Туох да диэбит иһин эдэр саас киһи олоҕун хайа баҕарар кэмиттэн чаҕылхай, сырдык, күүстээх. Эдэр ый эмиэ оннук. Ол иһин киэһэ эрдэ киҥкиниир киэҥ халлааҥҥа саҥа тахсан турар ыйы көрдөхпүнэ, эдэр сааспын, Тамараны саныы түһэбин.
ТАБЫЛЛЫБАТАХ БЫРААҺЫННЬЫК
Актовай саала ортотугар уоттаах баай харыйа лаглайбыт. Киһи элбэҕэ сүр. Концерт бара турар. Кэрэ да кэрэ куоластаах кыыс ыллыыр. Ити кини, университет олоччу киэн туттар ырыаһыта, Леля. Олус үчүгэйдик ыллыыр, дьүһүнүнэн да куһаҕана суох. Ол эрээри мэлдьи соҕотоҕун сылдьар. Биир да уолу кытта бодоруспат. Уолаттар таптаабаттара эбитэ дуу, олус кытаанаҕыттан, тыйыһыттан куттаналлара эбитэ дуу. Билбэтим. «Ырыаһыт киһи дьоло суох» дииллэр. Баҕар, Леля эмиэ дьоло суоҕа буолуо. Мин, кэлээт даҕаны, Агиттыын Тамаралааҕы буллубут. Үҥкүүлээтибит. Тамара өрүү дабдакалдьыйбыт атаспын кытта үҥкүүлээтэ. Миэхэ тоҕо эрэ чугаһаабат. Сэргэхтик, сэмэйдик мичээрдиир. Тиһэҕэр, болдьоспуппут курдук, мин Тамараны кытта үҥкүүлээтим, сээкэйи сэһэргэстим. Үчүгэйэ сүр. Киэһэ, маннык талба киэһэ бэйэтэ устан иһэрин тэҥэ. Иккис үҥкүүбэр, Тамараны бэркэ сэрэнэн астаах остуолбар ыҥырдым. «Кэбис, табыллыа суоҕа. Бэйэҕит аһааҥ. Биһиги эмиэ кыттыһан турабыт» диэн аккаастаата.
Хоспутугар утуу-субуу кэлбиппит.
Дьэ, уолаттар аһыы охсон баран корпустарынан көттөхпүт, диэтим мин, үөрүүбүн туттуммакка.
Көттөхпут буола-буола. Биир кыыһы тылгар киллэрбэт буолан баран көтөөхтүүгүн. Мин эбитим буоллар, сиэтэн кэлиэм этэ, диэтэ Агит. Мин сирэйгэ оҕустарбыттыы олоро түстүм. «Бу эн дуо, киһиргэс, ооҕуйга ураҕастана сылдьаҥҥын, Тамараҕа чугаһыыгын, кинини сиэтэҕин ээ» диэн күлэ даҕаны, кыйахана даҕаны санаатым. Ол кэннэ туттунан эйэ дэмнээхтик:
Сырыттыннар. Күн бүгүҥҥүнэн бүппэтэх. Хата, кэлин, аһыаххайын, диэтим.
Мин аһыыр санаам суох. Бэйэҥ ис-аһаа. Төһө бөрүкү иһэр киһиэхэ дылы диэтэ онуоха Агит.
Мин кырдьык спортсмен буоламмын арыгыны элбэхтик испитим суоҕа. «Куһаҕаны сатаа инибин, сибилигин туох баар арыгыгын иһэн баран, сирэйгин эттиэм, эриэн үөн!» дии санаатым да, Өлүөсэ диэки көрдүм. Киһим куттаммыт куоска оҕотунуу түүрүллүөҕүнэн түүрүллэн баран оронугар олорор. Мин көрөн, саҥата суох ыйытыыбар аккаастаан моонньоох баһа быстан түһэ сыста. Биир да тылы саҥарбакка сабыылаах миискэттэн эттээх курууппаны холбуу баһан ыллым, чэй иһэр улахан куруускабар ууланан баран кылбаһыйан турар бытыылкалаах арыгыны тоҕо сүөкээн холлугураттым. Ону барытын дабдыкылдьыйбыт үөдэн бэйэтин оронугар көрө сытта. «Мэ, эйиэхэ, киһи буолбатах сатанаҕа, бу баар, мин иһэрбин көрөн үөр» диэн өстүйбүт санаабын түмүктээтим да, куруускалаах арыгыны кэтэрдэн кэбистим. Иккиһин куттан, аны куотан хаалыа диэххэ айылаах, өрүсүһэ соҕус түһэрдим. Хараҕым ирим-дьирим буолла. Сүрдээҕин чэпчээн иһэн, эмискэ ыараан хааллым. Үсүһүн куттан эрэрим
Дэлби утатан, төбөм ыаҕастаах уу курдук буолан, түөһүм аһыйан уһугуннум. Хоһум сып-сырдык.
