Ды не, усё ж мае Саўка адзін клопат. Гоніць да Грышкавай пшанічкі свайго чарадзейнага каня. Конь ляціць наўскапыццё, храпе, вачамі зыркае. Віхурай на тую пшаніцу набяжыць і панясе далёка-далёка, ніводнага каласка не пакінуўшы. Падзене немаведама дзе, адно налета ідуць дажджы, буйныя, цёплыя, светлыя, а што ні кропля, то як пшанічнае зернетка.
Апасля і Саўка, і Грышка на зіму ў суседзяў пазычаюць, лета цалюткае ім за пазыку адрабляюць, хоць тыя суседзі не маюць ні чарадзейнай каровы, ні чарадзейнага каня. Так і жывецца, так і вядзецца. Як старыя кажуць, куды ні кінь – усюды клін. Што ж тут рабіці будзеш? Выйдзе ўранні Саўка на шырокі прастор, з сонцам ласкава вітаецца, як з роўняй, руку падае ды жаліцца:
– Сонца маё, сонейка, зычліва свет сузіраеш, высокае, прамяністае, і мне ж паспрыяй, дапамажы ласкава. Грышкавы грады і зусім спалі, каб там анічога не вырасла!
– Не буду Грышкавы грады паліць! – капрызліва кажа сонейка. – Ты ўчора Грышку пужаў, кажух навыварат надзеўшы, рогі з галля на галаву начапіўшы. Гаўкаў, як чорт сапраўдны, хоць чорт і не гаўкае. Як ты чортам задарма ўдаешся, а чэрці і мяне ў багну зацягнуць жадаюць, то не буду з табой сябраваць, не буду табе дапамагаць!
Заплача Саўка ды і пойдзе сабе, нічога не думаючы. А Грышка ўвечары змяркання чакае, як маладзічок з-за хмар выгляне, вітаецца з ім, як з роўняй, ды просіць:
– Месячык мой, месячык, зычліва свет сузіраеш, высокі, ясны, і мне ж дапамажы, паспрыяй ласкава. Няхай Саўкаў лужок русалкі здратуюць, каб там анічога не вырасла!
– Не буду русалак пускаць, не буду Саўкаў лужок дратаваць! – капрызліва мовіць маладзічок. – Ты ўчора Саўку пужаў, з сонцам ласкава вітаўся, а я ж тых, хто сябруе з сонцам, і зусім не люблю!
Заплача Грышка ды і пойдзе, нічога сабе не думаючы. Але вы не кажыце, што Саўка ды Грышка адзін да аднаго не надта каб прыязныя. Як бачыце, і сяброўскія, і прыязныя, а ўжо шчырыя-шчырыя… Тут і гамонкі аніякай няма!
Глядзяць на іх сваякі, суседзі, суседскія сваякі ды мяркуюць сабе пакрыху:
– А наш жа Грышка, відаць, моцны чараўнік! Ці не праўда?
– Ды не! Гаротны ён. І які ж гэта чараўнік будзе такім бедным?
– А, мабыць, і так…
Зноў глядзяць на іх суседзі, сваякі, суседскія сваякі, зноў мяркуюць пакрыху:
– А наш жа Саўка, відаць, моцны чараўнік! Ці не праўда?
– Ды не! Які гэта чараўнік будзе гаротным, бедным ды яшчэ і нежанатым?
– А так!
А Саўка ды Грышка як такую гаворку пачуюць, то, нібы ў вялікім клопаце, бегма бягуць насустрач. Пра крыўды ранейшыя не ўспамінаюць, але пытаюцца, спрачаюцца, адзін аднаму не вераць, хоць адзін пра аднаго ведаюць усё дазвання.
– Ці ты, Саўка, моцны чарадзей, а ці не? – пытаецца ў яго Грышка.
– Ды які з мяне чарадзей, – адмаўляецца Саўка. – А ты, Грышута, добра варожыш?
– Зусім з варажбой не знаюся, – упэўнена мовіць той.
– А ты ж, Саўка, з сонейкам вітаешся, – разважае гэты.
– А ты ж, Грышка, з маладзічком вітаешся, – задуменна кажа Саўка.
– А ты адкуль тое ведаеш? – гэта Грышка.
– А ты адкуль тое ведаеш? – гэта Саўка.
– А я ж сам з сонейкам вітаўся, – прызнаецца Грышка. – Яно мне сказала…
– А я ж сам з маладзічком вітаўся, – прызнаецца і Саўка. – Ён мне сказаў…
– Не веру табе! – тупне правай нагой адзін.
– Не веру табе! – тупне левай нагой другі.
– Невялікі ты чарадзей! – вырашае Грышка.
– Ды і ты не надта каб варажбіт важнецкі, – упэўніцца і Саўка.
– Да чорта схадзі, ён табе дапаможа мне кепствы строіць!
– Сам у яго дапамогі прасі! Ты ж мне заўжды зайздросціш!
– Сам ты чорт! – губляе цярпенне Грышка.
– Ад рагатага чую! Бо як маеш жонку, то маеш і рогі! – кіпіць і Саўка.
І ў аднаго, і ў другога вочы поўныя-поўныя ад такой шчырасці… Сэрцы ж не каменныя, а жывыя, трапяткія. Сонцу адгукаюцца, маладзічку адкрываюцца, чары і прыгажосць вакол сябе бачаць, дык сказаць нельга, што зусім не спагадныя. Як быццам і адзін, і другі хочуць пакінуць сварку, але ж нешта ім замінае. Відаць, замова нейкая. Пакуль тое ды другое вялося, сурочылі іх суседзі, сваякі, суседскія сваякі… І прызнае Саўка, што Грышка чарадзей не цёмны… А і Грышка Саўку назаве светлым. Можа, што і пагодзяцца? Усялякае здараецца!
