— Ды што за дзень такі з гэтымі фельетонамі ды з гэтымі газетамі! Не дуры мне галавы.
— Не хочаш — і так абыдзецца, без подпі-саў,— задзірыста сказаў Скаражонак, але ўсё ж, мусіць, такі варыянт яго не задавальняў,— Не падпішаш?
— Не падпішу, а калі спатрэбіцца, дык скажу, што ты схлусіў. Скажу, што нічога такога не было.
— Чаму?
— Таму, што ты людзей не ведаеш, а лезеш у пісаніну.
— Я, па-першае, такіх людзей і ведаць не хачу, як і тых, што вераць у забабоны!
— Во яно як!
— А ты думаў! А па-другое, я не з тых, што вераць забабонам, а з тых, што робяць!
— Вы наробіце,— кінуў са злосцю Драздоўскі і хутчэй пайшоў, не развітваючыся, каб, чаго добрага, не пабіцца.
Ноччу Драздоўскі ляжаў у ложку і думаў. Ён успамінаў сваё ранейшае жыццё, жонку, і ўсе ўспаміны да жаніцьбы адзываліся ў ім радасцю: знаёмства з ёю, яе ўсмешка і словы: «У цябе прыгожыя валасы». Гэтыя словы яна сказала мо тры гады назад, а цяпер яны стаялі ў яго ў вушах з усёй сваёй інтанацыяй. Усе ўспаміны пасля жаніцьбы,— пачынаючы з першага дня,— выклікалі ў ім глухое раздражненне, і яму хацелася выйсці на двор і пастаяць на халодным ветры. Сваркі, кпіны, бурклівасць, гэтае не даравана, тое не там ляжыць... Хто быў вінаваты больш? Цяжка сказаць нават цяпер, а тады?.. I ўсё ж, чым больш Драздоўскі думаў, тым менш вінаваціў сябе і жонку. Вінаваты былі чужыя людзі — яго сябры, яе сяброўкі... Яе вучылі, як не трэба папускаць, яго вучылі, як трэба абдурваць... Відаць, мелі з таго асалоду, робячы чужое жыццё падобным да свайго — я гарую, а ты захацеў шчасця? I гэты цяпер, пісака! Гэты, праўда, не са зла і не з зайздрасці сунецца ў чужое жыццё, хоча зрабіць як лепш. А зробіць горш, на сто працэнтаў...
Драздоўскі ўспомніў пра забабоны і ўсміхнуўся. Таксама вучыць, Гогаля даў. Праўда — ніхто не даказаў, што Гэтае ёсць, але ніхто, ніхто яшчэ не даказаў і таго, што Гэтага — няма. I кожны чалавек у Гэтае верыць, другая справа, што не кожны хоча ці не можа з-за нейкіх прычын выносіць сваю веру на людзі.
Гэта было адно з самых цвёрдых перакананняў Рыгора Драздоўскага.
Міхась Скаражонак дапрацаваў у бібліятэцы да лета і паступіў у інстытут.
Да таго часу яны ўжо даўно памірыліся і, нібы згаварыўшыся, стараліся не ўспамінаць пра гісторыю са Стральчэнем. Толькі ў канцы лета Драздоўскі, які прыйшоў развітацца з сябрам, не вытрымаў і сказаў, усміхаючыся:
— Помніш, як ты хацеў у газету пісаць?
Скаражонак чамусьці зазірнуў у другі пакой, дзе маці пакавала яму чамадан, і ціха сказаў:
— Калі ты думаеш, што я закінуў свой фельетон, то памыляешся. Навошта я буду пісаць у сваю раённую газетку; які з гэтага будзе рэзананс? Калі ўжо пісаць, дык у сталічныя газеты.
Драздоўскі пасміхнуўся. Скаражонак заўважыў і пакрыўдзіўся. Ён падумаў, што Драздоўскі мала яму верыць і, мабыць, прымае за пустабрэха.
— А чаму ты тады не падпісаў? — спытаўся ён.— Забабоны перашкодзілі?
— Ты што, зноў хочаш пасварыцца са мною?
— Пабаяўся, што табе могуць прырабіць,— заявіў Скаражонак,— след узяць.
— Цьфу ты, што за чалавек!