– Өйдүүгүн дуо, Бэргээн, аан маҥнай билсибит күммүтүн, ити музыканы истэ, эн таайыҥ аах дьиэлэригэр иккиэйэҕин олорбуппутун?
– Өйдүүбүн, хайдах өйдөөбөт буолуомуй…
Таһырдьа ыас хараҥа, оттон манна, кыараҕас хоско, чаҕыл сырдык, ыар нүһэр музыка дьүрүһүйэр, дьүрүһүйэр…
12
Итинтэн ыла эмиэ сэттэ-аҕыс сыл ааста. Уларыта тутуу түҥ-таҥ быраҕаттааһына арыый аматыйан, олох кэм сүнньүн булуох курдук буолбута. Ханна кистэнэ сыппыта буолла – маҕаһыыннарга да, ырыынактарга да эт-ас, табаар арааһа биирдэ тоҕо тардыллыбыта. Харчылаах буоллуҥ да талбыт омук массыынатыттан саҕалаан, дыбарыаһыгар тиийэ тугу баҕарар атыылаһыаххын сөбө. Ол иһин дьоҥҥо-норуокка үҥэр Таҥаралара харчы буолбута, ханна да хачыгырас кумааҕылаах быраап, үптээх үөһэ сылдьар олоҕо кэлбитэ. Социализмҥа дьулуһар сырдык идеаллар умнуллубуттара, оччотооҕу кэми кими да тыыннарбакка ыга баттааһын, диктатура, репрессия үйэтэ этэ, оттон Сталины палач, Ленин да киниттэн ордуга суох хаанымсаҕа диэн үлүгэрдээхтик үөхсэр буолбуттара, социализм ситиһиилэрэ саба тэпсиллибиттэрэ, урукку олох бүтүннүү хара кыраасканан ньаҕайдаммыта, ол оннугар үтүмэн үбү үөгүлэтээччилэр – араас олигархтар, бэрик ылан көммүттэр өрөгөйдөөбүттэрэ.
Дойду үрдүнэн балкыырдаах хамсааһыннарга сөп түбэһиннэрэн, Уйбаныаптар олохторугар, хата, ситиһии өттүгэр иэҕэр уларыйыылар тахсыбыттара. Бэргэн университекка үөрэппит профессорын булан, кини мэктиэтинэн уонна салайыытынан, кэтэхтэн аспирантураҕа үөрэнэн, мунна-уоһа кэрдиллибит киһи сиэринэн, уталыппакка кандидатскай диссертациятын көмүскээбитэ, Сэбиэскэй кэмҥэ холоотоххо, учуонай буолуу арыый судургутуйбут буолан абыраабыта. Онон, эрэйэ суох аҕалара диссертацияны көмүскээһинэ дьиэ кэргэҥҥэ улахан үөрүүнү аҕалбыта. Хайа муҥун, аны бастара ханна батарынан, харабыл эҥин курдук үөтэтэ суох үлэнэн хамнастанан сордоно сатыыллара уурайдаҕа, аҕалара учуонай буолуута олохторун уйгута тупсарыгар инники диэки дьоһуннаах хардыынан буолбута – Бэргэн хайа дьыалаларын институтугар научнай үлэһитинэн киирэн, дьиэтэ суоҕун, учууталлар уопсайдарыгар олорорун учуоттаан уонна кэргэннээх, оҕолоох киһи быһыытынан аахсан, хайа эрэ улахан учуонай саҥа тутуллубут дьиэҕэ көспүтүгэр, кини панельнай дьиэҕэ эргэ үс хостоох квартиратын ылаҕыт дуо диэбиттэрин, үөрэ-көтө ытыстарын үрдүгэр түһэрбиттэрэ.
