ТАЕМНЫЯ ГУКI
Пад iншы год у холад люты,
Калi ўсе рэчкi лёдам скуты
I ўсё пад снегам качанее,
Глядзiш - цяплом табе павее,
I з поўдня вецер хмары гонiць,
У вокны дождж буйны зазвонiць
I з капяжоў руччом сцякае,
I снег жыўцом ён паядае.
Скiдае лес убор зiмовы.
I шум другi на лад-спеў новы
Над борам цягне несканчона.
I фанабэрыцца варона:
"Вясна! вясна! гразь! гразь!" - спявае,
Як бы вясну ўжо сустракае.
Памiж алешнiку змяёю
Крынiца чорнай паласою
На свет зiрнула, лёд прабiла,
Ў старых карчах загаманiла.
I палыселi касагоры,
Вадою поўняцца разоры,
Бяжыць, шумiць вада ў лагчынах.
I лёд уздуўся ў азярынах,
Дарогi ў полi ўсе псуюцца,
Аб крыгi крыгi з шумам труцца,
I луг залiт увесь вадою,
Як i сапраўднаю вясною.
Ды гэта толькi кпiны-жарты:
Зiмой цяпла чакаць не варта
Зiма свайго не падаруе
I злосна ветрам засвiдруе
Ды так пацягне, так зайграе,
Што проста нос табе зрывае.
I выюць ў полi завiрухi,
Як за труною маладухi,
На лес накiдваюць намiткi
I робяць гурбы ўвачавiдкi.
Варона гонар свой збаўляе,
Ды зноў да сметнiка вiтае,
I свой жывот галодны пынiць,
На спевы дзюба не расчынiць.
Дзярэўi ў белы пух убраны,
I снегам "лысiны" засланы;
Застылi рэчкi, азярыны
Пад гнётам белай кажурыны.
Лёд на лугах, як люстра, ззяе,
I сонца зрэдку ў iм гуляе...
Настане ноч - i ўсюды цiха,
Хiба завые дзе ваўчыха
Сярод трушчобы ў цёмным лесе
Ды гучна лусне гонта ў стрэсе...
Але што гэта? што за гукi?
Адкуль яны? Чые то рукi
Забiлi цяжка малатамi,
Як тыя конi капытамi?
Якiя там майстры майструюць?
I што куюць? над чым працуюць?
Стаiш i ловiш зыкi тыя,
А луг трашчыць, гудзе i вые;
То рэзкi трэск там панясецца,
Бы чорт лазаты засмяецца,
То заскавыча, то застогне,
Ды так, што ўсё, здаецца, дрогне;
Не то сякера мерна чэша,
Не то хтось кашляе цi брэша.
Гу-гу! - штось гукне, садрыгнецца,
Бах-бах! - на гук той адзавецца
I аж па лесе пойдзе рэхам
Ды зарагоча дробным смехам
То тут, то там ды як засвiшча
Як бы там чортава iгрышча!..
Ўсю ноч, ад рэчкi i па Нёман,
Ушыр, удоўж нясецца гоман
Няўцямны, сцiшны i таемны
I разам страшны i прыемны.
А ноч цiхутка; ў багне цёмнай
Пустэлi страшнай i бязмоўнай
Гараць дрыготна, ззяюць зоркi,
Як найдарожшыя пацёркi,
То паасобку, то гурткамi,
То брыльянцiстымi радкамi,
I iх пучочкi-златаблёсткi
Наўкола кiдаюць пялёсткi;
Яны гараць, жывуць i граюць,
Бы вочкi там чыесь мiргаюць;
Ды зрэдку ў небе дзесь далёка
Над лесам тым у момант вока
Мiгнецца стужка агнявая
То знiчка згасне залатая.
Вось выйдуць хлопцы гуртам з хаты
На гэты час, як неба шаты
Раскiне гожа над зямлёю
I вее згодаю святою.
- Ша! Цiха вы, не гаманеце!..
О, што ж та дзеецца на свеце?
I хлопцы разам зацiхаюць
I на Алеся пазiраюць;
Алесь замёр, здзiўлення поўны,
Глядзiць у луг, стаiць бязмоўны,
У бок лугоў руку трымае.
- Во, во! што, чуеце? страляе!
- Што гэта, хлопцы? вось дык дзiва!
Дарэктар шэпча палахлiва.
Няўжо з Нясвiжа б'юць гарматы?
I Яська кiнуўся дахаты.
- Ой, дзядзька, цётка! - ён галосiць,
I нейкi рух яго аж носiць.
Iдзеце борздзенька, iдзеце.
Там штось грымiць, ну, паглядзеце!
I так завойкаў, так завохаў,
Што ўсiх у хаце напалохаў.
- Ну, я табе, брат, мала веру:
Перабiраеш трохi меру,
Антось на гэта адазваўся,
Але на двор пашыбаваўся,
Кажух накiнуўшы на плечы;
I мацi праснiцу да печы
Таксама ставiць, прысланяе,
На двор за iмi выпаўзае.
Пасталi ўсе, стаяць маўклiва
I вухам ловяць тое дзiва.
А луг бубнiць таемна, глуха,
Як бы ў кадушку б'юць з-за вуха.
- А што, цi чуеце? Што гэта?
Дарэктар цiхенька пытае;
Самога страх так i шугае.
- Эх, Яська, брат, iдзе камета!
Прапалi мы - сканчэнне света!
Антось гаворыць, чуць не плача.
Прапаў ты, Яська-небарача,
I не пабачыш бацьку з маткай,
Хоць папрашчаўся б з роднай хаткай:
Яе ўжо бачыць не надзейся!
- Не, дзядзька, што гэта, не смейся,
Антося хлопцы абступiлi
I разам тут загаманiлi.