А хочаш ты, каб было цiха,
На чым сядзiш, таго глядзi ты!
Казаў Мiхал не раз сярдзiта:
- Маўчы, калi ёсць хлеб у роце!
I што сказаць на гэта процi?
А бацька з стрэльбай за плячамi
Iшоў дадому хвайнякамi,
Iшоў паволi, не спяшаўся,
Часамi, стаўшы, азiраўся
I прыслухоўваўся да зыкаў
Ляснога шуму, яго крыкаў
Ды нюхаў дух той, поўны вару:
Такая суш - крый бог пажару!
Скрозь лапкi хвоек i галiнкi
Сiнела неба гладзь. Хмурынкi
Стаялi грудкамi на ўсходзе.
Было так цiха ўсё ў прыродзе!
Ўгары над хвойнiкам зялёным
Снуюцца пчолкi з цiхiм звонам,
Кузуркi розныя i мушкi
Свае спраўляюць гулi-гушкi
I так танюсенька гудуць,
Што ледзьве-ледзьве можна ўчуць.
А на прагалiнках на голых
Гулянне конiкаў вясёлых.
I толькi ступiш там нагою
Так i заскачуць прад табою,
Вось так i пырскнуць у надзем'е,
Як бы сявец той сыпне сем'е.
А матылькi сваiм убраннем
Касуюць тут усiх дазвання
I не лятаюць - танцы правяць,
Ну, каго хочаш, зацiкавяць.
А як прыгожы пуцявiнкi
Ў шаўках зялёнае травiнкi!
Якiя мяккiя iх рысы
I павароткi iх, абрысы!
Iдуць, звiваюцца, лучацца...
Эх, слаўна ў лесе, слаўна, братцы!
Памалу, мерна, крок за крокам
Ў сваiм раздум'i адзiнокiм
Дадыбаў бацька скора к дому.
Зачуўшы татаў ход знаёмы,
Малыя з хаты высыпалi.
За брамай бацьку сустракалi.
Алесь браў стрэльбу, шапку з цэшкай
I нёс з шчаслiваю усмешкай
(Схаваўся ў шапку ўвесь з вушамi);
А Костусь - торбу з кутасамi
I знак блiшчасты стражнiкоўскi.
- Барзджэй вы там, кiрмаш такоўскi!
Гукае дзядзька з ноткай злосцi:
Iдуць, як тыя шляхты ў госцi!..
III. ЗА СТАЛОМ
- Ну, небажаты, будзем снедаць
Ў людзей садзяцца ўжо абедаць.
Цягнi мачанку, мацi, з печы!
За стол, малы, за стол, старэчы!
Гаворыць дзядзька, сам сядае
I стол абрусам засцiлае.
Памiж дзвюх лаў пад абразамi
Тулiўся стол з двума кастрамi
Аладак грэцкiх, як пампушак,
Ды хлеба з зайчыка краюшак.
Мiхал з Антосем, як старыя,
Займалi месцы канцавыя
I iх трымалiся выключна,
Бо тут сядзець iм больш спадручна,
I ў кут старым трудней залезцi,
А на пачэсным гэтым месцы
Садзiўся госць - i то не кожан;
А як цяпер кут быў парожан,
То там Алесь прымайстраваўся,
Сядзеў на кукiшках, гайдаўся,
Цiшком шчыкаючыся з братам.
Кастусь сядзеў мiж iм i татам;
Ён да яды не так быў падак,
Бо ўжо намазаўся аладак,
Але сядзеў i мяў аладку
Ды штурхаў бацьку пад лапатку.
Уладзiк быў у дзядзькi збоку...
Дзяцей, як тых снапкоў на току!
Сямейка, праўда, немалая:
Чатыры хлопцы, тры дзяўчацi
Ды бацька з дзядзькам, трэцця мацi;
I кожны месца сваё мае.
Тым часам мацi даставала
Чыгунчык з печы, лыжку брала
I верашчаку налiвала.
А за сталом на верашчаку
Падгатаўлялi ўжо атаку,
На гэта хлопцы былi хваты,
Аладкi кроiлi ў квадраты
(Хоць геаметрыi не зналi)
I на вiдэльцы iх чаплялi,
Як бы на тычкi тыя вешкi,
Каб не адстаць, не мець замешкi
У часе дружнае яды.
Чуць мiска ткнулася сюды,
Дык у яе, як па прыказу,
Вiдэльцаў з восем лезе зразу.
Гаворка моўкне, смех сцiхае:
Цяпер мiнуцiна другая,
Бо ўсiх займае мiска стравы;
Другiя моманты, праявы,
Усе пафукваюць ды студзяць
I верашчаку тую вудзяць
I толькi чаўкаюць губамi
Ды зрэдку скрыгаюць зубамi,
Як бы на бераг тыя хвалi
У часе ветру наступалi.
Малыя - Гэля, Юзiк, Ганна
Асобна елi пастаянна.
Парадку дзецi не трымалi,
I iх нiколi не сцiскалi,
Абы насоў не разбiвалi;
Так, Юзiк пальцам поркаў страву
I верашчакай мазаў лаву,
Але тут сёстры сердавалi
I залаб Юзiка цягалi.
Тады iх згода прападала,
Мiж iмi бойка вынiкала.
Пускаў тут Юзiк лыжку ў дзела;
Не раз лабацiна трупцела
Ў сястрычак Гэлi цi Ганулi.
А сёстры Юзiка цягнулi
За вушы з двух бакоў i бiлi.
Але iх старшыя мiрылi,
На пожар злосцi лiлi воду
I замацоўвалi так згоду:
- Ну, пацалуйцеся ж вы з браткам!
I ўсё йшло зноў сваiм парадкам.
А за сталом маўчком сядзелi.