– Мне здаецца, што ў вашым аповедзе праўда і выдумка вагаюцца ў суадносінах сорак на шэсцьдзясят. Так?
Мужчына глядзеў на яе смяшлівыя іскрынкі ў вачах і баяўся, што не вытрымае. І лёгкасць гутаркі, і атмасфера прыемна ўзрушвалі яго. Але ад усведамлення гэтае прыемнасці мурашкі забегалі па скуры і зрабілася страшна. Страшна паддацца спакусе. Страшна зрабіць недакладны крок. Страшна выйсці на тое, што завецца закаханасцю.
– Ваша праўда, – насуперак усяму згадзіўся ён. – Гісторыя майго паступлення – нібы міф. Шмат фантастычных рыс. Але ёсць і праўда. Калі сцісла, то я сапраўды паступіў на гістфак праз дзяўчыну.
– Цудоўна. Але ж гэта яўна не тая, на якую я вам сёння кіўнула? Сённяшняя значна маладзейшая. І вось яна зводзіць з глузду выдатнага беларускага археолага і адметнага спевака. Не хочаце паразмаўляць са спецыялісткай у псіхалогіі пра сваё няшчаснае каханне?
Вострым бусаком пытанне зачапіла Ягора. Але ён ізноў не паказаў выгляду, канвертуючы пачутае ў жартачкі.
– Ды якое няшчаснае каханне! – падключаючы лёгкую артылерыю сваёй абаяльнасці, сцішана выгукнуў ён. – У мяне ўсё добра. У Гомелі жонка і палюбоўніца чакаюць.
– Галоўнае не паблытаць, хто з іх хто, – не даўшы веры яго словам, пакеплівала Іванкавіч.
Яны засмяяліся. Засмяяліся, як старыя добрыя сябры. Гэты смех нават здолеў на нейкі час утаймаваць хісткі ўнутраны страх Руткоўскага.
– На ваш погляд, якая псіхалагічная праблема найбольш уласцівая беларусам? – перапыніўшы смех, раптоўна змяніла тэму жанчына. – Толькі не кажыце, што адзінота…
– Сіндром татальнай адзіноты да нас яшчэ не дабраўся, – беларус з удзячнасцю перайшоў на новую хвалю гутаркі. – А нашай праблемай, пэўна, ёсць тое, што мы не ўмеем добра камунікаваць.
– Бавячы сённяшні вечар з вамі, я наўрад ці магу пагадзіцца з такім сцверджаннем.
– Ды ў нас нават няма свайго ёмістага слова для абазначэння гэтага. У рускіх – «общение». Ва ўкраінцаў – «спілкування». І там, і там наўпрост спасылка на пэўную еднасць людзей. А ў нас у афіцыйным моўным стандарце гэта называецца «зносіны». Нібыта мы мусім у час камунікавання «зносіць», то бок трываць, цярпець адно аднаго…
– І як вам мяне «зносіць» сёння? – пацікавілася Ядранка, уставіўшы ў сваю англамоўную рэпліку толькі што пачуты беларускі дзеяслоў.
– Дзякуй, з вамі файна, – стрымана прашамацеў Ягор, каб крый божа не нагаварыць лішніх кампліментаў.
– Дзякуй, і мне з вамі таксама.
Яны расплаціліся за вячэру і выйшлі з кавярні. Нягледзячы на позні час, людзей на вуліцы было шмат – шпацыравалі, размаўлялі, весяліліся. Беларус і харватка ішлі моўчкі. Ён не ведаў, што рабіць далей. Яна ж не давала зразумець, чым сёння ўсё павінна скончыцца. Найлепшым варыянтам для яго было б вяртанне ў гатэль, поціск рукі ці, што горай, лёгкія абдымкі на развітанне – і кожны разбягаецца па сваіх нумарах.
– А ў Беларусі ёсць мора? – абарвала цішыню жанчына. – Мне сорамна, але я так кепска ведаю геаграфію…
– Няма ў нас мора. Азёры ёсць. Прыгожыя. Але не самыя вялікія…
– Шкада, што няма. Я сама на Адрыятыцы нарадзілася. Мяне бацькі і назвалі Ядранкай у гонар Адрыятычнага мора. Вельмі яго люблю. Там столькі цудоўных мясцін! Каб былі мы цяпер у мяне на радзіме, я абавязкова паказала б вам парачку… Хаця і тут ёсць сваё хараство…
– Я ведаю. Сам учора блукаў па прыгожым куточку ўзбярэжжа.
– Слухайце, у вас жа заўтра секцыя, як і ў нас, з дзесяці гадзін?
– Так. І што?
– Хадзем.
Яна схапіла спадарожніка за руку і павабіла за сабой. Для яго гэта было поўнай нечаканасцю, але ўпарціцца ён не стаў, адно папытаўшы:
– Сербкі ўсе такія рамантычныя?
– Харваткі, – крыху збянтэжылася жанчына.
– А якая розніца? – Ягор паўтарыў яе словы з размовы ў кулуарах канферэнцыі.
– Залічана, – скеміўшы, што беларус цішком узяў рэванш, пасміхнулася яна.
