Шрифт
Фон
Я не сама
Я ж не сама, красуюцца галіны
і сыплюць лісця золата знарок.
Я не сама, на небе шнур птушыны
насустрач мроям вылецеў здалёк.
I вабяць далі да магутных ўзлётаў
ў паднебны край, дзе крыўд няма і зла.
Я не сама, паходняю ля плоту
ў асенні дзень юргіня зацвіла.
I сонца глянула, прабіўшыся праз хмары,
каб даказаць, што свет яго не згас,
на холад рук рабіна дробным жарам
па жмені сыпле восеньскі акрас.
Я не сама, бо вецер ліст асенні
узорнай тканню сцеле па зямлі
і гне трысцё, і пражай-павуценнем
снуе ля ног сухія бадылі.
А калі ночы не запаляць зораў,
і ўдарыць сцюжай лютая зіма,
і віхры ў полі загалосяць хорам,
ўсё ж буду плакаць з імі не сама.
Ноч
Ноч, цемені вечнай таемная пані,
выходзіць, крадзецца з-пад стрэхаў нязнаных.
Йдзе пэўна на змену дня яснай святыні
ніхто не стрымае, ніхто не запыніць...
Чалом ясным сонца дзень нізка сагнуўся,
яшчэ міла глянуў, яшчэ усміхнуўся,
праменнямі бліснуў і ў чырвані згінуў,
бы ясную голаў сцяла гільяціна.
Заціхла зямелька ў час сумнага скону,
да гнёздаў трывожна прыпалі вароны,
і людзі у сёлах, і зверы між бору,
схаваліся ў хаты, зарыліся ў норы.
I толькі пугач, рыцар ночы адзіны,
смяяўся і плакаў з сухое галіны.
Ноч-пані ўсе сэрцы слабыя маніла,
брыльянтамі зоры ўгары запаліла,
ў даверра людское скрадалася ценем
і вабіла душы у бездань, у цемень.
Йшлі людзі без смеху за цёмнаю паняй,
забыліся ў горы, што прыйдзе світанне
і выплыве сонца. Не газніцай зораў,
а праўдаю вечнай асветліць прасторы.
Кір
Любоў і праўду я бяру на шчыт,
і з імі йду бясстрашна ў цяжкі час;
я не пяром, а гастрыём душы
пішу крывёй счарнелаю да вас.
Жалобны кір над маім прошлым лёг:
не ўчую больш матулі цёплых слоў
на вуснах ёй заціх апошні ўздох,
як тысячам замучаных рабоў...
Равы братоў, цяжкія сёстраў дні,
страшэнны боль апошніх бацькі год,
людскія душы, сёлы у агні,
а на крыжы замучаны народ.
Хоць неба сёння срогае маўчыць,
я ў адраджэння веру ясны цуд:
любоў і праўду, свой магутны шчыт
ўздымаю смела прад панамі пут.
Не страшна мне іх мсцівасці і кар,
бо ў маім сэрцы вера, не сумлеў,
ў маёй душы не попел, але жар,
ў маіх вачох не слёзы, але гнеў...
Дзяды
Дождж падае вонку прыцішаным звонам,
дождж льецца, дождж плача на шыбах аконных.
Балючы стогн ветру даносіцца з даляў,
і зоркі на небе нам ноч не запаліць.
У храмах сціх гоман малітваў нядзельных,
на могілках свечкі даўно дагарэлі.
А ў краі, дзе думы мае безупынна,
чакаюць у хатах дзядоў на гасціну.
Да нас не забудзьце зайсціся, дзяды
хопіць малітваў у нас і яды.
З сёлаў забытых, з лагчын і бароў
і з наднямонскіх старых цвінтароў
дом мой наведайце ў промнях агню,
вокны шырокія вам адчыню;
гэтак прыходзьце, як колісь жылі,
весткі прыносце із роднай зямлі.
Душу вам вышлю насустрач сваю,
палкай малітваю вас напаю,
сэрца маё каля вашых магіл,
там, дзе сумуе мой край дарагі.
Хвіляй таёмнай, у поўначы час
з Божае волі чакаю на вас;
разам мы просьбаў гарачы наш жар
слаць будзем шчыра прад Божы алтар
Сумна і пуста ў вокнах маіх
мёртвых няма, не відно і жывых.
Ціха вакол, непраглядная цьма,
толькі над прорвай стаю я сама.
Будзем прасіць за тых, хто не забыў
ні роднае мовы, ні бацькавых ніў.
Хто мёртвых васкрошваў святою рукой,
Той нас не пакіне ў хвіліне цяжкой.
