Наталья Васильевна Бабина - Рыбін горад

Наталка Бабіна

Рыбін горад

Віцю Панасюку,

Генку Азімуку,

Надзі Цецярук,

Марыі Карнялюк (Лёнісе),

Васілю Краўчуку,

Ксені Краўчук

і ўсім, хто не дажыў.

Гісторыя з чортам

Быў час, калі мяне страшэнна мучыў чорт. Ён цягаўся да мяне амаль штодня. У мяне былі пэўныя метады, каб прагнаць яго, але гэты без меры настойлівы экзэмпляр – нават істотай чорта не назавеш – вяртаўся і вяртаўся, выскокваў зноў і зноў у самы нечаканы час, у самых нечаканых месцах. Лысы, агідны. Брр… Паколькі на коне стаяла не больш не менш, як мая несмяротная душа, я жыла ў пастаянным напружанні. Кожную хвіліну чакаць пекла, якое можа адкрыцца пад вечкам рондаля, або за люстэркам, або пад паверхняй вады ў ванне – гэта страшна. Хто меў справу з чортам, той разумее, пра што я. Страх паралізаваў мае сілы. І вось аднойчы, зноў-такі зусім неспадзявана для сябе, я расправілася з чортам раз і назаўсёды. Вынайшла сродак. Магу параіць кожнаму. Дакладней, кожнай. Помню, стаяў вечар цяжкага душнага дня. Заматаная і запараная, я прыцяглася дадому з горада. Сцягнула сукенку, садрала валоглыя на ступаках панчошкі. Духата стомы мяшалася з духатой цела цяжкой бабы, я адчувала гэта, і, выцягнуўшы зпад сябе крывавы падклад, пайшла з пакоя ў ванную, каб залезці пад душ. І тут, у цёмным калідоры, зза рога на мяне выскачыў чорт. Ён спадзяваўся на нечаканасць, але яна ж згубіла яго самога. Менавіта ад нечаканасці, не думаючы, я пляснула яго крывавай шматкай – а цякло з мяне тады, як з рукава – па лысым чэрапе, аж пырснулі на белыя шпалеры цёмначырвоныя кропелькі. І яшчэ раз, і яшчэ, і яшчэ. Ударыўшы першы раз адрухова, я цяпер малаціла хуткахутка, з усёй нянавісцю, што так доўга назапашвалася ў маёй душы: «Згінь, згінь, згінь, нячыстая сіла!» І ён згінуў. Завішчаў і прапаў. І больш ніколі не прыходзіў.

Так я і дасюль не ведаю: ці то кроў месячных такая памоцная супраць чарцей, ці то засаромеўся ён таго, што спалохаўся смяротнай…

Так ці інакш, толькі больш яго не прыносіла. І не перашкаджаў ён мне рыць норы ў часе. А я, са свайго боку, ніколі не купляла пракладак, пакуль гэтае пытанне было для мяне актуальным. Пракладка не дапамагла б мне прагнаць чорта так, як дапамог кавалак вынашанай прасціны, насычаны крывёю.

Так што ёсць карысць ад фізіялогіі, нават такім, як я.

А пах крыві час ад часу я ні зсіль ні зтіль адчуваю ў паветры.

Кацілася торба

Пасля ўсяго, што было, я зноў прыехала сюды. Ненадоўга. Перш чым з’ехаць і больш не вяртацца.

Тут прыгожа. Прыгажэнна. Сівыя завесы дробнага дажджу падзялілі прастору на ярусы: бліжэйшы зялёна-шэры, далейшы – шэра-зялёны. Дождж сцякае па твары, па брызентавым плашчы – і тое, і другое немаладыя і чымсьці падобныя адно да аднаго. Ад старасці брызент губляе глянец, а душа – празрыстасць. Я стаю ля самай мяжы. Былой мяжы, дакладней. З правага боку да мяне даносіцца галёканне па-польску – нехта, нягледзячы на дождж, купаецца ў Бугу; злева даносіцца расейская мова – дачнікі (з тых, чые халупы яшчэ не скупіў Толікалкаголік) заўжды на варце, нават у залеву.

У брызентавым плашчы і гумовых чобатах, адзін шнар на жываце, а другі, дзеля разнастайнасці, на спіне, пальцы толькі нядаўна зрасліся, а мазалі яшчэ не сышлі – я стаю на вузкай паласе поплаву ля самай былой мяжы. Дождж ліе і ліе, і лугавіна ўжо пад тонкім слоем вады. Трава сагнулася пад вадой. Ля маёй нагі праплывае па ручаінцы яшчарка – спакойная такая, ярказялёная, з жоўтым узорам на спінцы. Яшчарка вышэйшай нацэначнай катэгорыі. У дзяцінстве, злапаўшы такую, мы радаваліся нашмат больш, чым калі ўдавалася злавіць бляклую шэранькую. Натапыраныя лапкі яшчаркі на дзіва падобныя да маленечкіх ручак дзіцяці. Лугавіна. Вада. Рыфлёная паверхня дажджавога патоку. Спакойная яшчарка з дзіцячымі далонькамі. З аднаго боку Польшча, з другога – Расея. З вузкай паласы паміж імі (не ведаю дакладна, адкуль) я чую шэпт:

У гэтым шэпце ці то дакор, ці то кпіна, а можа, нешта накшталт паблажлівай падзякі… Гэта гаворыць да мяне зямля, насычаны дажджавой вадой чорны глей, гэта яе нячутны, з ніадкуль, невыразны, але магутны голас.