Агит күнүс хойут киирдэ. Хаҥас хараҕын кимиэхэ эрэ бастаран кэбиспит. «Итирбэтэҕим буоллар мин баһыам этэ. Эйигин саамай сөпкө баспыттар, бас-баттах барбат буол» диэн сэтэрии саныы сыттым.
Табыллыбатах бырааһынньык ити этэ. Кэбис, аны кини мин өстөөхпөр да ити курдук куһаҕаннык кэлбэтин.
СОБО СИЭҺИНЭ
Собо, ахтыбыт кэннэ, үчүгэй да ас буоллаҕа. Миэхэ тыаттан Биэттэ собото киирдэ. Уон икки лаһыгырас собо. Оскуолаҕа бииргэ үөрэммит уолум ыыппыт. Кини мин балыгы таптыырбын, оҕо сылдьан балыгынан, ыам мундутунан иитиллибиппин үчүгэйдик билэр. Ол иһин ыытаахтаабыт. Манна Кэбээйи эрэ соботун собо диир дьон үгүстэр. Олору барыларын биһиги собобутунан Биэттэ соботунан мах гыннарар кыах суох. Ол иһин саамай бэртэрин, чобооххуйааччыларын собо сиэһинигэр ыҥырдыбыт. Тамара киириэх буолла. Кыыс Өлүөсэ биһиги собо буһарар чиэскэ тигистибит. Киһим, хоту дойду киһитэ буолан, собону аанньа ахтыбат, хайдах буһарылларын да билбэт. Корпуһу олоччу кэрийэн, улахан уон икки собо холкутук батар миискэтин буллубут. Собобутун сууйдубут уонна хатырыктаатыбыт.
Собо барахсан буста. Ыалдьыттарбыт кэллилэр. Кэбээйи оҕото кыһыл көмүс кылдьыылаах ачыкылаах, бэрт чэнчис, ыраас Кеша, собону сөбүлүүр, күндүргэтэр киһи быһыытынан, собо сиэһинин дьиҥнээх бырааһынньыкка холуйан, биир бытыылка шампанскайдаах. Мин утары хос кыргыттарыттан тэриэлкэлэрин хомуйан киллэрэн собо сиэһинин остуолун тартым. Соболору бэрт үчүгэйдик тэриэлкэлэргэ ылан уурталаан, шампанскайбын аһан кырыылаах ыстакааннарга кутуталаан баран, доҕотторбун остуолга ыҥырдым.
Балык минньигэһэ барыбытын тарта.
Хайа, Кеша, биһиги Биэттэбит собото хайдах эбитий, диэтим киһим үөрэ-көтө аһыы олорорун көрөн.
Үчүгэй собо эбит, тугу да эппит иһин. Ол эрээри биһиги Ньидьилибит собото туохха холонуой?! Бу балык суоҕар балык, собо суоҕар собо буоллаҕа, диэтэ Ньидьили оҕото.
Саатар, аһаан бүтэн баран сириэххин. «Балык суоҕар баҕа да балык» диэччилэр. Эн онно холуйдуҥ дии, быһыыта? Ньидьили собото бөдөҥ эрэ буолар. Минньигэһинэн, миининэн кыра күөллэр соболоро ордук. Көтөр этиттэн хайа да бэйэлээх хаастааҕар, кубатааҕар, андытааҕар чөккөй, мороду этэ минньигэс буолар, диэн Тамара куолулаан турда.
