– Оо, Катя-Катерина! – Рафик да үөрдэ быһыылаах, хардары уураан ылла. – Хайа бу хантан көһүннүҥ? Питергэ үөрэнэр этиҥ буолбат дуо?
– Бу уол даҕаны! Бүтүн сылы быһа көрсүбэтэхпит уонна ити баар! Адьас бэҕэһээ арахсыбыт курдук, арахсыахтан бүтүн сыл ааста, сайын буолла дии, каникул диэн баар ээ!
– Ээ, суох, соһуйбучча эттим, – Рафик кулук-халык буолла, онтон аргыһын көрөн, быыһанар сирим бу баар эбит диэбиттии, даллах гынна, – оттон бу – Эллэй, бииргэ үөрэнэбит, Эллэй, билис – оскуолаҕа биирэ үөрэммит кыыһым Катя.
– Олус үчүгэй, – дии түстэ онуоха кыыс, – ээ, арба, биһиги эмиэ иккиэбит, бу мин Питергэ бииргэ үөрэнэр дьүөгэм Алена.
Уолаттар онно эрэ кулуһун курдук көбүс-көнө, от күөҕэ былаачыйатын аһаҕас уолугунан маҥан эмиийин куоһахтара көстөр, өрүммүт хара суһуоҕун түөһүгэр намылыппыт, саха кыыһыгар үрдүк уҥуохтаах кыыс кыргыттартан арыый бэттэх турарын көрө түстүлэр. Алена аатын истэн, кинилэр диэки атыллаата уонна сүгүрүс гынна, эмпэрэ хара харахтар Эллэйгэ хатанан аастылар, толлойбут уоһун сэгэтэн, мүчүк гынан ылла.
Оок-сиэ, доҕоттоор! Маҥнай көрүүттэн таптал баар дииллэрэ чахчы эбит! Бу иннинэ Эллэй кыргыттарга сөбүлэтэрин билэрэ, бырааһынньыктарга араас эрийсии, сымнаабыт-сылаанньыйбыт кыргыттардыын муннукка-ханныкка тутуһуу-хабыһыы, уураһыы-сыллаһыы да ханна барыай?! Ол иһин, аахайбат курдук Рафиктаах көрсүһүүлэрин, үөрэллэрин-көтөллөрүн одуулаһа туран, бу сэмэйдик туттар Алена биир көрүүтүттэн соҕотохто сүрэҕэ мөхсө түстэ. Хайдахтаах үчүгэй кыыһый! Муода көрдөрөөччү кыраһаабысса кыргыттар хаамар үрдэллэриттэн түһэн кэлбиттии, дьылыгырас быһыылаах-таһаалаах, оройунан саастаан ньалҕаарыччы тарааммыт баттаҕа чанчыгар намылыйбытын аннынан ыас хара харахтарынан болҕомтолоохтук уонна таайтарыылаахтык одуулаһара, кырааска сыстыбатах уоһа-тииһэ, сэмэйдик уонна дьоһуннук туттара үчүгэйин!
– Чэ эрэ, доҕоттоор, маҥнай аттракциоҥҥа сылдьыаҕыҥ, – Рафик хамандыыр киэбин ылыммыт чинчилээх.
– Уой, мин үөрүүнү кытта! – дии оҕуста Катя, итиэннэ булгуччулаах быһаарыыны ылыммыт киһи сиэринэн, Рафик тоҥолоҕуттан тутуста, – бардыбыт!
Ол курдук хоннохторун анныттан ылсан бастаатылар, оттон Эллэйдээх Алена кинилэр кэннилэриттэн сэргэстэһэ хаамыстылар. Уол бу остуоруйаттан түһэн кэлбиттии дьикти үчүгэй кыыстыын тэҥҥэ үктээн иһэриттэн долгуйан, бэлэһэ хатта, сүрэҕэ мөхсөн хараҕа ирим-дьирим буолла. Иһигэр маннык кэрэ барахсанныын бииргэ барар кыаҕы биэрбит Катяҕа махтана санаата, ол эрээри Катяҕа Рафиктан атын ким да наадата суох быһыылаах, төбөтүн уол санныгар нуоҕатан, бокуойа суох кэпсиир-ипсиир.
