– Што здарылася? – спалохана крыкнуў Якуб.
Спачатку яна не адрэагавала, але неўзабаве зайшла ў пакой, нахілілася, падняла сукенку і пачала адзявацца. Потым падышла да яго, села на край матраца, паклала галаву Якубу на жывот і прашаптала:
– Цудоўная ноч. Шмат зорак, таму першая таксама мусіць там быць. Наша куцця працягваецца. Поўнач яшчэ не надышла.
Яны ляжалі і маўчалі. Якуб услухоўваўся ў гукі за акном і адчуваў скураю цяпло яе дыхання. Пяшчотна гладзіў кончыкамі пальцаў яе шчокі, лоб, вусны, павекі.
– Надзенеш што-небудзь, каханы? – раптам спытала Надзя, падняўшы галаву. – А я падагрэю варэнікі і боршч. Толькі зашпілі мне кручкі ззаду, добра? – папрасіла яна і села на край матраца.
Ён памятае, як дрыготкімі пальцамі нязграбна шукаў кручок і ўсхвалявана думаў пра гэтае «каханы», якое толькі што прагучала. Так нечакана. Столькі блізкасці ў адным слове.
Яны вярнуліся на кухню і зноў селі адно насупраць аднаго: яна – у карункавай сукенцы, ён – у пінжаку, зашпіленым на адзін гузік. Яна паставіла перад ім міску з гарачымі варэнікамі, а на талерку з яловай галінкай – кубак баршчу. Усё было як тады, калі Надзя пусціла яго ў дом. Нібыта з таго часу нічога не здарылася. А здарылася ж так шмат. Толькі кавалкі разламанай аплаткі на цыраце, якая пахла як новая, нагадвалі, што яны сядзяць за сталом не ўпершыню. Іншыя. Зусім іншыя.
Яны размаўлялі. Пра ўсё, акрамя таго, што падчас іх першага Раства адбылося на паддашшы. Жартавалі, фліртавалі, успаміналі. Якуб памятае, што, калі ў місцы не засталося варэнікаў, Надзя ўзяла з лядоўні рыбу і на маленькай патэльні пасмажыла філе карпа. «Што за Каляды без карпа!» – абвясціла яна, калі ён папрасіў яе не ўставаць з-за стала.
У нейкі момант ён неабачліва спытаў, навошта Надзя сюды ўцякла і чаму яна цяпер не з бацькамі. Дзе яны святкуюць? Чаму не з ёю? І памятае, што пасля гэтага яна доўга глядзела на яго, нібыта штосьці вырашаючы. Раптам ускочыла, дастала з лядоўні дзве бутэлькі белага віна і моўчкі паставіла на стол. Знайшла ў буфеце дзве высокія шклянкі. Наліла да краёў. Не чакаючы Якуба, адным глытком напалову спаражніла сваю. І пачала гаварыць. Спакойна, часам манатонна, нервова скрабучы цырату, часам падымаючы галаву, каб праверыць, колькі віна засталося ў шклянцы, альбо крадком зірнуць у вочы Якубу. Ён не перарываў і ні пра што не пытаў – моўчкі, засяроджана слухаў яе аповед, якога абсалютна не чакаў. У тым аповедзе пра смерць было больш, чым пра жыццё. Часам ён нямеў, часам – дранцвеў. Надзя заўсёды была вельмі канкрэтная і нават калі трохі адступала ад сутнасці, то пасля ўсё адно вярталася да тэмы. Такою засталася і падчас свайго каляднага маналогу: паслядоўна адказвала на пытанні Якуба, адначасова расказваючы сваю біяграфію. Раз-пораз яна пачынала фразу са слоў «маці тады не было, бо…» ці «таткі тады не было, бо…», «я ўцякала, таму што…». І тады яе голас зрываўся, яна сціхала. Але толькі на хвіліну. Потым яна рабіла глыбокі ўдых і вярталася да спакойнага тону. Калі Надзя скончыла і ў кухні павісла маўчанне, дзяўчына пацягнулася па віно. Якуб глядзеў, як яна павольна, не спяшаючыся, глыток за глытком, п’е. Ён бачыў яе ашклянелыя ад слёз вочы і руку, якая дрыжала так моцна, што віно цякло па пальцах. Дапіўшы, Надзя прычасала валасы пяцярнёю. Потым устала, падышла да Якуба, села яму на калені, пацалавала ў вусны і сказала:
– А цяпер абдымі мяне і крыху памаўчы.
Яна паклала галаву яму на плячо, ён моцна абняў яе, і так яны сядзелі нейкі час. Урэшце Надзя ўзяла Якуба за руку, і яны вярнуліся на паддашша. І толькі там, у цемры, ён пачаў задаваць пытанні, прасіў расказаць падрабязней і растлумачыць. Прасіў прабачэння, калі яна пачынала плакаць. Спаць яны пайшлі толькі пасля чацвёртай. Якуб сказаў Надзі, што да снядання хоча вярнуцца дадому, і яна завяла вялізны старамодны будзільнік, які аглушальна цікаў, на ўсякі выпадак паставіўшы яго на стале, далёка ад матраца.
Прачнуліся яны без будзільніка. Якуб адчуў, што яго цалуюць у павекі, і адразу пасля гэтага – водар кавы. Завярнуўшыся ў адну прасціну, яны пілі на балконе каву з эмаліраваных кубкаў, моўчкі назіраючы за людзьмі, што спяшаліся ў касцёл. Калі Якуб сыходзіў, Надзя адбегла ад парога і вярнулася з дыскам Кортэза.
