- Ну, хадземце.
Абапал Тома сталi два салдаты, i яны выйшлi. Следам два iншыя салдаты пад пахi i каленi неслi малога. Ён быў не ў непрытомнасцi; вочы ў яго былi шырока расплюшчаныя, i па шчаках лiлiся буйныя слёзы. Калi я хацеў выйсцi таксама, лейтэнант мяне чамусьцi спынiў.
- Вы - Iб'ета? - спытаўся ён.
- Так.
- Вам прыйдзецца пачакаць тут: па вас хутка прыйдуць.
Яны выйшлi. Бельгiец i два наглядчыкi выйшлi таксама. Я застаўся адзiн. Я не разумеў, што здарылася, але думаў, што лепш бы ўжо яны скончылi з усiм адразу. Амаль праз роўныя прамежкi часу да мяне даляталi залпы, i кожны раз я скаланаўся ўсiм целам. Мне хацелася раўцi на ўсю глотку, выдзiраць на сабе валасы. Але я толькi мацней сцiскаў зубы i глыбей засоўваў рукi ў кiшэнi: я хацеў захаваць сваю годнасць.
Праз гадзiну па мяне нарэшце прыйшлi i завялi ў маленькi пакой на другiм паверсе, дзе пахла цыгарамi i было, як мне адразу здалося, аж задушлiва горача. У фатэлях з нейкiмi паперамi на каленях сядзелi два афiцэры i палiлi цыгары.
- Цябе зваць Iб'ета?
- Так.
- Дзе Рэйман Грыс?
- Не ведаю.
Той, што мяне дапытваў, быў маленькi i тоўсты. Яго жорсткiя вочы хавалiся за ларнетам. Ён сказаў:
- Падыдзi.
Я падышоў. Ён устаў, узяў мяне за руку вышэй ад локця i зiрнуў так, нiбыта хацеў увагнаць у зямлю. Адначасова ён з усяе сiлы сцiснуў мне бiцэпс. У гэтым не было намеру зрабiць мне балюча - гэта была проста такая гульня: ён хацеў панаваць нада мною. Вiдаць, ён лiчыў, што дзеля гэтага трэба яшчэ i дыхаць сваiм прагнiлым подыхам мне ў твар. Пэўны час мы стаялi ў такiх паставах; мяне гэта хутчэй смяшыла. Падобных прыёмаў было яўна мала, каб збянтэжыць чалавека, якому наканавана памерцi: яны мяне не краналi. Нарэшце ён груба адштурхнуў мяне i сеў.
- Тваё жыццё цi яго, - сказаў ён. - Выбiрай. Калi прызнаешся, дзе ён, табе падораць жыццё.
Два гэтыя афiцэрыкi, з iх рыпучымi i блiскучымi ботамi, элегантнымi, тонкiмi нагайкамi, - гэта былi ўсяго толькi звычайныя людзi, якiм таксама было наканавана памерцi. Няхай трошкi пазней за мяне, але ненамнога. I яны займалiся тым, што шукалi нейкiя iмёны ў паперах, ганялiся за людзьмi, каб засадзiць iх у турму цi знiшчыць; у iх былi свае думкi пра будучыню Гiшпанii i пра рознае iншае глупства. Уся гэтая валтузня здавалася мне бязглуздай i нават блазенскай: я быў ужо няздольны паставiць сябе на iх месца, мне здавалася, што яны звар'яцелi.
Маленькi таўстун па-ранейшаму глядзеў на мяне, пастукваючы нагайкай па ботах. Усе яго рухi былi разлiчаныя на тое, каб надаць яму выгляд увiшнага i лютага звера.
- Ну што? Ты ўразумеў?
- Мне невядома, дзе Грыс, - адказаў я. - Я думаў, што ён у Мадрыдзе.
Другi афiцэр стомлена падняў бледную руку. Гэтая стомленасць таксама мела разлiк. Я заўважаў усе iх маленькiя хiтрыкi, i мяне вельмi здзiўляла, што ёсць, аказваецца, людзi, якiм здаюцца цiкавымi такiя забавы.
- Каб падумаць, у вас чвэртка гадзiны, - паволi прамовiў ён. - Завядзiце яго ў кашталянцкi пакой. Праз пятнаццаць хвiлiн ён павiнен быць тут. Калi зноў будзе ўпарцiцца, расстраляем на месцы.
Яны добра ведалi сваю справу i разумелi, што робяць: я чакаў ужо цэлую ноч; пасля гэтага яны пакiнулi мяне ў склепе яшчэ на гадзiну, каб я пачакаў, пакуль расстраляюць Тома з Хуанам, i вось цяпер - зачынялi аднаго ў кашталянцкiм пакоi; вiдаць, яны прыдумалi гэты выбрык яшчэ напярэдаднi. Яны казалi сабе, што нервы не вечныя, i спадзявалiся такiм чынам мяне раскалоць.