– Не. Ніякіх сяброў і бубнаў. Я цябе прашу. Інакш мы з табой вельмі моцна пасварымся.
– Дасць гладыятар зарок не сыходзіцца больш у двубоях.
– Не блазнуй, а то ў археолага ператворышся.
– У археолага? О, не! Толькі не археалогія. Археалогія – гэта дарога наўпрост у пекла.
– Перастань, калі ласка, а то ўжо шчокі баляць стрымліваць усмешку.
– Перастаў. Але скажы, што будзе потым? Ён жа ніколі па сваёй волі не адчэпіцца.
– Адчэпіцца, калі мы знікнем.
– Ты нешта прыдумала?
– Так. Калі ўжо яму даспадобы танныя драмы, то чаму б не даць яму іх…
Марку збянтэжана глядзеў на жонку, намагаючыся адгадаць яе задуму. Тая падміргнула зваянаму Авідыю, узяла мужа за руку і павяла назад у корпус. «Вось мае настаўленні, вось нашае нівы азнакі», – не сказаў ім услед помнік, хоць, можа, яму і дужа карцела.
Наўмысна Ягор Марыну ў кулуарах не шукаў. Але і не быў цалкам безуважным. Падчас выступу ён даволі хутка вызначыў прысутнасць парачкі і неаднакроць пазіраў у сярэдзіну залы. Па жэстах і рухах угадваў няёмкасць, якую мусіла тады перажываць Марына. Гэта яго распаляла, натхняючы пераніцоўваць выступ у амаль што перформанс.
У перапынку шмат хто захацеў пазнаёміцца з ім асабіста. Нават тыя, хто раней нічога не чуў пра Беларусь або вельмі цьмяна ўяўляў, дзе знаходзіцца такая краіна эльфаў. Сярод іншых падышла і псіхалагіня з Харватыі, маладая прыгожая жанчына Ядранка Іванкавіч. Што праўда, яна вытрымала паўзу, даўшы зорцы пленарнага дакладу магчымасць вызваліцца са шчыльнага атачэння мімалётных прыхільнікаў. Падышла, калі побач з ім засталося два-тры чалавекі. Назвалася. Пахваліла за выступ. Агучыла некалькі псіхалагічных катэгорый, у межах якіх можна было б разглядаць версію Ягора пра песні як сродак барацьбы рускіх з адзінотай.
– Беларусаў, – ветліва, але настойліва паправіў ён.
– А якая розніца? – трошкі здзіўлена, яўна не чакаўшы пярэчанняў, удакладніла Ядранка.
– Паверце, розніца ёсць. Але гэта тэма для асобнай вялікай гутаркі, якую цяпер лепш не пачынаць, – Руткоўскі выдатна, як для такога моманту, захоўваў спакой. – Што да вашых заўваг па дакладзе, то абяцаю дапрацаваць свае высновы. Для мяне ўсё ж на першым месцы археалогія, а фалькларыстыка, культуразнаўства ў цэлым ідуць за ёю следам.
– Звычайна навукоўцы з Усходняй Еўропы, абяцаючы на грунце маіх заўваг дапрацаваць высновы сваіх дакладаў, даюць зразумець, што добра было б, каб я дала колькі асабістых кансультацый. А вы чамусьці з такой мілай сур’ёзнасцю ўхіляецеся, нібыта баіцёся пакінуць унутраны бок ветру, – яе словы мерна цурчэлі гаманкім ручаём, ад якога пачынала кружыцца галава.
– Што вы маеце на ўвазе? – між кружэннем галавы і ўдаваннем збянтэжанасці Ягор выбраў апошняе, палічыўшы за лепшае не расказваць, што, згодна з беларускімі паданнямі, унутры ветру – то-бок у віхуры – можа жыць чорт.
– Не хвалюйцеся, душа мая, тут няма ніякай таямніцы, – ручай працягваў міла гаманіць. – Я нічога не маю на ўвазе. Мая дапамога палягае не ў тым, каб нешта мець на ўвазе, а ў тым, каб нешта зрабіць. Але як сабе хочаце… Скажыце лепш, хто яна?
– Выбачайце, – археолагу, у якога на міг паплыло перад вачыма, здалося, што гутарка пакандыбала ў мяшок непраходнай вулкі, і лепш было б гэтыя дудуканні акуратна згарнуць.
– Дык хто яна? – не адступала харватка, працінаючы суразмоўцу дапытлівым позіркам.
– Яна? – хаваючы няёмкасць па кішэнях, састроіў неразуменне Руткоўскі.
– Тая, што сніцца вам, і вы кладзяце падушку другім бокам, спадзеючыся, што і яна пабачыць вас у сне. Мяркую, ваш даклад адметны не толькі спевам, але і падвоеным дном. Ці не так? – жанчына атакавала заспетага ўроспудзь навукоўца з Усходняй Еўропы.
