А хлопцы нават паўставалi,
Ў чыгунчык вочы паўстаўлялi,
Глядзяць, не моргнуць яны вокам:
Эх, мусiць, смачны клёцкi з сокам!
- Ну, дзядзька, можа, i гатовы?
Не сцерпеў Костусь, мовiў слова.
- Якi ты, хлопча, нецярпячка,
Няхай цябе затопча качка!
Гаворыць дзядзька на хлапчынку.
Няхай паварацца часiнку,
Каб сокам добра пранялiся,
Тады, брат, - эх! адно дзяржыся!
I дзядзька цмокнуў выразлiва,
I хлопцы зноў ждуць церпялiва,
А дзядзька, стоячы, паволi
Памешваў клёцкi. - Ну, даволi!
Сказаў Антось, i ўсе ўздыхнулi,
Як бы гару з плячэй сапхнулi,
I блiжэй к дзядзьку падступiлiсь.
- Глядзi, мо ўжо пераварылiсь,
Алесь зазначыў палахлiва.
- Ну, - Костусь кажа, - ото дзiва!
Не бойся: дзядзька лепей знае...
Глядзi, брат, клёцка унь якая!
А брат ты мой, як булавешка,
Як скула тая, што ў Дзямешкi!
I - ха-ха-ха! - зарагаталi.
- А каб вы, падлы, не даждалi!
Гаворыць дзядзька, сам смяецца,
Аж лыжка з клёцкамi трасецца.
- Ну, языкi параспускалi!
Не дам вам клёцак i панюхаць!
I стаў на клёцку дзядзька дзьмухаць,
Пакаштаваць каб было можна,
I ў рот падносiць асцярожна.
Замерлi хлопцы, а нi зыку:
Мiнута важна i вялiка;
Глядзяць на дзядзьку i чакаюць
I дзядзьку поглядам пытаюць:
"Ну як? цi смачны? цi салодкi?"
У зубы клёцку, бы ў ляшчоткi,
Зацiснуў дзядзька i губамi
Варушыць борзда, як часамi
Трусок цi зайчык над капустай,
Каб лепш дазнацца смаку-густу.
Пацмакаў дзядзька i ўсмiхнуўся,
Зiрнуў на хлопцаў, адвярнуўся
I тут, нiчога не сказаўшы,
Як плюне дзядзька, пажаваўшы!
Трах у чыгунчык ён нагою!
I так абцёрся ён рукою,
Што губы й нос чырвоны сталi
I нават вусы затрашчалi.
А хлопцы проста збiлiсь з тропу
I ў нейкiм страсе i ў захопу
На дзядзьку-кухара глядзелi,
Як бы яны аслупянелi.
Быў смешны дзядзька той часiнай
З пустою лыжкаю, з тычынай,
Якою трэскi ён варочаў.
А тут Алесь як зарагоча!
За iм адзiн, другi паехаў.
Такiх было тут жартаў, смехаў,
Што ўсiх трасло i калацiла
I дзядзьку смехам захвацiла.
- Ну, дзядзька, як на смак, прызнайся?
- Пакудства, брат, i не пытайся!
VIII. СМЕРЦЬ ЛЯСНIЧАГА
- Мiхал! Мiхале! О, Мiхале!
Пачуўся голас як бы здаля
Каля зямлянкi ранiчкою
I часты стук у шкло рукою.
- Ўставай, Мiхале, адзявайся!
- А хто там? - Я! хутчэй збiрайся:
Памёр ляснiчы наш! - Да можа?!
Мiхал ускочыў - моцны Божа!
I хто б мог думаць, спадзявацца!
Ўжо стаў ачуньваць, папраўляцца...
Каб хто сказаў - не даў бы веры,
Ды то аб'ездчык, пан Ксавэры,
Прынёс навiну гэту, смуту!
- Няхай пан зойдзе на мiнуту!
Сказаў Мiхал, адмкнуўшы дзверы.
Цераз парог ступiў Ксавэры,
Вайшоў у хатку i спынiўся,
Бо зразу ў ёй ашаламiўся,
I дальш не ступiш нi на крок:
Не хатка - проста катушок,
Няма дзе нават павярнуцца,
Як у сабачай цеснай будцы.
- Сядайце дзе-небудзь, сядайце!..
Эх, хата наша, выбачайце...
Мiхал калодку падстаўляе.
Уздыхнуў Ксавэры i сядае.
То быў мужчына ўжо паджылы.
- Ах, мой ты Божа добры, мiлы!
Ото ж як выбраўся ён скора!
Яшчэ не дальш як пазаўчора
Са мною гутарыў, смяяўся
I аба ўсiм мяне пытаўся,
Мiхал гаворыць i ўздыхае.
- Ох, браце: смерць не разбiрае
I не глядзiць нiкому ў зубы:
Гадзюкаю, брат, з-пад падрубы
Знячэўку ўсадзiць сваё джала,
Цi многа жыў, цi жыў ты мала,
Цi ты багаты, цi ты бедны,
Цi ты зайздросны, ненаедны.
Жывём, клапоцiмся, i дбаем,
I ўсе нарэшце паўмiраем,
У нейкiм згаснем летуценнi,
Сказаў Ксавэры ў засмучэннi.
- Так, гэта так, пане Ксавэры!
Ўжо загатованы паперы
Для часу нашага сканання
Рукою божага ўзыскання.
I ходзiць смерць, як цень, за намi,
Сказала Ганна са слязамi...
- Ну, я гатоў! - то пойдзем, браце,
Паплачам хоць па сваёй страце.
Мiхась з Ксавэрам выйшлi з хаткi.
Свiтала ўжо. Дзесь каля гаткi
У гэтым досвiтку маўклiвым
Крычалi гусi праразлiва,
Нястройным хорам гергеталi,
Ды качкi з шумам праляталi,
I кнiгаў нёсся плач з лукi,
Ў глыбi лясоў цецерукi
Ўжо зачыналi свае токi,
Усход вiталi агнявокi,
Вiталi шчыра i натхненна.