Ты охотно слушал меня, когда я читал тебе книжки «Лисичка-сестричка», «Курочка-ряба» и др. Тогда я восхищался, что хотя ты маленький, 3 года тебе было, но ты хорошо знал их и читал наизусть по картинкам. Наверно ты и сейчас так читаешь, а?!
Да, сынок! Это были хорошие дни: мы все были вместе Сейчас я далеко от тебя, от родного дома
Сынок! Ты спрашиваешь когда кончится война, когда я приеду домой? Сейчас наша Красная Армия наступает. Истребляет фашистов, бьет их, как бешеных собак. Фашисты это не люди, а звери, но звери двуногие. Они убивают детей, женщин и стариков. Фашисты не хотят отдать наши города и села без боя. Их надо уничтожать и истреблять тогда кончится война.
Сынок! Сталин сказал, что предстоит еще тяжелая война, требуется время и жертвы. Я буду здесь до самого конца. Мы истребим и уничтожим фашистов, этих гадов. Ради этого нам с тобой стоит перенести любые трудности. Ради этого не жаль было бы и умереть, хоть я и не хочу умирать, я хочу снова быть вместе с тобой, с Валей, с Надюшей хочу слышать запах праздника в нашем доме
ПапаКапитан Николай Алексеевич Аммосов Уус Алдан оройуонугар II Курбуһах нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Кини БСК(б)П Саха уобаластааҕы кэмитиэтин бырапагаандаҕа уонна агитацияҕа отделын сэбиэдиссэйин солбуйааччынан үлэлээбитэ. 1941 сыл олунньуга Москваҕа БСК(б)П Киин Кэмитиэтин иһинээҕи Ленинскэй кууруска үөрэнэ барбыта. Онтон сэриигэ ыҥырыллыбыта. 4-с стрелковай дивизияҕа политчааска батальон хамандыырын солбуйааччынан сылдьыбыта. Икки төгүл «Хорсунун иһин» мэтээлинэн уонна Аҕа дойду сэриитин иккис степеннээх уордьанынан наҕараадаламмыта. Брянскай, Белорусскай уонна 2-с Прибалтийскай фроннарга охсуспута. Кулун тутар 3 күнүгэр 1944 сыллаахха Гомельскай уобаласка Красновка дэриэбинэҕэ геройдуу өлбүтэ.
ПЕТРОВ ВАСИЛИЙ НИКОЛАЕВИЧ
Хонооhойго!
Убаастыыр быраатым Хонооhой дорообо! Сылдьабын үчүгэйдик, үөрэнэбин. Эн суруккун туппутум, махтанабын үтүө суруксут буолтуҥ туhунан. Yөрэн үчүгэйдик, күнү көтүппэккэ, сүрэҕэлдьээбэккэ. Кыhан уhулуччу нуучча тылын уруогар, ону кытта нууччалыы кэпсэтэргэр. Тугу билэргинэн баhылыы сырыт, оччоҕо үөрэниэҥ. Эн эдэргин, аччыгыйгын, эйиэхэ дьону-сэргэни кытта сылдьыаҥ, Саха эрэ сирбитинэн бүтүө суоҕа, оччоҕо бэйэҕэр үчүгэй буолуо туох да мэhэйэ суох. Эрэнэбин, таптыыр быраатым, мин этэрбинэн буолуо диэн хааллым эн убайыҥ
Баhылай.1941 сыл атырдьах ыйын 28 күнэ
Убаастыыр ийэбэр Мотуруоска, аҕабар Ньукулайга, бырааппар Хонооhойго!
Солун кэпсиир суох эhиэхэ кэрэхсэллээх. Yөрэнэбин үчүгэйдик, доруобайбын. Бардым бэрт ыраах сиргэ, онон эhиги мин саҥа аадырыспын өтөр кыайан билбэккит буолуо. Сирбэр-дойдубар бүттэхпинэ бириэмэ баар буоллаҕына суруйуоҕум, сөптөөх кэм көhүннэҕинэ. Суолга да хайдах айаннаан иhэрим туhунан суруйуом. Биhиги айаммыт атын дьон курдук оччо тиэтэлэ суох буолуо. Эргэ таҥаспын бука барытын суулаан чымыдааҥҥа уган бэчээттээн кэбистим, ону мин барбытым кэннэ эhиэхэ ыытыахтара. Онно бөппүрүөскэ иhитин (хаатын) иhигэр 210 солкуобай хаччыны уган кэбистим, ону булан ылаарыҥ. Төhө өр бириэмэнэн дойдубар эргийэрбин билбэппин. Онон күүтэ-ахта сатаамаҥ. Икки сыл туолуутугар дойдубар буолуом диэн эрэнэ саныыбын. Эhигини да эрэнэбин, олох билиҥҥи майгытын сыаналыахтара (өйдүөхтэрэ), онон итинэн мин эhи өттүгүтүнэн эрэллээхтик хоргутуохтара, хомойуохтара суоҕа диэн эрэх-турах барыах тустаахпын.