Итиннэ бэринэбин. Мин кыргыттары кытта хаһан да мөккүһээччим суох. Кинилэр ас амтанын, суолтатын хайаабытыҥ да иһин, биһигиннээҕэр, эр дьоннооҕор, ордук билэллэр. Тамара сөпкө этэр, диэн Кешабыт санаабатах өттүттэн тиэрэ эргийдэ. Бары күлсэн, биһиги, өрүс уҥуордааҕылар, Тамараҕа махтана түстүбүт.
Мин кыра эрдэхпинэ үүттэн, үүт үрүмэтиттэн араас аһы астыыллара минньигэс да буолар этэ. Билигин ону умнубуттар, оҥорботтор. Ким да онно кыһаллыбат быһыылаах, диэтэ Тамара.
Хомус тыаһын истэ олоробун. Ити биһиги хомуспут сахалар хомустара тыаһыыр. Итини Москваттан биэрэллэр. Мин тоҕо эрэ өрдөөҥҥүтэ собо сиэбит, саха таҥаһын, культуратын, искусствотын туһунан кэпсэтиспит киэһэбин өйдүү түстүм. Доҕотторум бииртэн биир көстөн кэллилэр. «Үүт үрүмэтин сиэбит киһи» диэн баран Тамара төбөтүн кыҥнары быраҕан олороро, тугу эрэ толкуйдуура бу баар.
АБЫРАЛЛААХ ҮҮТ
Сарсын омук литературатын туттарабын. Күнү быһа библиотекаҕа олорон таҕыстым. Учебнигынан, конспегынан син аахтым. Биирдэ санаатахха, эргийэн көрдөххө билбэт курдукпун. Миигин кытта кэккэлэһэ олорон күнү быһа историяны аахпыт Тамара барда. Мин сарсын туттарар буоламмын, күммүн толору туһанар санаалаахпын.
Өргө диэри аахтым. Барытын хат бэрийэн, бэрэбиэркэлэнэн көрдүм. Сөпкө дылы. Үчүгэйдик аһыахха, сынньаныахха наада. Сиэппэр уон биэс солкуобайдаахпын (оччолорго харчы уларыйа илигэ). Хата, тото-хана аһыыр кыах баар. Таһырдьа тахсан киэһээҥҥи куорат туманнаах тымныы уулуссатын көрбөхтөөтүм. Аан туманы ортотунан автобустар аа-дьуо усталлар. Куорат уу анныгар олорор курдук. Үчүгэйдик аһыы охсон ааһаары, мин рестораҥҥа бардым. Киирээппин кытта Агит утары көрүстэ. Саҥа хара көстүүмүн эҥэрин саба тута сылдьар, сирэйэ-хараҕа турбут. Туох буолбутун өйдөөбөккө турдахпына:
Суолас көстүүммүн хайа тардан кэбистэ. Мин бүгүн кинини кытта аахсарым буолуо, диэн Агит кимиэхэ эрэ саанна. Ол икки ардыгар кини өлөр табаарыһа, типографияҕа үлэлиир, ампаалыктаммыт улахан уол, саалаттан сулбу ойон тахсан Агиты кууһа түстэ.
Сарсын аахсыахпыт. Өйдөннөҕүнэ төлүө, диэн Агиты кыһыытын-аһыытын мүлүрүттэ. Миэхэ барыах. Бүгүн миэхэ хон. Сээкэйи кэпсэтиэхпит, дии-дии таҥнар сиргэ илдьэ барда. Мин тугун-ханныгын оччо өйдөөбөккө, Агит кими кытта иирсибитин билбэккэ, аһыыр саалаҕа киирдим. Муннук остуолга Агит атаһа Артем холуочук соҕус олорор. Миигин көрөөт, өрө сүүрэн кэллэ. Дэллэритэн илдьэн аттыгар олорто. Артем тыаҕа олорор, үлэлиир. Кини киирдэр эрэ биһиэхэ түһээччи. Онон мин кинини үчүгэйдик билэбин.