Не адпускаючы яго рукі, Ядранка працягвала імкліва ісці. Ішла, нібы ўжо сто разоў хадзіла гэтымі сцежкамі. Скончылася набярэжная. Колькі хвілін яны шыбавалі ўздоўж парослага хмызняком схілу. Потым павадырка запаволіла хаду і збочыла на ледзь прыкметную сцяжынку, якая праз зараснік вяла да мора. І толькі тады, калі да марскіх хваль засталося тры крокі й два прыскокі, яе поціск аслаб і Ягор неўзабаве вызваліўся. Гарэзліва смеючыся, жанчына скінула з сябе адзенне і пабегла ў мора. Яна здавалася вельмі шчаслівай і неверагодна свабоднай. Плёскаючыся ў вадзе, працягвала смяяцца. Заклікала не саромецца і далучацца да яе. Гучна спявала песню на сваёй роднай мове. З усіх слоў Руткоўскі здолеў разабраць толькі некалькі – штосьці пра «srce Balkansko i more Jadransko».
«А нічога, што гэта Чорнае мора, шаляніца?» – гізаваў у думках мужчына, але ўсё адно захоплена пазіраў і слухаў. Можа, яму і хацелася б далучыцца да гэтага шчасця, адчуць гэтую свабоду, але даймалі змеі тысячы сумневаў. Яна ж не сунімалася і клікала зноў і зноў. Урэшце ён наважыўся пераступіць праз свае ваганні. Зняў і кінуў долу майку. Ды наступны рух зрабіць ужо не здолеў – нехта, бясшумна падабраўшыся ззаду, ударыў яго па патыліцы. У вачах пацямнела – Ягор знепрытомнеў.
2
Знадворныя камеры не працавалі ад самага пачатку буры. Дакладней, іх давялося вымкнуць, бо з гэтае авечкі нат касмыля воўны не было – аб’ектывы цалкам засыпала пылам у першы ж дзень непагадзі. Столькі ж карысці мелі ад «сланечнікаў» – сонечных батарэй. Адно ветракі заставаліся непадуладнымі стыхіі і выдавалі чаканую долю электрычнасці.
Бура не спынялася вось ужо колькі тутэйшых месяцаў. Актыўная яе фаза, як выглядала, мінула. Аднак бясконцыя масы пылу, узнятага магутнымі вятрамі, што ўвесну прыйшлі з полюсаў, працягвалі лунаць над паверхняй. Покрыва, утворанае пылам, мяркуючы па ўсім, ахінула цэлую планету. Прынамсі, так сказала Марына, а ў Ягора не было прычын не верыць ёй як больш абазнанай у выбрыках мясцовага клімату.
Пылавая бура, не нашкодзіўшы базе, шкодзіла ў іншым. Яна стварыла дабрадайную глебу для парасткаў псіхалагічнага дыскамфорту. Краявіды за шклом ілюмінатараў і ў пагоду нельга было назваць выбітнымі. З надыходам жа непагадзі не засталося і гэтага – ілюмінатары змушана схавалі ў браню. Пра выезды на цяжка- ці легкавозе давялося забыць. Пра выхады, нават і па ўсіх правілах бяспекі, і пагатоў не пачыналі гаворкі. Мусілі засяродзіцца на «хатніх справах». Горы, даліны, кратары – гэта ўсё, вядома, добра. Але догляд саду і агарода, пад якія аддалі некалькі адсекаў, быў больш карысным і жыццёва важным, чым летуценная прага даследавання наваколля. Яно і слушна, бо камянямі і пародамі ў разе патрэбы не наясіся, шуканы мінерал у рот не пакладзеш! Разважаючы пра гэта, Руткоўскі падышоў да часова «аслеплага» ілюмінатара. Пастаяўшы з хвіліну ў роздуме, ён набраў на аўтаномным пульце завучаную камбінацыю лічбаў, каб злёгку прачыніць «аканіцы» – як ён называў браніраваныя шчыты. Шчыты павольна, калі не сказаць гультаявата, рассунуліся, вызваліўшы вузенькую палоску тоўстага шкла. Ягор адразу ж прыліп да яго ў спадзеве ўбачыць ужо знаёмую частку даліны. Аднак нічога, акрамя клубоў пылу, выглядзець не атрымалася. Мужчына расчаравана ўздыхнуў і вярнуў «аканіцы» на месца.
– Што ты там робіш? – па гучнай сувязі пачуўся бадзёры голас Марыны. – Зноў каля морайка пагоданькі жджэш?
– Кшталту таго, – азваўся ён і дадаў па-ўкраінску: – Ніч безмежна і пуста.
– Гэта з «Океана Ельзи»? – не пазнала яна.
– Не. Гэта з «Плачу Єремії».
– Ягорка, ты толькі сам не плач, а то, крый божа, даліны Марынэра ў акіян ператворыш, – гулліва прашчабятала жанчына. – Я разумею, што табе карціць пакорпацца ў грунце, каб адшукаць сляды спачылых у невараці цывілізацый. Але патрывай ужо. Паводле маіх разлікаў, пыл асядзе месяцы праз два. Тады выб’ем мы з табой дарожачку хоць у воласць Кідонію, хоць на кратар Вікторыю.