Aha: wygląda. Mam do salonu? Już idę.
Salon.
Lampa, abażur, pianino, firanki, dywany, meble stylowe, na stole Tadeusz14 nie czytany, w bogatej oprawie, Wojna15 w teczce krakowskie wydanie, jakieś widoki, Rok Polski16. Wszystko lśniące, wytworne.
Więc Zosia nie da mi buzi? Zosia boi się, że jej wąsy urosną? ciągnie Andrzej.
Wcale nie odcina się mała.
A dlaczego Zosia nie chce mi dać buzi? Przecież ja jestem teraz Zosi wujaszek.
Ładny mi wujaszek.
Fe, Zosiu, kto tak mówi! gromi mama.
Bo przecież nie wujaszek, tylko szwagier, bo Jadzia jest moja siostra broni się mała, mocno zawstydzona.
No, a szwagrowi nie można dać buzi? ciągnie bardzo dowcipnie Andrzej.
Ale pan dopiero będzie, a nie jest jeszcze.
Wszystko jedno: mnie już panna Zosia może dać buzi, bo ja jestem już staruszek.
A jakże: staruszek.
Rozumie się, że staruszek. Czyż nie, panno Jadwigo?
Rozmowa kropka w kropkę w tym samym tonie, w jakim ja prowadziłem ze Stefą. Tylko Zocha ma dopiero dwanaście lat. Drażni mnie ten pan, ten pan narzeczony.
Zosia siedzi chwilę jeszcze na fotelu, bujając nogami w powietrzu zakłopotana. Nagle zrywa się, przybiega do mnie i całuje mnie w usta.
A to kokietka śmieje się uradowany mecenas jak ona grzecznie dała mi do zrozumienia, do kogo jej buzia należy
Potem rozmawiano o literaturze.
Potem przyszedł ojciec, ze mną się nie przywitał i mówił z Andrzejem o prawie, o podatkach, o rynkach, cłach i ciężarach, o demoralizacji pracowników, niesumienności i o głupich mrzonkach niedowarzonych młokosów, którym się we łbach poprzewracało.
Więc papa ma mnie za socjalistę? Ale może i lepiej wreszcie: postawił diagnozę przynajmniej.
Przechodzimy do stołowego pokoju. Zasiadamy. Andrzej stara się wytworzyć serdeczny nastrój, co mu się fatalnie nie udaje. Jest śmieszny. Mama z nim na spółkę pragną mnie gwałtem wciągnąć do rozmowy. Duszno!
Wreszcie dają mi spokój
Przyglądam się ojcu, jak się patrzy na człowieka dawno nie widzianego lub człowieka, o którym się wiele sprzecznych zdań słyszało i oto jest przed nami.
Widzę każdy najdrobniejszy szczegół jego postaci: znużone oczy, krawat jedwabny, poczernione z lekka wąsy, zmarszczki na czole i nieskazitelnie czysty gors koszuli.
Czegoś bezwiednie szukam w tej postaci i znaleźć nie mogę, pytam o coś, na co mi nie daje odpowiedzi.
Czemu pan, panie ojcze, jesteś mi tak obcy?
Gdy patrzę na pana, widzę przed sobą przemysłowca, który w ruchach i mowie zdradza wiele nieszczerości, widzę takiego niemiłego pana, który jest moim wierzycielem, którego niewypłacalnym dłużnikiem jestem ja.
Wiem, że mi pan nie przyślesz komornika, nie zamkniesz mnie do kozy, że mnie pan nie będziesz szykanował. Owszem, cenię pańską grzeczność, może nawet wspaniałomyślność. A mimo to, wybacz pan, wolałbym być dłużny każdemu innemu raczej niż panu.
I dlaczego to tak jest?
Czemu pan, panie ojcze, jesteś mi tak bardzo obcy?
Teraz patrzę mu już prosto w oczy.
Dziecko salonu
Ojcze!
Byłem wówczas bardzo mały jeszcze. Myślałem, że Bozia bardzo by się gniewała, gdybym wziął ciastko po kryjomu a gdy się nogami buja, to się diabła kołysze. Lubiłem gryzmolić ołówkiem i ustawiać domki ze starych kart, i oglądać malowanki, i dorabiać wąsy obrazkom, i słuchać bajek o sierotach, macochach i strachach. I dziwiłem się, skąd konie wiedzą, dokąd tatuś kazał dorożkarzowi jechać, że trafiają i jak starsi umieją odróżnić psa od suczki i jak się wszyscy umarli mogą pomieścić w niebie. Nie chciałem pić mleka i wcześnie chodzić spać. Mówiłem przy gościach: Piał kogucik kukuryku17, i inne bajeczki i bardzo bałem się ciemnego pokoju i obcych ludzi.
