Повестьта кулланылган чагыштырулар аша, бер яктан, Мостафин өчен Наҗиянең көтелмәгән яңа яклары ачылса, укучы өчен, бу көтелмәгәнлек «ефәк җепләрнең» тәэсире итеп кабул ителә. Майпәрвәз биргән киңәшләрнең һәрберсе дә Наҗия тарафыннан гаять оста тотып алынып тормышка ашырыла. Автор Шакир Мостафинның уйларын, кичерешләрен эзлекле рәвештә бирә барып, укучыга аның психологиясен оста гына ачып бирүгә ирешә.
Ә. Еники, Шакирның эчке уйларын ачу өчен, үткәне һәм бүгенгесе арасында әдәби янәшәлек алымын куллана. Беренче хатыны Мәрьям «тигез-сабыр холыклы, анык акыллы хатын иде һәм ире аптырауга төшкән минутларда аңа нәкъ кирәген әйтеп бирә торган иде». Тагын бер хатирәсендә Шакир аның башка сыйфатларына игътибар итә: «Әйе, барысыннан да элек, Мәрьям аңа дус иде шул, сердәшче, якын киңәшче иде. «Ир» дип табынып торды ул аңа, хатын булып кына ярарга тырышмады. Тыныч, тыйнак, әмма тирән ярату белән яратты ул аны». Ә Наҗия – Мостафин өчен бөтенләй икенче: «Беткәнче үзенеке генә булган яшь хатынның кайнар дәрте аны тарта кебек, әмма шул ук вакытта бу торган саен туемсызлана барган дәрт аны куркыта һәм чиркандыра шикелле… Аңа гына сыенып, аны гына назлап тора торган чәчәктәй нәфис Наҗиясе белән ул кешеләр алдында горур һәм бәхетле булыр кебек, әмма шул ук вакытта берни белми, берни уйламый торган җилбәзәк хатын белән адәм көлкесенә калыр һәм тирән бәхетсезлеккә төшәр шикелле…»
Икенче чагыштыру Майпәрвәз белән беренче хатыны Мәрьямнең әнисе арасында үткәрелә. Мәрьямнең әнисе Мостафин күңелендә оялчан, әдәпле, тыйнак, эшчән булып сакланып калган: «Яулыгының кырыйларын күзләренә үк тартып куйган кечкенә битле әби алдына гына карап утыра, аз-азлап кына ашын каба, җавап биргәндә, әледән-әле учы белән авызын сөрткәләп ала. Җавабы да аның күбрәк «ярый», «шөкер», «әйе», «юк әле» кебек беркатлы гына сүзләр була». «Ә менә бу, акшарлы битенә елмаю каткан «әби»… Мостафинның оекбашына йомшак итеп ямау салучы түгел инде. Пылау белән сыйлар, җимеш суы белән сыйлар, ике сүзнең берендә «Шөкер!» дип дәшәр, әмма әрсез-хәйләкәр карашыннан «Менә без сиңа нинди кызыбызны бирдек, кадеребезне бел!» дигән горур кисәтү сизелеп торыр».
Әлеге әдәби параллельләрдә Шакир Мостафинның эчке көрәше тасвирлана. Йомшак характерлы Шакирны тиң күреп яшәгән Мәрьям, аның итагатьле анасы янында «бәхетне ирдән көткән» Наҗия һәм «министр әбисе булырлык» Майпәрвәзләр Шакирны «үз кубызларына биетеп», сазлыгына төшереп батыралар. Әсәр ахырында Мостафинның килеп туган каршылыкларны хәл итәргә сәләтсез герой икәнлеге ачыклана. Автор Мостафинның ихтыяр көчен сындырган сәбәпләрне поэтик-абруйлы детальләр аша аңлатып бирә. Ул – «ут чәчәге» һәм «сазлык». «Саз чәчәге»ндәге сатирик алымнар «Рәшә» повестенда дәвам итә.
Ә. Еникинең «Рәшә» повесте 1960 елларга – «Хрущёв җепшеклеге» чоры әдәбиятына карый. Шуңа күрә булса кирәк, ул башка әдипләр күреп бетермәгән якларны ачып сала. Ике вариантта язылган әсәрне әдипкә кат-кат эшләргә туры килә.
Ә. Еники чорга хас заман героен төп герой Зөфәр образы аша ача. Аның эш-гамәлләре эчке дөньясындагы яшерен уйларыннан, алдына куйган максатыннан аерылып тора: «Ул – реалист, аныңча, баш исән булу гына чын бәхет түгел әле. Исән калган баш ничек яшәр –менә хикмәт нәрсәдә. Ә ул моның серен белә иде: бәхет – үзең теләгәнчә яшәү, бәхет – матди һәм рухи бәйсезлек ул!» Әлбәттә, әсәрдә күтәрелгән бәхет проблемасы һәр образ очрагында индивидуаль чишелә. Әлеге проблемага бәйле рәвештә персонажларны ике капма-каршы төркемгә бүлеп карарга мөмкин. Беренчесе: Зөфәр Сабитовның эчке кичерешләрен, уйларын, чын ниятләрен белмәгән сурәттә дә төп чыганакны материаль байлыкта һәм акчада дип исәпләүче Зөфәрнең абыйсы Зариф, «әйттем-бетте» Хәмит, маклер Гайсә Курамшин, Зөфәрнең каенатасы. Икенче төркем: рухи яктан бай, шуннан бәхет табып яшәүче Рәшидә, Сәкинә, Таибә абыстай, Хөршид. Әдәби тәнкыйтьтә, Зөфәр Сабитов образын бәяләгәндә, матди байлык, шәхси тормыш кысаларында гына өйрәнү еш күзәтелә. Әмма Сабитов үзе яшәгән иҗтимагый таләпләрдән, хезмәттәшләреннән, эш мохитеннән дә аерылып китмәгән. Әмма әсәрдә аның эш процессын яктырткан бер генә эпизод та юк. Шулай булуга да карамастан, Зөфәрне хезмәт урынына яшерен җепләр бәйләп тора. Шуңа күрә дә, аны бәяләү өчен, «Зөфәрсез ул сыңар кулсыз!», «тәҗрибәле работник» кебек гыйбарәләр кулланыла.
Зөфәрнең нинди юллар белән максатына ирешәчәге билгеләп куелган: «…агым уңаена агарга… заманга аркылы килүдән сакланырга… һәрвакыт уяу, тыйнак, мыштым булырга кирәк». Аның шушы сыйфатларын тулырак һәм киңрәк ачарга мөмкинлек биргән урын – гаилә. Әнисе Таибә абыстай – Зөфәрнең бердәнбер ышанычлы таянычы кебек, ләкин ана кеше улының мөнәсәбәтен йорт сатып алу вакыйгасында ачык күрә. Йорт Таибә абыстай исеменә языла. Әмма йортка барып урнашканчы ук, Зөфәр аннан васыятьнамәгә кул куюны таләп итә. Моның өчен әнисе Зөфәргә эченнән генә рәнҗи. Ә. Еники иҗатында изге буларак сурәтләнә торган ана образы «Рәшә» повестенда Зөфәр кулындагы «җанлы корал»га әверелә.
Зөфәрнең сеңлесе Хөршидәгә килсәк, бөтенләй икенче мәсьәлә: ул яшь килеш читлеккә бикләнгән җәнлекне хәтерләтә. Яшьлеге, тәҗрибәсезлеге нәтиҗәсендә моны аңлап җитмәгән Хөршидәне абыйсының күрше кызы Люсяга булган мөнәсәбәте хәйран калдыра. Ул абыйсы Зөфәрнең ниндидер «бөркәнчек» ябынып яшәвен ачык «күрә», шуның өчен аның әйләнә-тирәдәге барлык җан иясеннән, тереклектән куркуын өнәп бетерми.
Зөфәрнең сугыштан исән-сау әйләнеп кайткан абыйсы Зариф гаиләсен дә, әнисен дә, энесен дә сөендерә. Зариф, Зөфәр белән алган йорты, киләчәк планнары турында фикер алышу вакытында ике ир туган, уртак фикергә килеп, яңа йортка бергә күченергә уйлыйлар. Бу уйларын Зариф хатыны Сәкинә боза – ул үз гаиләсе белән аерым яшәргә теләвен белдерә. Сәкинә характерының тәвәккәллеге, кискенлеге алдында Зөфәр көчсезләнеп кала.
Язучының иҗат концепциясендә чагыштыруларга зур урын бирелә. Зөфәрдә йорт та, байлык та, акча да – барысы да бар, ә Зариф тормышны сугыш беткәч кенә яңабаштан башларга мәҗбүр. Ике бертуган арасында барлыкка килгән аерманы язучы типиклаштырган, чөнки тумыштан бертөрле тәрбия алып, тормышны ныклы нигездә корырга әзерләнгән агалы-энеле туганнарны сугыш аера: монда да тормыш антагонизмы күзгә бәрелә. Зарифның сугышка китүе, аннан йончып кайтып, хатыны теләге белән әнисеннән һәм энесеннән аерылып мөлкәтсез калуы, Зөфәрнең исә сугыш елларында, абыйсы Зариф шикелле солдатлар илне дошманнан азат итү өчен кан койганда, сәүдә-тәэминат системасының башында кунаклап, барлык мөмкинлекләрдән файдаланып, үзенә байлык өстенә байлык туплап, шул акчага «пулат» сатып алуы ике бертуган арасындагы упкынны тирәнәйтә.
Шулай да Зөфәр Сабитовның язмышын әдип җиңү таңында күргән төше аша аңлатырга омтыла: «…имештер, ул ят бер дала буйлап, ялгызы каядыр китеп бара. Дала буш, дала тын, үзе тип-тигез һәм очсыз-кырыйсыз. Үләннәре саргаеп кипкән, кара туфрагы чатнаган чуендай яргаланып беткән. Бик эссе, бик коры, төпсез күктән кызган тимердәй ап-ак кояш туп-туры күзенә карый». Зөфәрнең киләчәген дә автор символга салып, алдан билгеләп куя. Очсыз-кырыйсыз дала символы геройларның күңел киңлеген күрсәтүче деталь кебек кабул ителә. Ләкин Ә. Еникинең дала символы башка әсәрләрендә дә очрый. «Әйтелмәгән васыять» дала табигатен сурәтләү белән башланып китә. Гомумән, дала геройларның эчке халәтләренә ишарәләүче символ буларак ачыла.
«Рәшә» повестенда Зөфәр Сабитов характерын автор өч юнәлештә ача: эш шартларына мөнәсәбәттә (карьера), йорт сатып алу һәм шәхси тормышы буенча. Йортны ул шәһәрнең үзәгендә урнашкан Зинин урамыннан сайлый. Гәрчә Ә. Еники иҗатында йорт гаилә учагы, тынычлык, иминлек белән аңлатылса да, бу повестьта башкарак яссылыкта ачыла. Йорт Сабитов принципларын ачу чарасына әверелә. Йорт янындагы бакча да доход чыганагы буларак күзаллана.