләр әйтелсә дә, барысы да мәхәббәткә барып тоташа. Шулай да беләсе иде – нинди сүзләр сөйләштеләр икән гүзәл хатын белән чибәр егет көзге шомлы төндә?
Моңайдылар микән, көлделәр микән? Ихтимал, көлгәннәрдер. Монысы табигыйрәк, чөнки көлүнең азагы – күз яше…
Шунысы мәгълүм: монысын Сөембикә апа яхшы белә – Көлемсәр белән Мирсәет ул төнне басудан кайтмаганнар… Шул котырган җилле төндә, шыксыз яланда ничек җылы тапканнар диген! Әллә көзне җылытырлык ук мәхәббәт булдымы икән?
Җәйге яшел көн, иркә җил, яшь имән.
Шундый матур көн, шундый ягымлы җил, шундый яшь имән Тәбриккә кызганыч бәхет турында сөйлиләр, Сөембикә апа тавышына кушылып сөйлиләр алар.
…Иртән мин чәчүгә менгәндә, Көлемсәр белән Мирсәет орлык төялгән арба янында басып торалар иде. Сөйләшмичә генә. Йөзләрендә беренче карауда ук әллә нинди үзгәреш сизелеп тора… Бигрәк тә Көлемсәрнең оялчан йөзендә. Егеткә күтәрелеп карарга да батырчылык итми, хәтта безгә дә… Гомер буе бергә үскән, бергә яшәгән туганнарыннан да оялгач ни! Ул курка – күңелендәген бүтәннәр сизә дип курка, төнге сүзләрне алар да ишетеп торгандыр дип ояла. Ишетмәгәнен дә белә, мәгәр аңа шулчаклы нык билгеле булган нәрсәнең бүтәннәргә фаш булмавын акылы сыйдыра алмый… Ничектер куырылып, кечерәеп калган һәм шул ук вакытта әйтеп бетергесез бәхетле дә иде ул үзенең ямансу сере белән…
Бүтәннәр берни сизми. Аларда бүтән кайгы, бүтән шөгыль. Бигрәк тә кызларда. Кызлар Мирсәетне үртәп, үзләренең гөнаһсыз шаянлыкларын башкаларга да күчерәләр:
– Егетебезнең әнисе бик усалдыр, ахрысы, кызларга карама, дип әйтеп җибәргәндер.
– Егетмени ул, полномучный бит.
– Безгә килгәч, эре бәрәңге ашаган.
– Егерме кызга – бер егет, эреләнерлек тә шул.
– Әй, егет, торма җебеп.
– Кызлар, болай хәтерен калдырсак, беребезгә дә булмас. Бөтенебезгә дә эләксен, карап кына торыйк.
– Кирәкле кишер яфрагы…
– Лутчы бүлгәлик.
– Әйдәгез!
– Әйдәгез!
Мирсәет, мескен, көләргә дә белми, еларга да дигәндәй.
– Кызлар, бу нәрсә инде бу? Мин сезнең белән шаярырга килмәдем. Мин…
– Син, син… Ник килдең?
– Чәчәргә безне өйрәтәсе юк, үзең өйрән.
– Әйдә, бүлгәлибез, әйдә!
– Кызлар, якын килмәгез… нишлисез сез? Ну, җитте!
– Җиттеме? Әйдәгез, алайса, чынлап. – Шактый кыю бер кыз егетнең җилкәсеннән эләктереп тарта башлауга, бүтәннәре аяктан ук ектылар да, изүләрен ачып, корсагына бодай тутыра-тутыра чыр-чу килергә керештеләр.
– Бодайны әрәм итмәгез, бодайны! – дип кычкыра Көлемсәр.
– Җирдән ерак китмәс, – дип, кызлар егетне аунаттылар-аунаттылар да арыгач туктадылар.
– Акыл өләшкәндә кайда калдыгыз сез? – Шул сүзләр белән Мирсәет каешын ычкындырды да, куенындагы бодайны кага-кага, өс-башын рәтләргә әрҗәле арба янына килде. – Тапканнар шаярыр нәрсә.
