Goszczyński Seweryn - Zamek kaniowski

Wspaniałe zamku kaniowskiego1 wieże
Wznoszą się w chmury jak olbrzyma ramię;
A dzielnej ziemi powiewa z nich znamię,
A wielkich granic twarda ich pierś strzeże.
Kaniów2, po jarach, górach rozpierzchnięty,
Igra jak dzieci pod piastunki okiem;
Dumne, że płyną pod olbrzyma bokiem,
Poważnie kipią dnieprowych wód męty;
A lasy, świeże jak powab nietknięty,
Po górach, dzikich jak rozpaczy czoło,
Rozległe brzegi obsiadły wokoło.

Wietrzna jesienna zawyła noc z dala,
Warzą się wiry w zamąconym łożu;
Wre chmur kłębami i niebo jak fala;
Złośliwy obłęd3 igra po rozdrożu.
Podróżny z cichym szeptaniem pacierza
Mija rozdoły świstające trzciną:
W skrwawionych szponach zgłodniałego zwierza
Dławione bydlę poryka doliną.
Pod szturmem wiatru, co silnie dmie górą,
Słychać skrzypanie głównej szubienicy:
Trup się kołysze pies wyje ponuro,
Śmierć snu osiadła w zamku okolicy.
Szablą czasami pobrzękując krzywą,
Szyldwach4 wisielca wzdłuż płaskiego wzgórza,
Zwijając wąsy, przechadza się żywo:
To cisza nocy w myślach go ponurza,
To szubienicy skrzypnienie ocuci,
A on wzrok błędny to na trupa rzuci,
Niby się jego zatrwożył wskrzeszenia
To jak po śmiałość kieruje spojrzenia,
Gdzie baszt zamkowych opiekuńcza gwiazda,
Strażniczy ogień, czuwa z wierzchu wieży.
Szelest po krzakach. Czy ptak pierzchnął z gniazda?
Coś majaczeje5, coś po drodze bieży.
Tfu! W imię Ojca To tumany diable.
Po cieniach nocy wszystko się rozsiało.
Kozak opatrzył janczarkę6 i szablę
I dawną drogą chodził dalej śmiało.

W świetle księżyca, co wyjrzy czasami,
Mignął ktoś bielą i zagasł tam w krzaku:
I śpiew dziewiczy przeleciał z wiatrami.
Ten śpiew znajomy budzi dreszcz w Kozaku.
Alboż to dziwno, że słowa dziewczyny
(Poznać ją można po jej miłej nucie)
W burzliwym sercu syna Ukrainy
Ocknęły nagle burzliwe uczucie?
Oho już nie ma Kozaka u wzgórza.
A księżyc znowu mgłami się zachmurza
I noc mokrymi tumanami bije,
I szubienica skrzypi, i pies wyje,
I po rozdrożu igrają bałwany,
I wicher z jękiem dmie w zamkowe ściany.

Luba puszczyka siedzi naperzona.
W szczelinie wieży dawno jęczy ona:
Że miesiąc ściemniał, wiatry na nią wyły
I na tak długo odleciał jej miły.
      Wszak to lot jego usłyszała w górze?
Nie; to dziewczyna przychodzi pod wieżę,
Błądzącą ręką za mury się bierze,
Plątane nogi pośród nocy stawia.
Czyś tu, Nebabo? z cichutka przemawia.
Tu, tu, Orliko! szepnął głos przy murze.
O, jakżem rada, żem wreszcie przy tobie!
Głośniej i śmielej dziewczyna wyrzekła.
Jakże tu ciemno, jak straszno! Jak w grobie.
Chętnie bym jednak za każdą zręcznością
I do samego uciekała piekła
Przed tego Lacha obrzydłą miłością.
Jakże tu wietrzno i straszno, i ciemno!
Ale mnie dobrze, skoro jesteś ze mną!
Kozak tymczasem uchylił swej burki
I utuloną do boku przycisnął;
Bo przykry wicher pośród murów świsnął
I mgliste jęły podnosić się chmurki.

Resztę rozmowy utaja milczenie.
A i na wieży miłe posiedzenie,
Gdy rozkochane zlecą się puszczyki.7

Skąd ci ten pośpiech i wesołe krzyki?

      Patrzaj no, patrzaj, miluchna,
      Oczkiem żywym jak blask próchna;
Patrz no i śmiej się: bo twe śmiechy miłe,
      Jak tej matki wrzask przestrachu,
Którą niedawno ostrzegałem z dachu,
Że chory jej pieszczoszek zalegnie mogiłę!
Jak diabli przy wisielcu snują się orszakiem,
Co oni wyrabiają z tym biednym Kozakiem!
                        Cha, cha, cha!
      Ten zmaczanym snopem trzciny
      Jak na wszystkie strony macha,
            Jakie grube mgły rozsiéwa!
      A ten obudza8 wiatry dębiny,
      Jak biega wkoło, gałęziami smaga;
                              A ów mu pomaga,
Jak skrzypi szubienicą! Aż prawie wyrywa.

Cóż to znaczy?

Czekaj! Widzisz, pod krzakiem coś białe majaczy.
To kochanka Kozaka widzieć go przychodzi;
      I Kozak wie o niej, lecz go diabeł zwodzi;
            Co tu kobiecych snuje się postaci,
            Głosów podobnych co tu z każdej strony!
Patrz! Posłyszał ją, ujrzał, bieży rozpędzony
                  I z oka traci!
                        Cha, cha, cha!

Cóż to znaczy?

A tam znowu, na górze, patrz! Jeździec majaczy:
      Podjeżdża ku szubienicy.
            Szyldwach do rusznicy:
      Krzemień klasnął, proch wybuchnął,
                  Diabeł dmuchnął,
      Wszystko z wiatrem uleciało:
      A przed oczami szyldwacha
      Pożółciało, pociemniało
I tysiąc jezdnych dokoła majaczy!
                        Cha, cha, cha!

Cóż to znaczy?

Aha! Już Kozak znalazł dziewicę.
                  Jeździec pod szubienicę.
Patrz! Trup się urwał; patrz, wisi drugi;
            Diabeł skory do posługi.
                  W jakiej się pysze
            Wesoły diabeł kołysze,
            Jak zabawia towarzysze!
Jakie skoki, jakie śmiechy!
                        Cha-cha! Chy-chy!

Cóż to znaczy?

Patrz: jeździec ukradł trupa i pędzi przez błonia,
            Aż mgła wstaje z konia;
      Już ledwie, ledwie majaczy!

Cóż to znaczy?

            Otumanili9 Kozaka,
                  Poziera spod krzaka:
I szubienica stoi, i diabeł się chwieje;
      Kozak spokojny, a diabeł się śmieje!