Скацілася торба, ды проста мне ў рукі.

Торба коштам жыцця.

Падстаўляеш рукі пад торбу, а ловіш смерць.

А потым стаіш тут, пад спорным дажджом, і вада сцякае па падвялым твары, плашчы вайсковага колеру, гумовых зялёных чобатах.

Зараз я вытру з морды ваду, пагляджу яшчэ раз на ярусы, на якія дождж падзяліў прастору, пайду дахаты (там захаваўся такі неразбураны куточак, дзе можна спакойна сесці і пісаць) дый занатую ўсё як ёсць па парадачку. А калі гэта будзе зроблена, паеду і больш сюды не вярнуся.

І яшчэ: не ўсё ў гэтай аповесці выдумка, не ўсе супадзенні з рэальнасцю выпадковыя. Але калі з гэтай нагоды да мяне прыпруцца так званыя афіцыйныя асобы, то я ад усяго адкручуся. Змагу. Для іх, мастацтвазнаўцаў у штацкім, дадам, што дзеянне адбываецца ў 2012 годзе.

Норы ў часе

Любімы мой занятак – рыць норы ў часе. Калі іх рыю, калі-нікалі таксама чую шэпт зямлі. Але рэдка.

Страдчэ, Любча ды Дабрацічы

Усё пайшло ў маім жыцці наперакос з самага пачатку, літаральна. Нараджаць матуля насуперак парадам сваёй маці, а маёй бабы, выправілася ў нядаўна створаную вясковую амбулаторыю. Баба Макрыня, якая не бачыла ў гэтым ніякай патрэбы, адгаворвала маю маці, па звычцы, з кіем у руках. Але біць цяжарную не наважылася. Таму маці пайшла. Тым больш яна ўсё ж такі была адукаванай маладой настаўніцай і верыла ў неабходнасць прагрэсу, медыцыны і гігіены. Верыў у гэта і фельчар, які прымаў яе роды. Ды ці веры ў яго было замала, ці вопыту, ці ён, апроч прагрэсу, верыў яшчэ і ў гарэлку, але, як толькі нарадзілася дзяўчынка (мая сястра Улянця – Влянця, як кажуць у нас), ён, нічога больш не чакаючы, узяўся зашываць падраную матуліну прамежнасць, засяродзіўшыся на тым, каб роўна класці швы.

– Нет, как же, нельзя не зашивать, – адказваў ён на просьбы змучанай парадзіхі. – Матка будет между колен болтаться. Некрасиво!

І ён шыў. Матуля, натуральна, крычала, бо калі скуру і мышцы на табе зашываюць без анестэзіі, ды па зболеным, ды тоўстай іголкай… Боль ад гэтага быў настолькі моцным і настолькі перакрываў усе іншыя адчуванні, што не толькі для фельчара, але і для мамы было поўнай нечаканасцю, калі, прарываючы свежанакладзеныя швы, на свет папёрла я.

– Что за чёрт? – сказаў, па маміных словах, невыказна здзівіўшыся і замёршы з хірургічнай іголкай у руцэ, эскулап, ці, лепей сказаць, пэон. – Ещё чтото лезет!

У педвучэльні, якую скончыла мама, каб стаць адукаванай, не вучылі, як раджаць, таму, абміраючы ад пакутаў, яна не магла развеяць яго здзіўленне, бо і сама нічога не разумела, да таго ж яна і гаварыць толкам не магла, бо падчас патуг адрухова напружвалася з усіх сілаў, а калі боль адпускаў, старалася хоць аддыхацца. Таму нейкі час фельчар толькі тупа лупіў вочы на тое, што медыкі мянуюць родовыми путями і што ў звычайнай мове мы стараемся ніяк не называць; абрамленыя не ўсюды акуратна паголенымі валаскамі, поўныя болю і зіхоткай крыві, цёмныя пульсары путей зеўралі ўсё больш.

На маё шчасце, у гэты час у палату вярнулася санітарка. Менавіта яна падхапіла мяне зпад рук аслупянелага працаўніка народнай аховы здароўя, дзякуючы чаму я не грымнула на падлогу, яна ж паўстрымала яго ад паноўнага накладання швоў да таго моманту, пакуль не выйшла плацэнта.

Ужо праз гадзінку ў Дабрацічах дазналіся, што ў Макрынінай Евы нарадзіліся блізнючкі- дзяўчаткі. То бок мы.

Калі санітарка абмыла і спавіла нас з Улянкай, і яна, і маці, і фельчар, які да таго часу асавеў, пабачылі, наколькі мы падобныя адна да адной. Да рысачкі. Маці падкрэслівала, што, нарадзіўшыся, мы адразу перасталі крычыць і толькі разглядаліся аднолькавымі цёмнымі вочкамі. Фельчар сказаў, што нам добра, але пасля ўсяго, што было, яго словы не мелі ўжо вагі ані для мамы, ані для санітаркі. А не крычалі мы, думаю, проста таму, што не ведалі, што будзе далей. Працягу. Не ведалі, што людзі нараджаюцца не дзеля таго, каб ім было добра. Ад сілы, яны нараджаюцца, каб добра стала каму іншаму.