– Чынлап та шул… Шаярырлык бернәрсә тапмадык.
– Җитәрегез инде, кызлар, уеныгызның чыры юк, – диде, ниһаять, Көлемсәр, үртәлүен яшерә алмыйча.
Әмма кызлар яңадан да озак кына каңгылдашмыйча туктамадылар. Ярты сәгатьләп үткәч кенә, тырмачылар атлары янына килеп, чәчүчеләр җилкәләренә тубаллар асып, тагын орлык чәчәргә керештеләр.
– Әй, эт ашагыры мал! – дип җикерде бер чибәр, үгезләренә чыбыркы шартлатып.
– Әйдә, чаптаркай, сынатма, – диде икенчесе һәм сызгырып куйды.
Шул рәвешле таралыштылар да, без өчәү генә калдык – Көлемсәр, мин, вәкил. Егет кәефе кырылган Көлемсәргә акланулы кыяфәт белән әйтте:
– Үпкәләмә, Көлемсәр, алар үзләре бит…
– Үпкәләрлек нәрсә юк монда, син аларга тиңрәк… – диде Көлемсәр һаман уйчан кыяфәттә.
Аралары шактый җитдиләшкәнен сизеп, мин дә тиз генә җилкәгә тубал эләктердем дә кызлар янына киттем. «Син аларга тиңрәк…» дигән сүзе гомерлеккә хәтергә кереп калды.
Тагын ниләр сөйләшкәннәрен ишетмәсәм дә, чамалыйм: бер тирәдә әйләнгәндер әңгәмә. Бер уйласаң, гаҗәбрәк тә шул: егермешәр яшьлек егерме кызның берсен дә санламыйча, кызлар үз чутларына кертергә башларына да килмәгән, ике балалы, егерме биш яшьлек хатын кешене ярата Мирсәет… Ник алай икән?
Соңыннан бу хакта Көлемсәрдән сораган идем, ул үзе дә гаҗәпләнеп әйтте:
– Йөз егерме кыз да кирәкми, син генә кирәк миңа, дип әйтә. Нәрсә тапкандыр миндә шулхәтле… нәрсә тапкандыр, – диде.
Тәбрик кесәсеннән әнисенең рәсемен чыгарды да аңа текәлеп бик озак тын торды. Яшь имән таный микән, әллә онытты микән инде аның әнисен? Ул чакта бит имән әле Тәбрик кебек үк сабый гына, туйра гына булган.
– Чибәр булган икән шул минем әни.
– Чибәр иде, акыллы иде, ягымлы иде. Әллә нинди ямансу бер ягымлылык сирпелеп тора иде аның күзләреннән. Көлгәндә дә бетмидер иде моңсулыгы. Сөйләшкәндә дә ниндидер бик кирәкле бер сүзне әйтми калдырадыр иде шикелле. Көн буе бергә йөреп-сөйләшеп аерыласың да уйлыйсың: күзләре белән нидер эзләде, мәгәр таба алмады, нидер әйтергә теләде, мәгәр әйтә алмады. Нинди сүз икән?
Шулай, һәр матурлык ниндидер бер сер белән өртелгән була. Кичке тынлыкта син арыш басулары буйлап әйлән – ниндидер яшертен мәгънә тирән сулыш алып ята шунда… Бакчалар буйлап, урманнар буйлап әйлән – аңлашылып бетмәгән мәгънәләр шаулый анда. Арыш өлгергән басуда, бакча яисә урман тынлыгында кемнәр генә мәхәббәт аңлашмаган, нинди генә кешеләр үзләренең иң эчкәрге өметләрен табигатьнең төс-буяулары белән бизәмәгән… Эшләгән, сөйләшкән, көлгән, елаган, яраткан – яшәгән. Хәзер күзгә һичнәрсә күренеп тормаса да, башаклар һаман элеккечә кыштырдый, яфраклар элеккечә шыбырдый…