Ох ужо прадчуваю, як разлютуецца Пецька. Ох ведаю, да чаго ж не любіць ён, калі яму ўпоперак дарогі становяцца. Ох падазраю, што ўзнікне ў яго збродлівая думка мяне парашыць. Ды не наважыцца, сволач. Больш чым упэўнены ў гэтым. Як жа заб’еш бацьку маладой і найжаданай каханкі? А палохаць мяне, ён ведае, бессэнсоўна. Ні пабояў, ні іншага ўціску я не баюся. І гэта ён, прайдоха, нутром адчувае. Звярыным сваім нутром. Але ж прымірыцца з паразай не зможа і будзе выйсце шукаць, не спаць, нервавацца, міжволі спаганяць раздражненне на палюбоўніцы. Дык мне толькі таго і трэба, Пятро Вацлававіч, толькі і трэба.
Ужо колькі дзён як узнікла і непакоіць думка: а што, калі сустрэцца з Пецькавай жонкай. Дзе яна, што з ёй? Ці ў Беларусі цяпер жыве? Што з іхнім малодшым сынам? Колькі цікавага ды займальнага яна мне магла б распавесці! Адно што пра яе ведаю — імя ды дзявочае прозвішча. Дарэчы, прозвішча ў яе рэдкае — Цебужынская. Найхутчэй, польскае прозвішча. Нячастае ў нашых краях. І каб мець вялікае жаданне, можна б па даведніку якіх-небудзь яе мінскіх родзічаў адшукаць (у яе ж самой, напэўна, прозвішча Пецькава). Але гэта ў выпадку, калі хто з ейных у Мінску жыве. Сястра там якая, а найлепей брат ці бацькі. Не ведаю. Не ўпэўнены. Сумняваюся. Дый, папраўдзе, калі і адшукаю яе, не ведаю, што сказаць здолею, не ўяўляю, як аб’яўлюся. А па вялікім рахунку, не бачу і мэтазгоднасці такое сустрэчы. Каб мардаваць Пецьку, мне і нагавору пустабрэха Чусевіча дастаткова. Бо знаю, што ў дадзеным разе гэты пусты чалавек не схлусіў — надта ўжо той выпадак з маім дасканалым веданнем Жыгоцкага стасуецца. Гэты не толькі сына — старую маці з дому выганіць не маргнуўшы.
Усе-ўсё. Мушу заканчваць, а то зноў распсіхуюся. А такі быў цудоўны дзянёк.
Пра адно толькі неабходна сказаць пару слоў. Калі вяртаўся ўчора ноччу ў кватэру, як толькі адамкнуў, адчуў нейкае варушэнне на маім версе. Замёр у дзвярах. На лесвічнай пляцоўцы цёмна было, а ў вітальні я святло ўключыць не паспеў. І тут выпырхвае з майго пакоя цьмяная і як быццам жаночая постаць, амаль бязгучна перасякае калідор, нырае ў пройму лесвіцы, знікае як здань. Хто гэта, што? Запальваю нарэшце святло, кідаюся туды, спыняюся ля проймы, услухоўваюся. Ані стуку ўнізе, ані шолаху. Жонка? Дык здалося, што постаць зашырокая для яе, хударлявай, больш на цешчын абрыс выдае. Але ці змагла б старая карга так спрытна спусціцца? Наўрад. Чартаўшчына, дый годзе.
Невыказна рады, што з’ехаў адтуль. Не хутка цяпер вярнуся.
18
У нядзелю раніцай Паўлу Алегавічу, які бесклапотна бавіўся на лецішчы, паштальёнка прынесла тэрміновую тэлеграму. Тэлеграма была ад братавай, Вольгі Ігараўны, і ў ёй даволі блытана паведамлялася, што брат Слаўка ўчора пасля абеду знік з дому, не начаваў, сёння не аб’яўляўся і Вольга, вядома ж, у паніцы.
Першым пачуццём Паўла Алегавіча, якое ўзнікла па прачытанні тэлеграмы, быў не страх і нават не трывога за брата, а крайняе на яго раздражненне. Калі не сказаць — злосць. Ну зусім гэты выпадак не ўпісваўся ў планы Багаткі, які пасля нядаўніх бурных падзей толькі-толькі пачынаў супакойвацца. Думаў пажыць тут невылазна да канца месяца, назбіраць і насушыць грыбоў, і вось табе на. Удружыў, узычыў паганы Слаўка. Нейкім нязводным прышчом сядзіць гэты чалавек на целе Паўла Алегавіча, турбуе адным толькі фактам свайго існавання, пастаянна ад яго чакаеш якойсьці выхадкі. Што ж ён удумаў на гэты раз?