– Уключы яго маме сёння. Паміж калядкамі, – сказала яна, кладучы дыск у пусты заплечнік. Потым абняла і пацалавала хлопца, усунуўшы яму ў руку ключ і заціснуўшы пальцы.
– Прыходзь сюды як мага часцей, – прашаптала яна. – Але цяпер ідзі. Табе нельга спазняцца.
Калі ён зачыняў крывую брамку, Надзя крыкнула ўслед:
– Шчаслівых свят, Куба!
У трамваі Якуб разгледзеў стары масянжовы ключ, які яна яму ўвапхнула, і прычапіў да звязкі сваіх. Ён быў цяжкі, нашмат большы за астатнія, нязручны, да таго ж адцягваў кішэнь. І ўсё адно Якуб вырашыў ніколі з ім не расставацца.
Для яго гэта было нешта большае, чым проста ключ. У дзяцінстве ён насіў вельмі падобны падчас летніх канікул над Бугам у прабабулі Леакадыі. Калі прабабуля пад вечар ішла ў касцёл «на горцы» (а яна хадзіла туды штодня) і яму ўдавалася вымаліць дазвол застацца і гуляцца з катамі на падворку ці ў закінутай стайні, яна ўручала яму вось такі ключ на доўгім скураным раменьчыку, наказваючы «не пускаць бандытаў на гаспадарку». Якуб радасна і пераканаўча ківаў, вешаў ключ на шыю, хаваў яго пад фланелевую кашулю, а прабабуля Леакадыя спускала з ланцуга кульгавую шалудзівую аўчарку Тосю, якая ледзь віхляла хвастом ад старасці. Потым падпірала каменем высокія дзверы хлява, дзе трымала карову Бялянку, і вешала замок на вароты ў канцы жвіровай сцежкі. Сляпая на адно вока Тося абыходзіла вароты, адшуквала першую-лепшую дзірку ў агароджы з іржавага дроту і нейкі час павольна чыкільгала за прабабуляй палявою дарогай, тужліва выючы. А потым вярталася, задыханая, доўгім ружовым языком выхлёбтвала ўсю ваду з бляшанай міскі і хавалася ў драўлянай будцы, накрытай кавалкамі руберойду. Нейкія там бандыты яе абсалютна не цікавілі. Так і скрэблася ў будцы, пакуль не вярталася прабабуля Леакадыя.
Ключом, які ён атрымаў ад Надзі, Якуб так ні разу і не адчыніў дзверы. Не хацеў. Яму падабалася стукаць чыгуннай калатушкай і чакаць, што Надзя з усмешкай адчыніць яму сама, прытуліцца да яго, пацалуе, вітаючы, паглядзіць у вочы і запросіць у дом, прагна шэпчучы: «Ну заходзь ужо». І ўсё адно той ключ быў заўжды пры ім. Уклаўшы яго Якубу ў руку тым калядным ранкам, Надзя дала яму зразумець, хто ён для яе. Гэта было лепш за любое прызнанне.
Пасля той куцці ён наведваў дамок пад нумарам восем рэгулярна. Калі яны абое былі ў горадзе (што здаралася нячаста, бо Надзя шмат падарожнічала), Якуб прыходзіў у пятніцу пад вечар, і яны жылі разам аж да нядзелі. Менавіта так – жылі разам. Дзве ночы і амаль тры дні – бесперапынна побач адно з адным. Не адыходзячы настолькі, каб нельга было пачуць голас іншага. Як пара ў нядзельным шлюбе, якіх навокал рабілася ўсё больш.
А з панядзелка да пятніцы яны пісалі адно аднаму лісты. Не электронныя – звычайныя, папяровыя, якія прыносіў паштальён. З Надзяй гэта зусім не вязалася, бо яна была тыповай прадстаўніцай пакалення Z, мела акаўнты ў фэйсбуку, інстаграме, ватсапе ды яшчэ і твіціла. У яе было тры пошты: адна на Gmail, адна ўніверсітэцкая і яшчэ адна – на нямецкім GMX. Яна цярпець не магла цягацца па крамах, таму большасць пакупак рабіла праз інтэрнэт, і прадуктаў гэта таксама датычыла. У банку яна была адзін раз – з пашпартам, калі заводзіла рахунак. Яна перайшла на электронныя кнігі, калі яе спальня на паддашшы перастала змяшчаць паліцы, а «кнігі ў падвал я аднесці не змагу, бо гэта як пахаванне, ды і месца там няма ўжо».
І раптам гэтая дзяўчына з залежнасцю ад TCP/IP, вайфаю, GSM, NFC і яшчэ некаторых скаротаў пачала дасылаць Якубу сапраўдныя лісты. Немагчыма мілымі крамзолямі яна пісала пяшчотныя словы на высакаякаснай паперы з паштовага набору, слініла папяровыя маркі, клеіла на сапраўдныя канверты і ішла кінуць іх у скрынку, каб паспець да «гадзін вымання». Для пэўнасці Надзя сфатаграфавала скрынку на тэлефон і паставіла апавяшчэнне на пятнаццаць хвілін перад кожным выманнем. Якуб чакаў гэтых лістоў, якія мама клала яму на стол, адказваў у той жа дзень, слініў маркі і таксама бег да скрынкі. Ягоная лічбавая Надзя зрабілася рамантычна аналагавай. «Хачу, каб у мяне засталося штосьці ад цябе, нават калі ў свеце знікне электрычнасць», – сказала яна яму аднойчы, калі ён прыйшоў раней і ўбачыў яе з канвертам у руках.