Эллэй көхсүн этитэн, күөмэйин чөллөрүттэ уонна кэмниэ-кэнэҕэс кыыстан ыйытан, титирэс саҥатын бэйэтэ арыычча иһиттэ:
– Хайа, Питергэ төһө үчүгэйий?
Хата кыыһа иҥнэн-толлон турбакка кэпсэтэр киһи буолла:
– Халлаана уустук. Сайынын наар ардыыр, оттон кыһын инчэҕэй хаар быыстала суох түһэр, ол салгытар, оттон дьоно-сэргэтэ судургулар, москвичтар курдук киэбирбэттэр. Олус сөбүлээн үөрэнэбин.
– Ханныкка үөрэнэҕин?
– Профсоюз университетыгар.
– Оттон факультетыҥ?
– Юридическай.
– Оо, сүрдээх наадалаах идэҕэ үөрэнэр эбикккин дии, – Эллэй кэм уоскуйан, ону-маны арааран өйдүүр буолла, онон кыыһы хайгыыр түгэни мүччү түспэтэ, – билигин сокуону билбэт киһи сатаан олорбот үйэтэ.
– Оннук буолуо да, юристар уонна экономистар наһаа элбээннэр, саҥа бүтэрбиттэр Дьокуускайга ханна да сатаан үлэ булбакка сылдьаллар, оттон эн тугу гынаҕын – үлэлиигин дуу, үөрэнэҕин дуу?
– Үөрэнэбин, маннааҕы университекка геологическайга.
– Тыый! Хата, эйиэнэ наһаа кэскиллээх идэ эбит дии, Саха сирин билиҥҥитэ да, кэскилэ да геологияттан тутулуктаах, республика үбүн-аһын бүтүннүүтүн кэриэтэ хааччыйар саамай улахан хампаанньаны АЛРОСА-ны да ылан көр.
Кыыс кини үөрэҕин хайҕаабытыттан Эллэй эгди буолла, ол иһин эгэ-дьаҕа хоруйдаата:
– Оок-сиэ, юрист диэх курдук, барытын билэҕин.
– Итиннэ киһи билэ сатыыра туох баарый? АЛРОСА республикаҕа суолтатын туһунан күн аайы кэпсииллэр дии, – диэн кыыс хайдах эрэ сөбүлээбэтэхтии эппитигэр, Эллэй ыксаата: «Сатаан кэпсэтимээри гынным, хайҕалым күлүү гыммыт курдук буолан таҕыста дуу тугуй?» Ол кэмҥэ инники иһээччилэрэ «абааһы көлүөһэтин» аттыгар тохтоотулар.
– Мантан саҕалыыбыт дуо? – диэн Катя ыйытта.
– Маҥнай куораппытын үөһэттэн дуоһуйа-астына көрүөҕүҥ, – Рафик ким да хоруйдуон икки ардыгар билиэттэри ыла охсон, иккитин Эллэйдээххэ биэрдэ уонна кый халлаанынан эргийэр улахан ии ыскамыайкалара аллара намтаан, субуһан ааһалларыттан бииригэр Катятынаан сиэттиһэн киирэ оҕустулар.
Эллэй үрдүккэ тахсарын оҕо эрдэҕиттэн абааһы көрөрө, мэйиитэ эргийэрэ, уҥуоҕа кыйыттара, үлтү түһүөххэ дылыта, «синим биир!» диэн баран аллара ыстанан кэбиһиэн саныыра. Ол эрээри бу сырыыга кэрэ кыыс иннигэр хайдах мөлтөх киһи курдук көстүөй? Атын ыскамыайка хачайдана кыыкырдатан кэлбитигэр, Аленалыын утарыта олорунан кэбистилэр. Дьэ дьикти! Үрдүктэн салыбырас буолуор дылы саллар бэйэтэ куттал диэни туура умунна, үөһэттэн аллара сири көрбөт даҕаны, хараҕар Алена эрэ алыптаах кэрэ мөссүөнэ, маҥан эмиийдэрин куоһаахтара көстөр толору түөһүгэр түһэрбит суһуоҕа мөхсөрө, сэгэспит уостарын быыһынан хоруоҥка көмүс тиистэрэ күлүмүрдэһэ, ыас хара харахтара тырымнаһа, аллара паарка иһин, куорат дьиэлэрин сонурҕуу умсугуйа одуулаһара… Алена барахсан иннигэр мичээрдии, үөрэ-көтө олордун, Эллэй үйэтин да тухары бу халлааҥҥа харбаһа-харбаһа сыыйа намтыыр иигэ эргичийэргэ бэлэм!