Хонооhойго!
Таптыыр быраатым Хонооhой, үөрэн үчүгэйдик, сүрэҕэлдьээмэ, күнү көтүтүмэ, кытаат нууччалыы билэргэ. Бу мин иккис суругум эйиэхэ, онон убайгын убаастыы саныыр буоллаххына мин тылбын истиэх тустааххын. Хааллым привети кытта бука барыгытын илиигитин тутан.
Суруйдум эhи улахан уолгут.
1941 сыл балаҕан ыйын 19 күнэ
Василий Николаевич Петров 1919 сыллаахха Нам улууһун Маймаҕа нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Армияҕа 1940 сыллаахха балаҕан ыйыгар, Дьокуускайдааҕы автодорожнай техникумҥа 3-с кууруска үөрэнэ сылдьан ыҥырыллыбыта. Забайкальскай байыаннай уокурукка сулууспалаабыта. 1942 сыллаахха Москваҕа орто хамандыырдары бэлэмниир оскуоланы бүтэрбитэ. 140-с минометнай дивизияҕа батарея, кэлин взвод хамандыырынан сэриилэспитэ. Гвардия младшай лейтенана. Олунньу 14 күнүгэр 1943 сыллаахха өлбүтэ. Белоруссия Витебскэй уобалаһын Лиозненскай оройуонун «Великое село» диэн дэриэбинэтигэр «братскай могилаҕа» көмүллэн сытар.
БУБЯКИН ЕВСЕЙ ГАВРИЛЬЕВИЧ
1941 сыл ахсынньы 25 күнэ
Уважаемые папа, мама, дяди, тети и братья, сестры!
Примите от меня пламенный горячий привет!
Дьэ, убаастыыр дьоннорум, төһө бэркэ олороҕут, доруобуйаҕыт хайдаҕый, дойдугут-сиргит өҥө-тото хайдаҕый, бырааттарым, сестэрэлэрим төһө бэркэ сылдьаллар, хайдах үөрэнэ сылдьаллар? Мэхээс төһө бэркэ олорор, доруобуйата хайдаҕый, төһө дохуоту быйыл колхозтан ааҕыста, баабыскалаах бэркэ олороллор дуо? Миша, Костя, Сергей Барабинск куоракка пулеметнай үөрэххэ үөрэнэ хаалтара, кинилэртэн мин арахпытым икки ыйтан орто, билигин ханна баалларын, хайдах сылдьалларын билбэппин.
Урут бэрт үчүгэйдик бииргэ сылдьыбыппыт. Оттон Софронеев стройбатальоҥҥа Новосибирскай куоракка эмиэ саха оҕолорун кытта үлэлии хаалта, мин киниттэн арахпытым балтараа ыйтан орто, Сталинскайга көспүппүт, онон кини ханнатын, Новосибирскайтан көһөртөрүн, баарын-суоҕун билбэппин. Араҕыахпыт иннигэр бииргэ бэрт үчүгэйдик сылдьыбыппыт. Стройбатальоҥҥа барбыт дьоннор уонна оҕолор фроҥҥа барбаппыт. Биһигини көрдөспүт да иһин ылбаттар. Сылаабай мөлтөх дьону миигинньиги үлэҕэ туталлар, оттон үчүгэй доруобай дьону күн-түүн мобилизациялаан хомуйан аҕалан баран бэрт дьоҕустук үөрэтэ түспүтэ буола-буола фроҥҥа атааран иһэллэр. Фронтан бааһыран кэлбит дьону биһигини кытта бииргэ үлэҕэ илдьэ сылдьаллар. Төһө да улахан баастаахтарын иһин дьиэлэригэр ханнык да киһини көҥүллээбэттэр. Улахан да кыра да куораттар аайы көҥүл үлэлии сылдьар эр киһи биир да суох. Барыта дьахталлар, кыра оҕолор эбэтэр кырдьаҕас оҕонньоттор. Сылдьарым былааныгар дьахтар эрэ өттө үгүс ордубут. Мин дьиэбиттэн арахсыахпыттан сүүрбэттэн