Багатка рашыў перабыць на дачы да вечара, а толькі тады пайсці на пошту, што ў трох кіламетрах, і пазваніць у Бічаў. Спадзяваўся, што Слаўка аб’явіцца сам і такім чынам вызваліць яго ад неабходнасці перціся дзвесце кіламетраў па невыноснай спякоце. Час да вечара прайшоў для Паўла Алегавіча неспакойна. Прыкрая тэлеграма незваротна сапсавала дзень. Нічым не мог Багатка грунтоўна заняцца. Усё валілася з рук, усё не ладзілася. Высмаліў ці не пачак цыгарэт. Адвечар заныў страўнік, а потым і закалола ў патыліцы. Дый сэрца, каторы ўжо раз за апошні месяц, не тое што балела, а настойліва нагадвала пра сябе за грудзінай. Яно без дай прычыны пачашчала свой рытм, білася і стукалася, як птушка ў няволі. Дыхаць стала складана, быццам не ставала ў паветры элементарнага кіслароду. Каб раздыхацца, Багатка пайшоў у лес і з гадзіну прагульваўся пад цяністымі кронамі.
У сем вечара Павел Алегавіч адправіўся ў аддзяленне сувязі, якое знаходзілася ў той жа вёсцы, што і праўленне калгаса. Ішоў узлескам. Яшчэ гарачае сонца хілілася да небакраю. З густой лістоты дрэў і хмызоў, з высокай травы ляцеў размаіты пошчак птушак. Памацнелі водары прыдарожных раслін. Адчуўшы блізкую прахалоду, выбраліся са сваіх схованак дакучлівыя камары, лезлі ў твар, каварна кусалі ў голыя да локцяў рукі.
У аддзяленні сувязі, куды Багатка прыбыў без пятнаццаці восем, наведвальнікаў не было. У пыльным памяшканні, за стойкай, лускала семкі пажылая кабета. Павел Алегавіч патлумачыў ёй мэту свайго прыходу і прысеў за адзіны тут столік, на якім стаяў брудна-белы тэлефонны апарат. Набраў патрэбныя код і нумар. Яшчэ не скончыўся першы гудок, як Вольга схапіла трубку, і ўжо па яе нервовым «Ало!» Павел зразумеў, што Слаўка не аб’явіўся і прыйдзецца-такі ехаць у няблізкі Бічаў.
Доўга размаўляць з братавай, што тут жа разрумзалася, не стаў. І нават прыкрыкнуў на яе, каб узяла сябе ў рукі. Сказаў, што выедзе заўтра як найраней. З прыкрасцю паклаў трубку.
І толькі на паўдарозе да хаты пашкадаваў Павел Алегавіч, што не спытаўся ў Вольгі, ці не забраў Слаўка з сабой якія рэчы. Гэта б дало сякі-такі след.
Ноч Багатка, можна сказаць, не спаў. Змогшыся круціцца ў ложку, выбраўся з хаты, сеў на ганак. Курыў, пазіраў на распісанае сузор’ямі неба і сцяну недалёкага лесу. Злаваўся на брата і адначасова моцна трывожыўся за яго. І, як гэта часта бывае падчас бяссоння, усплыло ў памяці ўсё найболей непрыемнае і дакучлівае. Згадаўся ўхмылісты самаўпэўнены твар Жыгоцкага, зіхатнула постаць Тамары ў даражэзным плацці, якое шчыльна абцягвала яе крутыя бёдры. Дачка, як наяве, ганарліва аддалялася ад Паўла Алегавіча, паважна сядала ў аўто, скрывалася за таніраванымі шыбамі. А то ўзнікала з начнога эфіру жонка Вера — рыжая, рухавая, насатая, звяглівым голасам выкрыквала мужу абразы. З-за яе спіны высоўваўся поўны твар цешчы, глумліва глядзелі яе лупатыя вочы. Зноў паўставаў у думках брат Слаўка, назойліва соваў Паўлу Алегавічу пухлую папку з рукапісам, напіраў, гарлаў, пырскаў слінаю.
Зрэшты, перад самым світаннем Багатка зайшоў у хату і на гадзінку прыснуў.