Судаарыстыбаттан босхо дьиэҕэ кинилэр бүтэһигинэн тииһинэн хаалбыттар эбит, онтон ыла квартиралар наар атыыланар айдааннара үөскээн, дьоннор ипотекаҕа киирэллэр, субсидия ылаллар, тыаҕа сопхуостар ыһылланнар, киһи аайы үлэ көстүбэт буолан, дьиэлэрин, массыыналарын эҥин атыылыы-атыылыы куоракка дьиэ атыылаһан киирии хойдубута. Онон Бэргэннээх куорат таһынааҕы дэриэбинэттэн куоракка көспүттэрэ, Ксеньяны дьиэлэрин аттыларынааҕы поликлиникаҕа сиэстэрэнэн ылыбыттара. Уоллара Эллээйчик үрдүк уҥуохтаах, имигэс быһыылаах-таһаалаах, хоту дойду киһитэ Русланы батан бааһынайдыы ыраас хааннаах, долгулдьуйар куудара баттахтаах, номоҕон дьүһүннээх уол буолбута. Кыра сылдьан, уларыта сылдьан араас секцияларга күүһүн холонон көрбүтэ – мэһэйдээх сирдэргэ сүүрүүнэн (ориентированиенан), футболунан, чэпчэки атлетиканан, тустуунан. Итилэргэ өр буолабакка, быраҕан иһэрэ, кэлин дьэ бэйэтэ сөбүлүүр идэтин булбута – оскуоланы бүтэриэр диэри боксанан дьарыктаммыта. Ийэтэ соҕотох оҕотун эчэтиэхтэрэ диэн тохтото, бобо-хаайа сатаабытын, Бэргэн уолун өйөөн турбута:
– Эр киһи бэйэтин көмүскэнэр буолуохтаах, хаһааҥҥа диэри дьууппаҕынан хаххалаан илдьэ сылдьаары гынаҕын?
Уоллара биирдэ оҕолорго куорат «Спартагар» бириистээх миэстэҕэ тиксэн, үөрэн-көтөн грамоталаах кэлиэҕиттэн ыла, Ксенья уолун буойбат буолбута: «Тэҥнээхтэриттэн хаалсыбат буоллаҕына үчүгэй, биһиги, ийэлээх аҕата, үйэбит тухары араҥаччылыы сылдьыбаппыт чахчы, онон бэйэтэ кыһалҕаттан тахсарга, уустук боппуруостары кимэхэ да сэлээннээбэккэ быһаарса үөрэннин», – дии санаабыта.
Ону сэргэ, били төрүү илигинэ, ийэтин иһигэр сырыттаҕына, Дина төрөөрү сытан Левитан альбомун көрүүтүн сабыдыала эбит дуу – олус үчүгэйдик уруһуйдуура. Онон, оскуоланы бүтэрэригэр спортивнайга дуу, худуоһунньук үөрэҕэр киирэрэ дуу диэбиттэрэ: «Мин аҕам курдук геолог буолабын», – диэн бэйэтэ быһааран, университекка геологтары үөрэтэр хайа дьыалатын салаатыгар ситиһиилээхик туттарсан, устудьуоннаан бастакы кууруһу бүтэрэн эрэрэ.
Онон, кинилэр куоракка бигэтик олохсуйдулар, саҥа атастар-доҕоттор да баар буоллулар, арай маҥнай кэлэн биирдэ соһуччу ыалдьыттыахтарыттан ыла, Диналарын кытта таһыччы сүтэрсибиттэрэ. Эрэ Карп бүүс-бүтүннүү бизнескэ баран, аата-суола олох иһиллибэт буолбута, үһү-таамах курдук, «омук сиригэр сылаас муора кытыытыгар сынньаналлар, Москваҕа квартира атыыласпыттар, байан-тайан сүрдэммиттэр» эҥин диэн кэпсээн тарҕанара. Оттон ис дьиҥин ким да билбэтэ – ити дьонуҥ норуот олоҕо ыараханын көрө сылдьан, «эргиэн кистэлэҥэ» диэн ааттаан, үлэлэрин, ситиһиилэрин кэпсии-ипсии сылдьыбаттар, кинилэри сырдаталларын, дьоҥҥо-сэргэҕэ баайдарын-дуолларын биллэрэри, онон өҥнөллөрүн абааһы көрөллөр. Сураҕын иһиттэххэ, Карп Москваҕа көһүөххэ диирин Дината сөбүлэспэт үһү, тоҕо диэтэххэ, урукку дьүөгэлэрэ Дина уопсастыбаҕа суолталанар дьыалаларынан дьарыктанан, киэҥник биллэн барбыта, хаһыаттарга сотору-сотору тахсара, араадьыйаттан-тэлэбиисэртэн түспэт буолбута.
