Ранiцай прыбег Юзiк. Ён скiнуў ватоўку i пачаў заўзята церцi рукамi, каб сагрэцца.
- Золка. Замерзнуць можна.
Кашаль разбiваў Юзiку грудзi.
- Выпi вару з малiннiкам. Я табе драбок цукру знайду. - Аннушка была ласкавая да Юзiка, як мацi.
Юзiк, спяшаючыся, сёрбаў, ажно капелькi поту выступiлi ў яго на лбе. Калiна распытваў пра Канстанцiна Фёдаравiча.
- Дылектара бачыў?
- Угу, - сцвярджальна кiваў галавой Юзiк, - гаварыў з iм.
- Што гаварыў дылектар?
- Гаварыў, Калiна Iванавiч, што вы добры чалавек, што вас не трэба баяцца.
Калiна насцярожыўся.
- Нехарашо гаварыць так: баяцца Калiну...
Неўзабаве Юзiк меў поўную iнфармацыю аб камендатуры. Цяпер яго ўжо нельга было стрымаць. Ён быў настолькi шустры, што Калiна i не заўважыў, як хлапчук выслiзнуў з хаты.
- Бывайце! - толькi пачуў Калiна з дзвярэй.
Доўга не выходзiў з галавы Калiны вобраз гэтага хлапчука. Хударлявы беленькi тварык, завостраны носiк i быстрыя, як у мышкi, вочы. Пабачыўшыся з iм, Калiну здавалася, што ён сустрэўся з Канстанцiнам Фёдаравiчам, i стары аддаўся ўспамiнам пра любiмую школу. Аднак нядоўга лашчылi душу чалавека гэтыя салодкiя думкi. Нехта штурхнуў нагой дзверы, яны са скрыпам расчынiлiся.
- О-о-о! Ён тут! - пачуўся знаёмы голас. - Уставай, стары. Цябе патрабуе камендант.
Калiна не мог спачатку разабраць, хто гэта быў. Толькi, калi яго вывелi на вулiцу, а ў зямлянцы пачалi пераварочваць усё на свеце, ён зразумеў, што яго вядуць у камендатуру як арыштаванага. Аннушка стаяла з вёдрамi пасярод двара.
- Аннушка, я пашол! - толькi кiнуў ёй Калiна i ў суправаджэннi салдат упершыню пры акупантах пераступiў парог школы...
Ачнуўся Калiна позняй ноччу ад частай стралянiны. У калiдоры чуўся тупат i крык. На дварэ глуха страчылi кулямёты. Калiна паспрабаваў падняцца, але толькi заенчыў ад болю. Яго бiлi гумавымi палкамi, ажно трашчалi косцi. Калiна маўчаў. Хiба ён мог сказаць, чаго да яго прыходзiлi дзецi? Старому не так балюча i памiраць, думаў ён, а дзецям вучыцца трэба. I ўсё сцярпеў. Хоць бы атруты якой падкiнула iм Аннушка, хоць бы смалы прынесла. Думкi мроiлiся ў галаве Калiны. Акно, падзеленае дротам на роўныя квадраты, было чырвоным. У якi квадрат нi зiрнi, усюды чырвань. Можа гэта кроў залiвае вочы?.. А можа гэта трызненне? Не, ён выразна чуе знаёмы голас:
- Дзе ты там? Выходзь, Калiна Iванавiч!
Гэта клiкаў дырэктар. Калiна толькi застагнаў у адказ. Яго паднялi на рукi i вынеслi з цёмнага пакойчыка.
- Эх, Калiна, Калiна! Яшчэ адзiн бы дзянёк. Як жа цяпер школа без гаспадара будзе?! Занядужаў ты.
Яму абмывалi твар халоднай вадой, падносiлi нашатыр. Калiна заматаў галавой i крышку прыўзняўся. Каля яго стаялi ўзброеныя людзi, а старшакласнiца даставала з сумкi аптэчныя пакеты.