- Ну і што з таго? - злосна спыталася маці. - Хлопец зрабіў усё, што мог, каб загладзіць віну. Дзе б твой бацька браў тытунь усе гэтыя месяцы, каб не Жан?! І мы не галадалі толькі дзякуючы Жану.
- Калі б вы мелі хоць крышачку гонару, вы б шпурнулі яму ў твар усе яго падачкі.
- Але і табе ад іх перападала. Скажаш, не?
- Не! Ніколі!
- Хлусіш. Ты сама добра ведаеш, што гэта не так. Праўда, ты не ела сыру, што ён прыносіў, і алею, і сардзінаў. Але суп ты ела, а ў ім быў кавалак мяса, што прынёс Жан. А салата сёння на вячэру: ты б ела без алею, калі б не Жан.
Анет глыбока ўздыхнула, стомлена правяла рукой па вачах.
- Ведаю. Я не хацела дакранацца да гэтага, але не магла стрымацца: я так нагаладалася. Я ведала, што ў супе мяса, якое прынёс Ганс, але ўсё ж такі крышачку з'ела. Я ведала таксама, што салата з яго алеем. Я вырашыла спачатку адмовіцца, але есці так хацелася! Гэта не я ела, а галодны звер, што сядзіць ува мне.
- Так ці гэтак, але суп ты ела.
- Сорам, адчай быў у душы, але ела. Спярша іх самалёты і танкі зламалі нас, а цяпер, калі мы бездапаможныя, яны хочуць зламаць наш дух, мораць нас голадам.
- Няма тут чаго разважаць, дачушка, гэтым справе не дапаможаш. Ты жанчына вучоная, а ў галаве глупства. Забудзься пра тое, што было, падумай лепш пра дзіця, яму патрэбен бацька, я ўжо не кажу пра тое, што ў нас на ферме будзе такі работнік. Ён адзін варты двух парабкаў. Гэтак будзе разумней.
Анет паціснула плячыма, і ўсе трое змоўклі. На другі дзень прыехаў Ганс. Анет варожа зірнула на яго, але не скранулася з месца, не сказала ні слова. Ганс усміхнуўся.
- Дзякуй, што не ўцякла ад мяне, як заўсёды, - сказаў ён.
- Бацькі запрасілі цябе прыехаць. Яны пайшлі ў вёску. А я, пакуль іх няма, хачу без хітрыкаў пагаварыць з табой. Сядай.
Ён зняў шынель і каску, падсунуў крэсла бліжэй да стала.
- Бацька і маці хочуць, каб я пайшла за цябе. Ты - спрытны. Змог-такі абвесці іх вакол пальца. Яны вераць таму, што пішуць у газетах, якія ты носіш ім. Дык вось, ведай: я ніколі не буду тваёй жонкай. Я раней і ўявіць сабе не магла, што можна так ненавідзець чалавека, як я ненавіджу цябе.
- Слухай, давай лепей гаварыць па-нямецку. Ты ж добра ведаеш мову, зразумееш, што я буду казаць.
- Дзіва што! Я выкладала гэтую мову. Два гады я адпрацавала гувернанткай у Штутгарце.
Ганс перайшоў на нямецкую, яна ж, як і раней, гаварыла па-французску.
- Я вельмі кахаю цябе, зачараваны табою. Я ў захапленні ад тваёй адукаванасці, культурнасці. Вельмі паважаю цябе. Я, вядома, разумею, што цяпер ты не пойдзеш за мяне, калі б нават такая магчымасць і была. Але П'ер жа памёр.
- Не смей называць гэта імя! - крыкнула Анет. - Гэтага яшчэ не хапала!
- Я толькі хацеў выказаць спачуванне, што ён...
- Што яго расстралялі немцы.