Оттон Эллээйчик тэлэбиисэргэ элэҥниир дьахтар кини ийэтэ буоларын букатын сэрэйбэккэ, үөрэҕин түбүгүттэн ордубата, онтон ураты биир суолга сүрэхтиин-быардыын ыллара сылдьара – хаһан да, ханна да, кими даҕаны мүччү түһэрбэтэх таптал таарымтатыгар ылларбыта.
Үөһэ баар Үрдүк Айыылар дьээбэлэнэллэрэ дуу эбэтэр кинилэр дьиэ кэргэҥҥэ итинник ньыманан билсиһэр суолу тобулбута дуу – сүүрбэччэ сыллааҕыта аҕата Бэргэн Ксеньялыын көрсүбүтүн курдук, эмиэ куорат пааркатыгар ол кыыһы аан маҥнай көрбүтэ.
Университекка киириэҕиттэн Эллэй бииргэ үөрэнэр уола, Ньурбаттан төрүттээх-уустаах, азербайджан уонна саха омуктар булкадаһыктара буолан сүрдээх сытыы-хотуу, хайыы-үйэ бэйэтэ бас билэр, эргэ да буоллар, «Мицубиси Диамант» массыыналаах Рафиктыын доҕордоһоллоро, ханна баҕарар бииргэ сылдьаллара.
Бастакы кууруһу бүтэрбиттэрин кэнниттэн Рафик эттэ:
– Эллэй, үөрэх бүттэ, аны сынньана түһүөххэ, пааркаҕа бара сылдьыахха, кыыс эрэ онно кыйма курдук элбэх, иккиэн биир эмэ паараны булан хайытыахпыт уонна, баҕар, тыаҕа тахсан шашлыктыахпыт эбэтэр куоракка хааталыахпыт, табаарыстарым – дьиэлээх уолаттар элбэхтэр, массыынанан ханна баҕарар тиийиэхпит.
Эллэй биир тылы утары эппэккэ сөбүлэспитэ.
Куйаас күн этэ, сайыҥҥы пааркаҕа саҥа тыллыбыт мутукча дабаххай сытыныын холбоһон, уратытык дыргыйара. Араас хачыалларга, үөһэттэн анаарар иигэ эбэтэр дьон «абааһы көлүөһэтэ» диэн ааттааччыларыгар, «көтөр тэриэлкэҕэ» дьон уочараттаан тураллара. Сиэх быһаҕас ырбаахыны кытта джинсынан сылдьар Эллэйдээх Рафик түөстэрин мөтөтөн, тула аалыҥнаһар кыргыттарга адьас да кыһаллыбат курдук асфальт суолунан маҥан өҥнөөх «Адидас» кроссовкаларынан сиртэн-буортан тэйиэхтии чэпчэкитик хааман, аллея устун көтөн-мөҕөн иһэллэр. Ол кэмҥэ:
– Рафик! – диэн соһумар хаһыыны кытта кыргыттар бөлөхтөрүттэн эмиэ джинсылаах, саһархай куоптатыгар баттаҕын ыһан кэбиспит орто уҥуохтаах этиргэн кыыс ойон тахсан, кыһыл көмүс бөҕөхтөөх мотоҕоно курдук суон харыларынан Рафик моонньугар иилистибитэ, уола быдан үрдүк буолан, ыйаастан турара уонна атаҕын төбөтүгэр тура-тура иэдэһиттэн уураан чобурҕатта.