Уйгурские Народные Сказки. Уйгурская энциклопедия, том 2. Сказки о животных
AСЛАННИҢ СӘЗГҮЗӘШТИСИ
Бир күни мөшүкхан асланханни әркилитип олтарғанда асланханнин дадиси үч чашканни куйруғидин туткиничә, өйгә әкирип йәргә ташлиди. Чашканларнин иккиси чон еди, улар коркуп кәткәнликтин йерим жан болуп калған еди. Чашканларнин бири кичик еди. У нә коркушни, нә кечишни билмәй, бир жайдила пекирап жүрәтти.
Аниси, деди асланханнин дадиси мулайимлик билән, бу икки чон чашканни өзимизгә озук килайли, маву кичигини асланхан коғлап тутуп ойнап, анчә-мунчә чашкан тутуш маһаритини йетиштурсун. Қандак дәйсиз?
Асланхан бу сөзни анлап, хошал болуп миявлиди вә кичик чашканға карап мениведи, мөшүкхан уни тартип йениға апиривалди вә асланханнин дадисиға:
Кичиккинә балини ов килдурмакчи болуватамсиз? Әгәр сизгә ов килиш еғир келиваткан болса, балиға сиз каран, мән ов килай, дәп товлиди.
Аниси, менин көнлүмни чүшинин, деди асланханннин дадиси еғир-бесиклик билән, мән балини маһарәт йетиштүрсун дәватимән, мундак әтидин кәчкичә өйдин чикмай, чайнап бәргәнни йәп жүривәрсә, кейин колидин иш кәлмәйдиған болуп калмамду ?
Бу гәпчә ата-аниниз сизни кичик чеғиниздин тартипла овға салған охшайдудә. Көрүватимән, сизнин балиниз үчүн канчилик иш килип бериваткининизни.
Мөшүкхан асланханнин дадисиға алийип койдидә, андин асланханни силап туруп:
Җеним балам, дадан рәһимсизлик киливатиду, мән сени һәргизму харлимаймән. Сени өзәм бекип чон килимән, деди вә көзлиригә яш алди.
Асланханнин дадиси немә дейишни билмәй, тирниғи астидин икки чашканни каттик мижиди. Чашканлар бирла чекирап жан үзди, кичиккинә чашкан болса, йәнә бирхилда әтрапни чөгиләп жүрәтти.
ПРИКЛЮЧЕНИЯ КОТЕНКА
Однажды, когда госпожа Кошка нежилась, лаская своего детеныша, пришел отец Асланхана папа Кот. Он притащил за хвосты трех мышей и бросил их на пол. Две мыши, что покрупнее, были чуть живы от страха. Третий мышонок был еще совсем маленький и не понимал, что такое страх. Он все бегал, кружась вокруг себя, на одном месте.
Мамочка, нежно проговорил папа Кот, этих больших мышей мы съедим на обед, а мышонка оставим Асланханчику, пусть позабавится. Как раз потренируется ловить мышей. Что вы на это скажете?
Котенок, радостно мяукая, зашагал к мышонку, но госпожа Кошка притянула его к себе и сказала папе Коту:
Как можно малыша заставлять охотиться?! Если охота вам стала в тягость, смотрите за ребенком, а я сама пойду на охоту, запричитала госпожа Кошка.
Поймите меня правильно, дорогая, терпеливо продолжал папа Кот, я же просто хотел, чтобы котенок набирался опыта и мастерства. Если он только и будет слоняться из комнаты в комнату, не выходя на улицу, есть готовую пищу, то он никогда ничему не научится.
Выходит, ваши родители заставляли вас охотиться с раннего детства? Теперь я вижу, как вы заботитесь о своем ребенке.
Госпожа Кошка бросила недовольный взгляд на Кота и сказала Асланханчику:
Бедненький мой котенок, твой отец такой бессердечный! Но я не позволю измываться над тобой. Я сама смогу тебя воспитать! проговорила она, чуть не плача.
Папа Кот в растерянности с силой придавил мышей, лежащих у него под лапами.
А маленький мышонок все кружил безмятежно по комнате.
МЕКИЯН
әлләй нахшисини анлап йетип, көзи әндила уйкуға барай дегәндә, сирттин какаклиған вә чикилдиған авазлар анланди, асланхан бешини көтирип кулак салди вә:
Таладин немә иш у? дәп сориди.
Чатиғин болмисун, ухла!
Сирттин йәнә шу авазлар анланди. Асланхан йәнә бешини көтирип, ишик тәрәпкә кариди вә анисидин кайтилап сориди:
Улар кимләр ана, мана ейтип бәр!
Ким болатти, деди мөшүкхан аччиклинип, мекиян дегән жувайнимәк болмамду, бу йәргә балилирини әгәштүрүп келип немә килидиғанду?
Әнди микияннин авази йекинла йәрдин анланди. Бу кетим мөшүкхан ғәзәплинип, сиртка жүгрәп чикти, унин аркисидин асланханму әгәшти.
Һойлида мекиян жүжилирини әгәштүрүп, курут-конғузларни терип йәвататти.
Мекиян, дәп товлиди мөшүкхан зәрдә билән, башка йәр тепилмиғандәк, бизнин ишикнин алдиға келивалғининлар немиси? Балам әндила ухлай девиди, унин уйкусини һарам килип, бала-вакилирин билән вакиришипта кәттинларғу?
Мекиян мөшүкханнин авазини анлап, унинға карап тазим килди:
Кәчүрсила мөшүкхан, силинин балисини охитивәткәнлигимни мән нәдин биләй, карисам һойлилирида курут-конғузлар ямрап кетипту, шуна балилиримни әгәштүрүп келип, курут-конғуз тутушни үгитиваткан едим.
Мекияннин сөзлири мөшүкханнин жениға тәгди. У боғук авази билән товлиди:
Менин һойламни тола калаймикан килмисила, баламни арамхуда ухлиғили койсила, тезликтә чикип кәтсила.
Мекиян унин пәйлинин бузулғанлиғини көрүп, балилирини чакирдидә, дәрһал һойлидин чикип кәтти. Лекин унин бир балиси бир дөвә шах-шум ичигә кирип калғачка, дәрһал чикалмиди. Мөшүкхан унин йениға етилип барди вә копаллик билән уни тартип чикирип, у як-бу якка силкиди. Қоркуп кәткән жүжихан инчикә авази билән анисини чакирди. Һәйәл килмай, анисиму йетип кәлди вә жүжиханни елип чикип кәтти.
Бу әһвалларнин һәммисини асланхан босуғида туруп көрди. У һәйран болған һалда хиял сүрүп турғинида, техи аччиғи бесилмиған мөшүкхан ишикни копаллик билән йепиведи, асланханнин пути ишиккә кисилип калди. Асланхан ағрикка чидимай вакирап, миявлап кәтти.