Той ажно да амарокі быў здзіўлены, сцяміўшы, што старонні чалавек здолеў лёгка яго раскусіць. Стаў аднеквацца. Цвердзіў, што псіхалагіня памылілася. Адначасна паціху разглядаўся, вывіжоўваючы ў натоўпе Марыну. Усё ж хацеў зірнуць на яе зблізу. Пабачыць выраз твару. Злавіць тое, што магло таіцца ў яе вачах. Хаця б на хвілю. Але каханай нідзе не было. Ягор пакінуў дарэмныя выглядванні і, адольваючы рэшткі нядаўняй атакі, вярнуўся да гутаркі з новай, нечакана загадкавай, знаёмкай. Ён даў сабе рады разняволіцца, зрабіўшыся люстраным рэхам яе гаманлівага ручая. Жанчыне гэта яўна імпанавала.
Марына з Марку вярнуліся напрыканцы перапынку. Заўважыўшы Ягора, яны дэманстратыўна прайшліся паблізу. І хоць звонку ён стараўся захоўваць абраную пад абставіны маску, агульны настрой усё ж перакуліўся. Пара прадэфілявала без аніякіх прывітанняў ці якіх-небудзь знакаў. Руткоўскі акурат забаўляў суразмоўку адной з дзіўных беларускіх загадак пазамінулага стагоддзя, намагаючыся адэкватна перадаць яе па-англійску:
– «Ляцеў птах чэраз божы страх, сеў на магілу: ой, божа мой мілы, не магу з табой гаварыць – мая сіла гарыць». Што за птах?
– Пчала, – Ядранка хутка знайшлася са слушным адказам, што выглядала фантастычна, бо звычайна нават беларусы не маглі даць рады гэтай загадцы.
Уражаны Ягор хацеў яе пахваліць, але жанчына ледзь прыкметна кіўнула на Марыну і пацікавілася:
– Дык гэта яна?
– Не. Ну што вы. Гэта не яна. Яе ўвогуле няма. Яна – выдумка маёй галавы, – непраўдападобна завіхляў ён, адчуваючы, як мулка яму стаяць і як яго сіла гарыць.
Ядранка не паверыла.
Пачыналася работа па секцыях. Руткоўскі і Іванкавіч меліся працаваць у розных. Каб не згубіцца пасля, псіхалагіня прапанавала абмяняцца візітоўкамі і актуальнымі на час канферэнцыі кантактамі. Супраціўляцца сэнсу не было. Замацаваўшы абмен далікатным рукапацісканнем, яны разышліся.
Марына, употайкі назіраючы за імі, накручвала мужа: «Ну, што? Бачыш, я зусім яму не патрэбная! Уся гэтая гісторыя пра вечнае каханне да мяне і яго шаманскія скокі вакол – бессаромны блеф, з дапамогай якога ён намагаецца мне адпомсціць». У нейкі міг Ягор пераняў яе позірк. Яна імгненна адвярнулася да Марку і, каб не атмасфера канферэнцыі, дык з вялікай пэўнасцю палымяна абняла б яго. Ягор адрэагаваў ухмылкай і, звяраючыся з праграмай, падаўся ў аўдыторыю.
* * *
Увечары Ядранка патэлефанавала першай. Надзіва хутка яны дамовіліся пра сустрэчу і неўзабаве вячэралі на тэрасе ўтульнай кавярні, што выходзіла на мора. Гутарка, як шкельцы чарадзейнай мазаікі, складалася сама сабой. Ніводнага разу не павісала апетае дзядулем Таранціна няёмкае маўчанне. Харватка, адкінуўшы нядаўнюю велямоўнасць, расказала, чаму вырашыла прысвяціць сябе псіхалогіі. Ягор правільна здагадаўся, што ў яе выбары не абышлося без драматычнай школьнай гісторыі. Яна пахваліла яго за праніклівасць і апавяла сапраўды даволі сумную гісторыю сваёй аднакласніцы, якую цкавалі астатнія вучні, а Ядранка змагла ёй дапамагчы.
– А чаму вы сталі археолагам? – пераняла эстафету жанчына.
– У мяне менш драматычна, – з усмешкай папярэдзіў ён.
– Дайце паспрабую адгадаць, – не зводзячы з яго вачэй, папрасіла суразмоўніца. – Можа, у дзяцінстве корпаліся ў гародчыку і знайшлі старажытную манету ці нават рыцарскія даспехі?
– У гародчыку я звычайна выкопваў толькі бульбу, – стэрэатыпна пажартаваў беларус. – Ніякія старажытнасці, апроч леташніх гнілякоў, мне там не трапляліся.
– Дык што ж тады паўплывала на выбар?
– Прыйшоў я ва ўніверсітэт дакументы падаваць. Зайшоў у прыёмную камісію і спытаў, на які факультэт паступае больш за ўсё прыгожых дзяўчат. Мне сказалі, што прыгожых дзяўчат хапае на розных факультэтах, але чамусьці прапанавалі філалагічны. Маўляў, буду там сярод красунь, як кот каля смятаны. Але з мовамі ў мяне на той час было горш чым пасрэдна. Таму, пакруціўшы розныя варыянты, давялося абраць гістарычны факультэт. Пагатоў, акурат тады падаваць дакументы на гістфак прыйшла дзяўчына неверагоднай прыгажосці. Гэты збег абставін і вызначыў мой выбар. Толькі не пішыце пра гэта нідзе.