70
ręce obciągnięte tu zapewne: wyprostowane, wyciągnięte wzdłuż ciała. [przypis edytorski]
71
Zum Rhein () die Wacht am Rhein słowa niem. pieśni patriotycznej Die Wacht am Rhein (Straż na Renie) autorstwa Maximiliana Schneckenburgera (18191849), która wykonywana do muzyki Karla Wilhelma zyskała ogromną popularność, szczególnie podczas wojny prusko-francuskiej; odczytywano ją wtedy (i wielokrotnie później w historii) jako przeciwstawienie się francuskim pretensjom do Alzacji i Lotaryngii oraz uznawaniu Renu za naturalną granicę Francji. [przypis edytorski]
72
factotum (łac.) totumfacki; osoba zaufana, spełniająca usługi wszelkiego rodzaju. [przypis edytorski]
73
factotum wyrosło w odniesieniu do zaczerpniętego z łaciny rzeczownika rodzaju nijakiego factotum (totumfacki) autorka konsekwentnie stosuje czasowniki również w formie nijakiej. [przypis edytorski]
74
opoponaks słodka mirra; wonna żywica używana do wyrobu perfum, kadzideł itp. [przypis edytorski]
75
alle Wetter (niem.) przekleństwo: do stu piorunów. [przypis edytorski]
76
der Schurke (niem.) łotr, łajdak, szuja. [przypis edytorski]
77
potztausend (niem. przekręcone Gotts tausend Sakrament) przekleństwo: do stu diabłów itp. [przypis redakcyjny]
78
schwere Not (niem.) ciężka bieda; wielki kłopot. [przypis edytorski]
79
Halunke (niem.) łajdak, łotr. [przypis edytorski]
80
kartuzowie zakon kontemplacyjny o surowej regule, zał. w XI w. we Francji. [przypis edytorski]
81
trente et quarante (fr.) dosł. trzydzieści i czterdzieści; nazwa hazardowej gry w karty (inaczej Rouge et Noir, tj. czerwone i czarne) spopularyzowanej w XVII w. we Francji. [przypis edytorski]
82
homeryczny śmiech niepohamowany, głośny, szczery, serdeczny śmiech; Homer w Iliadzie wspomina o nieugaszonym śmiechu bogów. [przypis edytorski]
83
prosit (niem.) na zdrowie (forma toastu). [przypis edytorski]
84
Mahlzeit (niem.) pora posiłku. [przypis edytorski]
85
mein Wort (niem.) dosł. moje słowo; słowo daję. [przypis edytorski]
86
wypadkiem dziś: przypadkiem. [przypis edytorski]
87
mein Ehrenwort (niem.) moje słowo honoru. [przypis edytorski]
88
potz Blitz (niem.) przekleństwo: do pioruna, a niech to itp. [przypis edytorski]
89
fryc (daw.) nowicjusz, początkujący, debiutant, gapa; por. frycowe (płacić). [przypis edytorski]
90
wety (daw.) deser. [przypis edytorski]
91
gotówem skrócone od: gotów jestem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
92
verflucht, verdammt (niem.) przekleństwo: cholerny, przeklęty itp. [przypis edytorski]
93
jurysta (daw.) prawnik. [przypis edytorski]
94
foliał (z łac.) księga wielkich rozmiarów. [przypis edytorski]
95
kwestionowany tu: ten, o który pytano. [przypis edytorski]
96
Donner und Blitz (niem.) przekleństwo: do stu piorunów (dosł. grzmot i błyskawica). [przypis edytorski]
97
zum Kuckuck (niem.) przekleństwo: do diabła (dosł. do kukułki). [przypis redakcyjny]
98
cyrkuł okręgowy posterunek policji; komisariat (w zaborze ros.). [przypis edytorski]
99
parabola przypowieść. [przypis edytorski]
100
marsch (niem.) marsz (forma rozkazująca czasownika). [przypis edytorski]
101
plant teren wydzielony pod torowisko kolei. [przypis edytorski]
102
was gibt's (niem.) co nowego, co słychać. [przypis edytorski]
103
Gut Mariampol () nach Osten (niem.) majątek ziemski Mariampol; posiadaczka wielmożna pani Tekla Ostrowska; leży około dwóch mil na wschód. [przypis edytorski]
104
poczthalter (z niem.) urzędnik pocztowy. [przypis edytorski]
105
ein echter Preusse (niem.) prawdziwy Prusak. [przypis edytorski]
106
schauderhafte Geschichten (niem.) okropne historie; opowieści takie, że ciarki przechodzą. [przypis edytorski]
107
Scewola właśc. Gaius Mucius Cordus; legendarny bohater rzymski, który został wysłany, by zamordować króla etruskiego Porsennę oblegającego ze swą armią Rzym w 508 p.n.e.; gdy został jednak schwytany w obozie wroga, włożył rękę w ogień, by dowieść, że nie straszne mu tortury ani śmierć; takie męstwo przekonało Porsennę, by puścić wolno zamachowca; nosił on odtąd z chlubą przydomek Scaevola, tzn. Mańkut. [przypis edytorski]
108
Sie ist verlobt () Struka (niem.) jest zaręczona z panem Głębockim ze Strugi. [przypis edytorski]
109
polnisches Vieh (niem.) polskie bydlę. [przypis edytorski]
110
wchodowy dziś: wejściowy. [przypis edytorski]
111
wraży obcy, wrogi. [przypis edytorski]