тахса куоракка сырыттым, ол тухары биир да куорат өҥсүйэн олороро диэн олох суох, отой барыта быстыбыт, барытыгар килиэп нуорма. Үлэһит баһыгар 400 гр., кэргэнигэр 200 гр., баһаарга эти киилэтин 25 солк. булбаккын. Арыы 35 солк. көстүбэт. Таҥас чааһа олох суох, онтон-мантан олохтоох дьон эргэни-урбаны хомуһаллар. Байыаннайдары олус кытаанахтык туталлар. Биир хаамыы устатыгар ханна да олох көҥүллээбэттэр. Биһиги үлэбит сарсыарда 5 чаастан, киэһэ уоҥҥа диэри үлэлиибит. Аһылык чааһа олус куһаҕан. Сарсыарда 250 гр. килиэп сухой паек буолааччы, оттон обед биир тэриэлкэ сууп уонна 300 гр. килиэп, ужин 250 гр. килиэп суп баар күнүгэр биэрэллэр, суох күнүгэр килиэпкинэн бүтэр. Күҥҥэ 800 гр. килиэптэн олох топпоппут, атын да ас олох суох. Таҥаспыт сэтинньи 28 күнүгэр диэри сайыҥҥы таҥаһынан сылдьабыт. Чараас шинель уонна бачыыҥка тымныыта олус сүрдээх, онон тоҥобут да, аччыктыыбыт да бэрт, үлэ да элбэх, онон улахан эрэйгэ сылдьабыт. Хаатыргаҕа барбыт дьоннооҕор куһаҕаннык сылдьабыт. Эрэй диэн манныга баҕайы буолуо. Урут дьиэбэр сылдьан тотон, иһим туолан армияҕа барарга сананарым, ол санаабытым саҕаны амсайдым, эрэйдэнним, мөлтөөтүм. Дьоннорбун-сэргэлэрбин, дьиэбин-уоппун олус ахтабын. Капустины кытта урут бэркэ сылдьыбыппытын кэпсэтэ-кэпсэтэ харах уута тохтор, ытаһабыт кругом. Капустинныын биһиги тыыннаахпыт тухары арахсыахпыт суоҕа, биирбит туох эмэ буоллаҕына, иккиспит үтүктэр кэпсэтиилээхпит уонна тугу булбуту төбө тыырар идэлээхпит. Куораттан атын куоракка көһөрөллөрүгэр суолга аһаппат идэлээхтэр, табыллыбыт бириэмэтигэр түөртүү хонукка аһаппакка сылдьар түбэлтэбит үгүс буолар. Ол иһин суолга утуйан тахсабыт, сыппыт сирбититтэн турбаппыт, дьон аһыгар иҥсэрэрбит иһин. Кыайан саҥабыт тахсыбат түбэлтэтэ үгүс, ол биһиэхэ эрэ буолбатах, бары красноармеец үрдүнэн оннук. Биһиги харчыбыт суоҕуттан уонна точнай адреспыт суох, кругом көһө сылдьабыт, ол иһин телеграмма уонна сурук да ыыппаппыт, ону эһиги соруйан биллэрбэттэр дии саныыргыт буолуо. Биһиги сүрэхпит тугу да биллэрбэппит. Мин туох баар табаарыстарбар уонна барыларыгар приветта этиҥ. Эһиги дойдуга мобилизация барда дуо? Онно ким-кимнээх хабылыннылар? Ону адреспын биллэрдэхпинэ сурукта суруйаарыҥ. Уонна бука бары бэрт үчүгэйдик олоруҥ. Ытаһымаҥ-соҥоһумаҥ, биһигини аһыйан. Биһиги өтөр дьиэбитигэр тиийиэхпит. Бу буону хайдах эмэ тулуйуллуо. Онон санаарҕаамаҥ-муучурумаҥ. Үчүгэй баҕайытык олоруҥ, өтөр көрсүллүө. Бу суругу туттугут да Капустин дьонугар биллэрээриҥ, бииргэ сылдьарбыт туһунан. Бука бары туох баар билсээччилэрбитигэр, дьоннорбут, урууларбыт үчүгэй баҕайытык олоруҥ. Өтөр көрсүллүө.