Брату Расціславу
Ты казаў калісьці: не сумуй, сястронка,
над пакутным Краем злітуецца Бог.
Барані і цеш ты родную старонку,
а я буду бацькаў сцерагчы парог.
Ты казаў: пяі нам соладка і звонка,
раскідай праменні жменямі наўкруг,
я ж з усходам сонца роднай баразёнкай
весела сталёвы пакірую плуг.
Да Радзімы-маці разбудзі каханне,
запалі ты сэрцы вольнасці агнём.
Хай народ прачнецца, хай з няволі ўстане,
я ж засею гоні залатым зярнём.
Ты гары натхненнем для братоў, для Краю,
ахвяруй ім душу палкую сваю,
я ж з дзікой Сібіры сэрцам прычакаю
і сустрэну хлебам родную сямю.
Не згадаў ты долі, наймілейшы браце,
горыччу бязмернай пакараў нас Бог
не вярнецца бацька, не вярнецца маці
із зямлі сырое на пусты парог...
Не уціх над светам здзек пакутаў люты,
ў збураных руінах не спыніўся бой,
мне на душу ўчора налажылі путы,
а цябе прыкрылі чорнаю зямлёй.
Не змаглі мы гора, сокале, з табою,
плача маё сэрца, стогне цэлы Край.
Паплыве у Нёман кроў яшчэ струёю
із народных ранаў... Ах, бывай, бывай!
Ударыў вецер
Ударыў вецер халоднай завеяй
проста ў вочы, у сэрца, у твар,
спарахнела навекі надзея,
пахіснуўся святы мой алтар.
Мілы Божа, дык я ж не устою,
глянь заместа зялёнай мяжы,
места роднай сямі прада мною,
як распяцці, адныя крыжы.
І над доляй пакутных субраццяў
не галосяць свабодай званы,
а народ зноў ідзе на распяцце,
і гучаць ў цішыні кайданы;
ў безнадзеі пакутных часін,
грозных ўзрываў нягоднага болю
цяжкі жаль расплываецца ў сінь,
ў хмары слёзаў цярпенняў бяздольных.
Каб у пору апасці далоў
звонкім градам адплаты і смерці
на убогасць туманных галоў,
што паранілі людскасці сэрца.
Каб прыпомнілі злым і слабым,
што ёсць моцы людское граніцы
і што зло не развеецца ў дым,
а вярнецца назад навальніцай.
Дзень і ноч, і жыццё ёсць і смерць,
жар і холад, і восень і лета,
ёсць тыраны пакрыўджаных сэрц
ёсць і помста страшная за гэта.
Дзве Маці
Брату Расціславу
Як два промні юначых гадоў,
дзве матулі дало яму неба.
Меў жыццё ад адной, ласку любую слоў,
ад другой кусок чорнага хлеба.
Ад адной мілы спеў, жар кахання ў грудзёх,
дотык гладзячых рук па чупрыне,
ад другой пах вясны на бязбрэжных палёх,
пояс Нёмана шоўковы, сіні.
Із адною ішоў бездарожжам жыцця,
у далоні збіраючы слёзы.
Із другою валок закрываўлены сцяг,
як Хрыстос колісь крыж па дарозе.
Дарагую адну адарвалі ўначы,
зацягнулі ў сібірскія далі,
Бог малітваў не ўчуў і не даў памагчы
тым грудзём, што жыццё даравалі.
З белай смерцю яна ў іншы сьвет адышла,
анямела ў мучэннях прадчасна,
з незагоеных ран адляцела душа,
як апошняя зорачка згасла.
Не падаў ёй вады, не пагладзіў рукі
у гарачцы цяжкой, на прашчанне,
і не ведаў, што труп адкапалі ваўкі
із зямлі ледзяной прад світаннем.
Дзве матулі ён меў, дзве сардэчна кахаў,
кожна з іх дзецюка гадавала,
калі з болем адну у жыцці пахаваў,
дык другая яго пахавала.
Не глядзела яна, што на свеце не жыў,
не кахаў, не смяяўся да зораў,
дзесь на грудзі вясной голаў ёй палажыў,
ясны сноп у крыві на разорах...
Прыгарнула яго, з ранаў выцерла кроў,
скрыла цела магутнае ў нетрах,
там часамі з слязьмі над насыпаны роў
нагінаецца вербачка з ветрам.
I замерла сама пад ударам чужым,
мест вянкоў апранулася кірам,
і чакае адна, сярод мук на крыжы,
тых дзяцей, што зляцелі у вырай.
Шрифт
Фон