– Эс, хайдах эрэ астыга суох, «көтөр тэриэлкэҕэ» барыаҕыҥ, – диэтэ Рафиктара ииттэн бүппүттэригэр, – дьэ онно жестко көтүтүөҕэ.
Уонча киһи киирэн, кыараҕас төгүрүк «тэриэлкэни» кыйа сэргэстэһэ олордулар, атына эбитэ буоллар, кый-бырах тамнаан кэбиһиэххэ айылаах тэйбэҥнииригэр эпсэн, иирбиттии кулахачытар тэрилгэ Эллэй туох да иһин олоруо суох этэ, оттон кыбычыын «тэриэлкэҕэ» Алена уҥа илиитин үрдүгэр ытыһын уурар, иккис илиитинэн кинини кууһан олорон үөрэн тугу барытын умунна – маннык синньигэс биили ыбылы тутан олоруу кэнниттэн орто дойду олоҕуттан ууратабыт да диэтэхтэринэ, сөбүлэһиэх курдук туруктааҕа.
Кыыс эдэр эрчимнээх тыгынас этин-сиинин кууһан олорон, Эллэй хаста эргийбиттэрин, төһө үөһэ-аллара тэйбэҥнээбиттэрин билбэт, сүрэҕэ дьоллонуу иэйиититтэн дьып-дьырылас, сүһүөҕэ мөҕөр, салгын тиийбэт курдук барыта ип-итиинэн сырайбахтыыр. «Тэриэлкэттэн» тахсалларыгар уол мэйиитэ эргийэн ыларыттан эрэ кини курдук үрдүктэн, күүскэ хамсаныыттан саллар киһи алдьархайдаах көтүүгэ, эргичитиигэ киирэн тахсыбытын өйдөөтө, ол эрээри ону барытын баһыйа Аленаны «миэнэ эрэ» диирдии кууспут үөрүүтүн өйдөбүлэ саба халыйда.
Рафиктара «жесткай» аттракцион кэнниттэн атын хачыал эҥин курдук мөлтөхтөргө барыан баҕарбата быһыылаах, бастаан хааман иһэн кинилэргэ хайыста:
– Чэ, аттракцион программата бүттүн, атын этии баар – билигин хааталыаххайыҥ, үҥкүүлүөхпүт, пиибэлиэхпит. Вороной конек паарка айаҕар кэтэһэн турар, хаатаны да булуохпут.
– Конечно! Бачча үчүгэйгэ дьаарбайан, оонньоон-көрүлээн хаалыаҕыҥ! – ким хайа иннинэ Катя бу этиини биһирээтэ. – Оннук дии, Алена?
Алена хардарбата, арай саҥата суох Эллэй диэки көрөн кэбиспитигэр, биирдэрэ наһаа өрүкүнэйэн маннык сэмэй кыыһы куттуом, өһүргэтиэм дуо диэн, быһаарыыта суох эҥээриттэ:
– Сөп буолуо.
Паарка иннигэр хара лааҕынан килбэчийэр «Волга» курдук багдайбыт улахан «Мицубисига» киирэн олордулар, Эллэй Аленаны кытта кэлин олбоххо. Күн уотуттан асфальт иэнэ килэрийэр, өрөбүл күн буолан дуу – массыына сэдэх соҕус, онон иччитэх кэриэтэ уулуссанан массыына чэпчэкитик сүүрэн сырылатта, аара ас маҕаһыыныгар тохтоотулар, Рафик таҕыста, спортивнай суумканы быатыттан санныгар иилинэ быраҕынна: