Авой! І трэба ж было так неасцярожна вызірнуць! А каралевіч моцны чарадзей, адразу мяне заўважыў, хмызнякоўніка вунь як напужаў… «Ліска, ліска! Бяжы, хавайся хутчэй», – шэпча мне гэты шэры. – «А то зробішся рыжай русалкай…». Рыжая русалка? Авой! Толькі так падумала, а ўжо з усёй моцы бегла! Дзед з бабкай – за мною.
Не дагналі. Куды ім, старым, за мной паспець. А ці ўцякла? Казалася ж даўно, што не сілай, а розумам, то бабка і дзедка за розум і ўзяліся… І трэба ж было ім, баязліўцам, так каралевіча спалохацца! Я сама з той неспадзяванкі цэлую ночку ў хмызняковых нетрах прасядзела.
З раніцы яшчэ ніякай шкоды не ўчыніла, адно падумала, што трэба дармавой смятанай паласавацца, аж кажа мне хмызнякоўнік, што дзедка на мяне пастку ставіць! І як мне цяпер па сцежках лясных хадзіці? Ды і рыбаліць дзед не паехаў, чым жа пасля частавацца буду?
Да хаткі бабінай ды дзедавай цішком крадуся, нават курэй не ганяю. Карысьці з гэтых крыкух-квактух, ніколі на іх і не квапілася. Крадуся, азіраюся, а бабка стараецца, варожыць: «Цьху-цьху-цьху! Каб жа ліска хвастком за пень зачапілася, у дзедава сіло папалася, вадзяному каралевічу аказалася. Цьху-цьху-цьху!»
– Бабка, – кажу, – а бабка, хто ж так чаруе? Так нават квактух тваіх не замовіць! Не тое, што мяне…
– Цябе, чарадзейку рыжую, – звыкла так пазірае на мяне бабка. – Дык я ж цябе і замаўляць не буду, адно ў сіло ўблытаю, а там ужо няхай каралевіч-вадзянік рады якой дае!
Толькі мовіла тое, як з кустоўя, дзе я хавалася, раптам хлоп на мяне сіло, не чарадзейнае, звычайнае, але ж не выблытацца з такога! Тарганулася туды-сюды – аніяк. Трэба было сябраваць і з кустоўнікам, які вунь хуценька хаваецца за хату, мільганула запозненая думка.
А бабка ўзрадавана плешча ў ладкі:
– Папалася, зладзейка лясная, чарадзейка злая! Добра мы прыдумалі: дзед пайшоў з хаты, каб вочы табе адвесці, а я ж цябе паймала. Аддамо вадзяному каралевічу, дык ён нас прабачыць, а яшчэ будзе нам удосталь рыбы!
– От, бабка, будзе табе радасць, – кажу на гэта. – Раніцай рыба, удзень рыбка, а ўвечары рыбіна! Адно не буду, рыжая, прыгожая, па лясных сцяжынках хадзіць, табе з дзедам гаварыць: «Жывіце ладна ды згодна».
– А калі ты нам такое казала? – не паверыла бабка.
Неўзабаве і дзед прытупаў. З таго, што ў пастцы сяджу, радуецца, як самаму вялікаму святу:
– А будзе ж нам рыба!
– Будзе, дзедку! Раніцай рыба, удзень рыбка, а ўвечары рыбіна! Адно не буду, рыжая, чарадзейная, па лясных сцежках хадзіць, цябе з бабай весяліць…
– Гэта ж калі ты нас весяліла? – запытаўся дзед з бабай, падхапіў мяне ды ў пастцы панёс да возера.
Там жа нас вадзяны каралевіч сустракае, проста на бераг выходзіць. І не дзівяцца таму дзед і баба, а не нарадуюцца з такога гонару. Ужо ў думках рыбу лічаць.
– А ён па зямлі, як па вадзе, ходзіць, – кажу, хоць ніхто і не прасіў.
– А яна бабу з дзедам сварыць. Шкодзіць, – глядзіць мне ў вочы каралевіч.
– Злая, злая чарадзейка, – зацягнуў сваё дзед з бабай.
– Чарадзейка, – пагадзіўся каралевіч, і як чары азёрныя адгукнуліся, да мяне пацягнуліся, з пасткі вызвалілі.
Аблічча маё чалавечае вярнулі. Эх, з такой ахвотай удавалася рыжай шкоднай лісою… І хвосцік такі прывабны быў, і вушкі, і лапкі…
– Ты і цяпер шкодная… і вабная, – гэта каралевіч. – Будзе з каго цешыцца вялікім азёрам, будзе каго берагчы…
– Ты? – як ачомаўся дзед з бабай. – Тая самая… Па лясах хадзіла, людзей дзівіла. Не змянілася, не пастарэла, – і вачыма, нібы рыбіны, лыпаюць.
Ды раптам бабка як падскочыць:
– Ты ў чарадзейку тую… гэтую быў закаханы, ёлупень малады! Мяне хацеў кінуць!
– А ты мяне падманула, гюрза старая. З пачуццяў, што не да цябе, смяялася, сабе ўвесь век слугаваць прымусіла!
– Слугаваць прымусіла? Ды гэта я для цябе ўсё рабіла! Каб ты на чарцей так рабіў!
– Я не рабіў? Ды я табе штодня рыбы вунь колькі цягаю. Злыдня ты, баба!
– Хлус ты, дзед! – І пабегла дадому, а дзед за ёю.
Нават рыбы як паболей прасіць забыліся.
ШЭРА-ШЭРАНЬКІ…
– Воўк-ваўчок шэранькі! Прыходзь-прыбягай, мяне забірай! Нясі хутка, імчы далёка. У дарозе не спыняйся, людзей не пужайся… Знясі туды, дзе лёс мой чакае!
Чаго? Аж падскочыў з неспадзяванкі. Тое праўда, быў заўсёды шэрым-шэрым. Вочы праніклівыя, кіпцюры жахлівыя. Голас людскі мне чуваць праз лясы-пералескі, шлях аніводны ад мяне ж не схаваецца. Спрытны-хіжы. Усіх палохаю. І ночку цёмную, непраглядную прыношу на сваёй спіне… Слухаю, як моляць пра літасць: «Воўк-ваўчок шэранькі! Не прыходзь, не прыбягай. Мяне ж не чапай! Хадзі далёка, не трапляй на вока». Пра лёс жа і зусім не згадваюць. А вось каб так прасілі… Не памятаю такога, не памятаю. То ж хутчэй бягу глядзець… Нават самога цікавасць узяла.
Бягу. Лясы вялікія мінаю. Праз гушчар глухі, а непраглядны сягаю. Да ракі сінявокай, гуллівай, што хвалямі лёгка пазвоньвае, дападаю. А там на беражочку плача адна горкімі слязьмі ды просіцца:
– Воўк-ваўчок шэранькі! Прыходзь-прыбягай, мяне забірай! Нясі мяне прэч адсюль, каб людзей і зусім не бачыць! Можа, знясеш мяне ад гора самотнага далёка-далёка…
– Што ж за гора ў цябе? – пытаюся, а на вочы пакуль не з’яўляюся, ценем хаваюся.
Нядобра гэта, калі ж мяне людзі бачаць, ведаю даўно. Уцякаюць. Грозяцца. А найболей баяцца, такія палахлівыя. А найболей просяць пра літасць, такія безабаронныя… Аж і ты не хочаш людзей бачыць… З чаго так? З чаго…
– Не церпяць мяне ж людзі! Пагарджаюць. З чараў маіх смяюцца! Не магу такое трываць болей! Знясі мяне на край свету, каб не чуць, не бачыць таго…
– Знясу, калі просіш. Не будзеш чуць горкія праклёны. Як жыцця людскога не схацела, то ж чарадзейнае табе ўсміхнецца… Выбаві з закляцця цёмнага прыгожага каралевіча. Як выбавіш, шчаслівай будзеш. Як не выбавіш, то не жывой і не мёртвай будзеш!
А ты ж сумелася, пачуўшы пра каралевіча. Мабыць, ісці са мною не пажадаеш. Спалохаешся, збяжыш… Гэта ж толькі цяпер удаешся такою смелай!
– Выбаўлю з закляцця цёмнага або не жывой, не мёртвай стану, – мовіла цвёрда.
Вось яно, слова абяцальнае… Нясу цябе, як ноч трывожную, далёка-далёка… Поўня цьміць над няблізкім шляхам. Вецер павеўны сваё дыханне стаіў. А нясу ж цябе праз лясы ды пытаюся:
– Каралевіч закляты ў лясах дрымушчых жыве, сонца цёплага не любіць, дзяньку яснаму не ўсміхаецца. Ці не спалохаешся такога?
– Не, не спалохаюся, – адказваеш. – А ці не ў тых лясах каралевіч жыве, дзе цвіце кветка, якая скарбы множыць?
– Мабыць, у тых… – і далей сабе бягу.
А поўня ў хмары загарнулася. Шлях нябачным удаўся. Яліны высозныя блізка падступілі, шапацяць нешта пагрозлівае, як быццам не вераць табе. Ды не зважаю на тое, нясу цябе праз лясы і яшчэ пытаюся:
– Каралевіч закляты вінаватых не прабачае, а тых, хто яго падманвае, са свету зжывае. Ці ўсміхнешся такому прыязна?
– Усміхнуся, – кажаш. – Буду прыязнай, буду шчырай. А чары вялікія, якімі людзей палохаць ды караць, у яго ж хораме сабраныя?
– Мабыць, у яго… – і далей паспяваю.
Хмары нізка над зямлёю кудзеляцца, як цябе і мяне вітаюць. Лясы дрымушчыя выступаюць насустрач, быццам радуюцца. І толькі я адзін ведаю, што не было, не будзе праз іх шляху. Нясу цябе гушчарамі цёмнымі, нясу ды пытаюся ўжо апошняе:
– Каралевіч закляты дорыць скарбы, дорыць чары тым, хто варты. Ці не возьмеш іх?
– Не, не вазьму скарбаў. Не вазьму чараў, – ды болей нічога не мовіш.
– Чаму гэта? – спыняюся, бо няма ўжо куды бегчы.
А ты з маёй спіны на зямлю саскочыла ды азіраешся сюды-туды, нібы шукаеш каго. Пра тое, дзе ж каралевіч закляты, чакальна кажаш. «Знік, няма яго!» – смяюся здзекліва і пазіраю, што ж ты рабіць будзеш…
Нічога не робіш, адно зноўку слязьмі залілася надрыўна, як быццам і шчырымі. Дзе ўпадзе твая слёзка на зямлю, там кветка сінім агнём успыхне. Як і ты, дзівосная, мілая… А сама наракаеш, за што ж гэта стаць не жывой, не мёртвай… Не выбавіла заклятага каралевіча? Дык жа зрабіці таго не магла, бо зусім не бачыла яго. І думалася табе, што павінна быць справядлівей за такое…
Плачаш уголас, а я ж схаваўся ў нетрах лясных, ляжу ціха, скруціўшыся пад ракітай. Справядлівасць, кажаш… Чмыхнуў носам, лапамі лісця як паболей загарнуў, утульна абвіўся шэрым хвастом. Будзе табе справядлівасць. Хоць і воўк я, дык усё ж…