З Мінска выехаў каля васьмі раніцы. А для таго, каб сесці на гомельскі цягнік, давялося, устаўшы ў шэсць, абы-як перакусіць і трухаць па росным ранішнім лесе тры кіламетры да электрычкі. Балазе ў гэтым напрамку электрычкі хадзілі часта і давозілі да сталічнага вакзала за якіх дваццаць хвілін.
На гэты раз дарога далася Паўлу Алегавічу надзвычай цяжка. Ужо з дзевяці гадзін раніцы ўстанавілася звыклая дзённая спёка, і ў вагоне стала не прадыхнуць. Да таго ж — жудасная цесната, бо ў панядзелак раніцай многія кіравалі з лецішчаў у гарады, каб паспець на работу. Асабліва тыя, хто працаваў у другую змену на заводах Асіповіч, Бабруйска, Жлобіна. Гэтыя людзі садзіліся па дарозе. Зрэшты, ужо ў Мінску на пероне віраваў вялізны натоўп. І ўсё ж Багатку ўдалося заняць выгоднае месца ў агульным вагоне, ля акна, па ходзе цягніковага руху. Так, унураны ў акно, ён трываў вонкавыя шумы і задуху да самага Бічава.
Праўда, на паўдарозе выйшаў адзін канфлікт, у які ўлез Павел Алегавіч. Недзе за Мар’інай Горкай селі ў вагон трое маладзёнаў, прадраліся праз таўханіну і палезлі на верхнія полкі таго адсеку, дзе сядзеў Багатка. Адзін з іх заняў цэлую полку, улёгшыся ўздоўж, а двое другіх размясціліся на процілеглай, прычым з-за цеснаты перакінулі ногі да таварыша, па-над галовамі ніжніх пасажыраў. Мала таго, пачалі гэтыя пятнаццацігадовыя малайцы голасна размаўляць, перасыпалі гамонку мацюкамі і выбуховым рогатам. Пасажыры знізу, суседзі Паўла Алегавіча, былі людзі пажылыя, адна кабета — з унучкай. Гэтай жанчыне яўна не падабалася, што дзіцё слухае гэткую адборную лаянку, але зрабіць заўвагу расперазанцам яна насмелілася не адразу. Калі ж папрасіла малайцоў «не выражацца», то яны не толькі не прыкрылі раты, а, наадварот, узмацнілі сваі галасы. Адзін дык наогул паслаў, праўда, нягучна, суседку знізу куды падалей. Аднак толькі ён гэта прамовіў, як Багатка, што дагэтуль абыякава глядзеў у акно, спружынай ускочыў з месца, схапіў таго хлапца за нагу, ды тузануў, ды трасянуў, ды перахапіў за кашулю і пагразіў выкінуць на наступнай станцыі. Барвовы ад шалу, з узмакрэлай лысінай, на якой рэзка выступілі сінія жылы, з перакошаным тварам, Павел Алегавіч так застрашліва падзейнічаў на хлапцоў, што тыя нібыта знямелі. Ва ўсякім разе, да Бічава, пакуль вылез Багатка, іх зусім не было чуваць.
Ад вакзала і па меры набліжэння да братавага дома трывога ў душы Паўла Алегавіча нарастала. Апошнія сто метраў ён ужо не ішоў, а бег.
У дзверы званіў працягла, нервова. Але, што дзіўна, не паспяшалася братавая знасцежыць перад ім дзверы, горш таго, не адчыніла наогул. Прадчуванне чагосьці кепскага і непапраўнага авалодала ў тую хвіліну Паўлам Алегавічам. Стрымгалоў кінуўся ўніз па лесвіцы, выскачыў на ганак, азірнуўся. На двары, як найчасцей і бывае ў гэтым маланаселеным доме, нікога не было. Туліліся да штыкетніка нізкарослыя вішні і слівы, на працягнутых наўскос шнурах сохла бялізна, у пясочніцы адзінока тырчаў забыты дзіцячы шуфлік. І ўсё гэта палівала зыркае і напорыстае, паўдзённае ліпеньскае сонца.
«Чорт ведае што такое! Я ж сказаў, якім цягніком прыязджаю! — сердаваў Багатка, усё яшчэ аглядаючы пустэльны падворак. — І што мне зараз рабіць?»
А рабіць заставалася, па вялікім рахунку, адно: ісці да бліжэйшай тэлефоннай будкі і званіць пляменніцы Ксені. Не тырчаць жа, сапраўды, перад пад’ездам, каравулячы Вольгу Ігараўну.