Boście mówili mi, że do obcych nie wolno się zbliżać, bo sprzedają małe dzieci dziadom i do cyrku że nie wolno nic brać od obcych: ani karmelków, ani wisienek, bo mi nos odpadnie i że nie wolno nic z ziemi ani w ogrodzie, ani na ulicy podnosić, bo będę miał wszędzie brzydkie, czerwone plamy i krosty.
I zdawało mi się, że poza czterema ścianami domu czatuje przyczajona jakaś siła wroga i groźna, złe tajemnicze mroki a poza wami, wszyscy ludzie-wrogowie, którzy pragną mnie zgubić.
Gdy mama dała mi dwa grosze, abym podał dziadkowi że on mi nic nie zrobi tom się bał i oglądał, czy mama sobie nie pójdzie i mnie nie zostawi samego bezradnego. A gdyście mówili: zostań tu, będziesz tu miał dużo zabawek i ciasteczek tom płakać zaczynał, a wyście się śmiali. Bałem się Boga, was, ludzi bałem się, tylko bałem i nie ufałem.
Wyszliście wieczorem do teatru. Do niańki przyszedł jakiś człowiek w długich butach; siedział w kuchni w czapce. Począłem płakać: niech ten chłop sobie idzie. Kazała mi go przeprosić, pocałować w rękę. Nie chciałem drżałem. Jak nie przeprosisz w tej chwili, to zgasimy lampę, pójdziemy sobie, a ty zostaniesz sam. Przyjdzie dziad bez głowy, zatka ci usta, zawiąże, wsadzi w worek i rzuci do wychodka Przynieśliście mi z teatru czekoladki i pudełko z obrazkiem. Mama pytała: dlaczego Janek nie śpi? czy nie płakałeś, Janku? masz takie oczki czerwone. Nie, mamo i cisnąłem do ust jej miękką rękę
Następnego roku otrzymałem spodenki i bonę Francuzkę
*W maju miałem zdawać do gimnazjum.
Przy gościach deklamowałem Powrót taty18. Zbierałem pudełka od cukierków i lekarstw, kasztany w Ogrodzie Saskim i bilety tramwajowe. Lubiłem ciastka, ulęgałki (w tajemnicy), pierniki, orzechy w cukrze, sachar19 (w tajemnicy), chleb świętojański20, wodę z sokiem i siedzieć w dorożce na dużym siedzeniu. Mówiłem: jak mamę z duszy kocham i kogo ta książka. Wystawa taniego sklepu zdawała mi się skarbcem Sezamu, złotówka majątkiem, a imieniny moje świętem całego świata.
Robiłem z Jadzią perfumy ze skórki pomarańczowej. Z dziewczynami nie chciałem się bawić, bo beksy. Grałem z uczniami w klasy na marki21: Egipt z piramidami lub Kanadę z bobrem. W Rinaldinim22 stałem przy fortecy, a w palancie23 byłem młodszym bachorem, bo jeszcze ani biegać, ani dobrze piłki podrzucać nie umiałem. W ogrodzie na welocypedzie24 wstydziłem się już jeździć, uczennice nazywałem: o gęsi, gęsi idą i psułem dziewczynkom kółka, gdy bawiły się w głupiego bąka25, Różę od Torunia26 i poszła panna po ziele27.
Mówiłem: oliwa nie cebula i Was?28 Kapusta i kwas i co? pstro! i dobranoc, pchły na noc, karaluchy pod poduchy, a szczypawki do zabawki.
Wiedziałem, jak napisać zmarzniętą wodę w trzech literach: lód, i wyschłą trawę w pięciu: siano i że funt29 pierzy jest tak samo ciężki jak i funt ołowiu. Wiedziałem, że kobyła ma mały bok od końca czyta się tak samo i że jak mówić: masło, masło, masło to wychodzi: słoma, słoma, słoma. Uczyłem się prędko i wyraźnie wymawiać zdanie: brzmi chrząszcz w trzcinie i walczyłem z dzieleniem przez trzy cyfry z próbą.