– А ведаеш, Саўка, – мовіць урэшце Грышка, – раскажу я табе не казку, а праўду. Адно слухай!
– І я ж, Грышута, ні словам табе не зманю, а казку распавяду!
ЯК ЛІСА, ВОЎК ДЫ МЯДЗВЕДЗЬ ШЧАСЦЕ ЗДАБЫВАЛІ…
Тры казкі
Ці даўно-даўненька, ці ўчора-ўчоранька, ці зусім за сівым часам, але ж вялося на свеце, што падарожнічалі разам ліса, воўк ды мядзведзь. Вандравалі, дзівіліся, справы добрыя рабіць ані забыліся. А яшчэ сябравалі, жартавалі, адно аднаму дапамагалі, каб усім весела было. Так і хадзілі па свеце зімой і летам, вясной і ўвосень.
Дзеелася ўсё зазвычай так… Ліска першай па шляху прымройлівым прабяжыць, усё пабачыць і ўжо ваўку ды мядзведзю скажа, куды пайсці лепей. Падумаюць воўк ды мядзведзь, але разам не пойдуць, воўк як самы хуткі шлях пэўны разведае. А ліска тым часам штонебудзь смачненькае сабе сцягне. Тады ўжо мядзведзь вяльможна абраным шляхам тупаціць, а воўк туды-сюды зыркае, чаго б скрасці… Дык што ж урэшце? Ліса што-небудзь ухопіць, шэра-шэранькі чаго знясе, а мядзведзь без анічога застанецца. І злуе ж тады касалапы! Ужо такімі словамі сяброў сваіх намаўляе, што і слухаць няможна…
Ліска ў адказ не маўчыць, апраўдваецца хітра. Шэранькі ўраз засярдуе, завые-загалосіць з крыўды. А мядзведзь роўма раве! Ведама, каму ж прыемна галодным быць? А тым болей без анічога застацца… Ды нездарма ж кажуць: колькі вяровачцы не віцца, а трэба ў хамут скруціцца. То аднойчы ліса, воўк ды мядзведзь патрапілі ў сапраўдны хамут…
Так ім і трэба! Тым болей, што вінаватая, ведама, ва ўсім ліса. І прыдарылася ж ёй знайсці чарадзейны камень… Дзівосны, мілосны, цягучы, пахучы, жаданы, чаканы, але ж не з’есці яго! З такой бяды паткнулася ў яго ліска сваім цікаўным носам ды пачула акурат:
– Ліска-прыгажуня, не нудзіся, будзеш ты самай шчаслівай! Жаданне сваё таемнае загадай!
Узрадавалася ліса, смутак як назаўжды забыўшы. Пра ваўка падумала і ўсміхнулася здзекліва… Жаданне таемнае загадала!
Так і трэба! Але ж болей за лісу вінаваты воўк. Бяжыць неўзабаве да чарадзейнага каменя, знаўшоўшы яго па ліскіных слядах. Паглядзеў на яго, упадабаў, па баках азірнуўся, увесь схамянуўся, смачна пацягнуўся ды тыцнуў галодным носам. І пачуў жа, пачуў:
– Шэры-хіжы, не злуй, будзеш ты самым шчаслівым! Жаданне сваё таемнае загадай!
Не стаў злавацца шэра-шэранькі. Пра мядзведзя пранікліва падумаў, цепнуўшы насмешліва вачыма… Жаданне таемнае загадаў!
Так і трэба! Але, калі па праўдзе сказаць, болей за ваўка вінаваты мядзведзь! Тэпае паважна да чарадзейнага каменя, ваўчыны след сочыць. Лапамі каменьчык памацаў, падняў, патрымаў, на зямлю паклаў… І зноў абшчапіў лапамі! Ды пачуў у самае вуха:
– Мядзведзік самавіты, не клапаціся, будзеш ты самым шчаслівым! Жаданне сваё таемнае загадай!
Не стаў клапаціцца касалапы. Пра ліску такое падумаў, што як не ўвесь стаў з’едлівай усмешкай! Жаданне таемнае загадаў!
Ад тых жаданняў расквітнеў камень. Так-так, удаўся сапраўднай кветкай. Сярод лясоў-хмызоў непраглядных закрасаваў ды летуценні таемныя спраўдзіў. Тады з лісой, ваўком ды мядзведзем гэтакае ўчынілася…
ЛІСКА-ЧАРАДЗЕЙКА
– А ты ж шкода рыжая! А ты ж злая чарадзейка! – грозіцца ды кідае … рыбінай. А чым яшчэ? Болей жа нічога на возе няма, адно мех з рыбай. Ці не ўвесь пусты…
Дарэмна кідае, усё роўна не трапляе, дзіравыя рукі ў дзеда. Даскочыўшы да густога балотнага хмызняку, ушылася туды спрытней за сябе самую. Яшчэ чуваць гнеўныя воклічы, але цьху на гэта… Дзед сюды не пасунецца. Хоць, яго праўда, я і хітрая, і ўвішная, і прыгожая. Рыжая ды чарадзейная. Ліса-ліска. Ну і за што не любіць такую? А вось жа не любіць!
Хіба за тое на мяне пакрыўдзіўся, што я зімой разам з ім рыбу лавіла? Дык ведама ж, лісы да рыбы ласыя! І чаго тады злуе? Супынілася, прыслухалася. Пакрычаўшы ды паскрадзіўшыся на жыццё, дзед патупаў назад, да свайго воза. Счакаю яшчэ трошкі, вярнуся, ды ўсю рыбу параскіданую збяру. Хіба дарма старалася, уцякала?