Янук ужо ведаў яго прозьвiшча, што рэдка сходзiла з вуснаў савецкiх палiтрукоў. Часта гарлапанiлi пра яго ў песьнях.
18
Кмiта Тодар, пачуўшы каму патрэбна гарэлка, усьмiхнуўся.
- А грошы табе ён даў? - спытаў.
Ня ўсьпеў Янук паказаць яму чырванец, як Тодар яго з рук выхапiў.
- Гэта дык здорава, - цмокныў вуснамi ў паперку. - Калi такiмi новiнькiмi раськiдаiцца, дык мусiць водзяцца яны ў яго.
Тодар плюнуў на паперку, пацёр яе.
- Абнавiць во трэба. Ну што-ж, за чырванец мусiць лiтроўку гнаць... Пачакай, я тут зараз...
Тодар зьбегаў унiз у склеп i хутка вярнуўся зь лiтроўкай. Сiвуха была добра закаркована.
- Калi скажа, што дорага, цi што, дык скажы, што гэта за сталiчную лепшая, - паднёс свой карэлы ўказальны палец Януку пад нос. - Будзiш помнiць?
- Буду, - адказаў хлапец.
- Пачакай, так нi нясi, загарнуць у нешта трэба.
У куце шупляды Тодар знайшоў кавалак газэты й загарнуў пляшку.
- От так лепi будзiць, - сказаў, - толька-ж глядзi, баранi Божа, нi пабi.
- Ну от вiдзiш як скора, умеючы, - сказаў Косьцiк Януку, калi той увайшоў у хату.- Нясi, Пракоп, закуску.
Пракоп, бяз слова, выйшаў у сенцы.
- Тодар здачы даў табе? - спытаў Косьцiк Янука, што пiльна ўзiраўся ў новых начальнiкаў.
- Ды нi даў...
- Нi даў? Iш ты яго! Ну да я зь iм рашчытаюся. Ад яўрэяў мусiць навучыўся.
- Казаў, што самагонка ягоная лепшая, чым сталiчная, - паясьнiў Янук.
- Як, як? Лепшая, чым сталiчная? Га-га-га! - зарагатаў на поўне горла Косьцiк. - Ты слышыш, Лявон? От i шэльма, крутадух! Га-га-га!
Лявон памагаў Косьцiку й два дзяцюкi шчыра й голасна рагаталi, калi Пракоп адчынiў дзьверы. Зiрнуўшы няўцямна на няпрошаных начальнiкаў, ён маўклiва паставiў на стол мску салёных агуркоў, палажыў акраец хлеба, пайшоў да палiцы i ўзяўся расстаўляць пасуду.
- Прабачце, дзяцюкi, - сказаў сьцiпла, - нiчога ў мяне скаромнага нiма, от агурок, ды хлеб...
- Да чаго ты бядуiш? - падыйшоў да гаспадара Косьцiк i са штучнай добразычлiвасьцю так шлёпнуў Бахмача па плячы, што той аж пахiснуўся. Садзiся во, - узяў Пракопа за руку й сiлай пасадзiў на краю стала. - Ты чуў, што Тодар твайму пацану сказаў, га? От шэльма, кажа, што яго самагонка за сталiчную лепшая. Га-га-га! Чуў такое, таварыш Бахмач?
Пракоп нiчога не адказаў, пазiраў на дзяцюкоў коса, быццам на зьвяроў, асьцерагаючыся, каб ня ўкусiлi.
- Ну дык ты, Лявон, чаго марудзiш? Адпячатывай! - загадаў Сабакевiч.
Лявона ня трэба спанукаць было. Рухам спрактыкаванага п'янiцы, ён хапiў пляшку й хлёстка стукнуў па левай даланi. Корак выскачыў на стол, а Лявон пачаў напаўняць чаркi. Ён налiў амаль палову першае, затрымаўся й спытаў Пракопа:
- Ты, таварыш Бахмач, чаму гэтыя напарсткi нам падаў? Гуляць зь iмi, цi што? Стаканаў у цябе нету?
Пракоп прынёс з палiцы й паставiў на стале дзьве шклянкi.
- Гэта чаму два? - спытаў Косьцiк.
- Ды я-ж, самi знаiця, ня п'ю, - зьбянтэжыўся Пракоп.
- Нi прытварайся! - груба сказаў Косьцiк. - Ты што, за савецкую ўласьць, за здароўе таварыша Сталiна ня вып'еш?
Апраўдвацца было небясьпечна. Пракоп зрабiў яшчэ адно падарожжа да палiцы й паставiў на стале трэцюю шклянку. Лявон узяўся налiваць з асалодай. Носам уцягваў самагонны пах.
- Прыгару нi чуваць, - сказаў. - Мусiць Тодар ужо добра руку набiў.
Лявон пачаў ад Косьцiкавай шклянкi. Зiрнуўшы на сябру, Сабакевiч кiўнуў галавой.
- Ты што гэта, традыцыi нi знаiш? Гаспадару трэба першаму налiваць.
Нiчога не адказаўшы, Лявон нагнуў пляшку. Самагонка прыемна булькала. Налiўшы палову шклянкi, Лявон пазiраў на Косьцiка.
- Лi, лi поўную, - усьмiхнуўся той. - Таварышч Бахмач за таварышча Сталiна поўную вып'iць. Праўда, Пракоп?
Нахабна вымаўленае "Пракоп" асаблiва ўкалола Бахмача. Быццам хацеў сказаць "бязьмен ты". Была гэтта й зьнявага, i зьдзек. Таўстыя вусны ўсьмiхалiся, шэрыя вочы пагражалi.