Син хорускалатыыһы быһыылаах, сиэмэтэ үчүгэй, диир.
Былырыын да куһаҕана суоҕа, быйыл да ол аата үүнүүһү дии, эмээхсин уолун тылыттан эгэ-дьэҕэ буолар.
Сайыҥҥы сүрүн аһылыкпыт балык. Биир эмэ күн, ардыгар, лэппиэскэ буһаран сиибит, сороҕор бурдугу хааһы гынан үссэнэбит. Курупчаакы бурдук дэҥ көстөр, алаадьылаан сырдьыгынаттахтарына минньигэс ас диэн ол.
Маарыйа эмээхсин сурдьун дьон Улахан Баһылай диэн ааттыыллар. Балыксыппыт кини. Хас да кыл илими силбэҕирдэҕинэ ыраастыы-ыраастыы, таһааран аргыга ыйаан куурда-куурда үтэр. Бэйэтэ баанар, оҥостор буолан илимэ элбэх. Араас харахтаах. Ойуурга тахсан кытыан быһан киллэрэр, кыһыйан баран төгүрүтэн таастыган оҥорор, онтутугар кыракый, анал хомуйбут таастарын баайталыыр. Туоһу оргуйа турар ууга уган түүрдэрэн баран, ытыһынан хатайдаан хотоҕостуур. Ньилбэгэр сылгы кылын хатан ситимниир. Ситими үксүн, үлэҕинэн, эмээхситтэр хаталлар. Улахан Баһылай өссө туу өрөр. Тыаттан көбүс-көнө саастаах маһы талан, көрдөөн, булан киллэрэн туу маһа диэни тыырар. Ээйтэн силис тардан аҕалан дэлби эллиир, быһах ончоҕунан сарыы курдук сыыйар, дьэ уонна онтун наар ууга уга сылдьан, били, тыырбыт маһын холботолоон туутун өрөр. Өрөн бүттэҕинэ ордубут силиһин ылан чөкө ууран хатаран кэбиһэр, хаһан эрэ эмиэ туу өрөөрү гыннаҕына, сиигирдэн «тилиннэрэн» баран туттар. Туутун киспэлииригэр киһи ылгын чыҥыйатын курдук титириги быһар, хатырыгын хастаан, ньылбы тутан баран бүк баттыалаан имиллэҥнэтэн киспэ оҥорор. Туута үс киспэлэнэр. Ардьа диэн ааттанар туу маһа атырыа, бөдөҥ быччыкыга, собоҕо аналлаах. Онон Улахан Баһылай туулаан, илимнээн балыгы баһаам сиэтэр. Соботун сороҕун отчуттарга биэрэр, онтутугар көлөһүн күнэ аахсар. Бастыҥ үлэһит ыйга биэс уон көлөһүн күннэнэр. Сыл бүтэһигэр, ахсынньыга, дохуот үллэстиитигэр ким элбэх көлөһүн күннээх ол көнөр. Сорох дьон, элбэх тыынньалаах тиийиммэт-түгэммэт өттө, эрдэ абаансанан наһаа аһаан, ылан иэстээх да хаалаллар. Араас ханна барыай
Окко эрэ киириэх иннинэ Балаҕаччыттан Дьөгүөссээн уола Дьөгүөрэп Бүөккэ диэн, Үһүс Күүлэттэн «Калинин» аатынан холкуоска ааҕар балаҕаҥҥа үлэлии кэлбит киһи, атынан мэтэһитэн тиийэн кэллэ. Сэриигэ ыҥырык, бэбиэскэ аҕалбыт. Атын тэлгэһэ таһынааҕы сэргэҕэ баайан баран, биһиэхэ киирэн чэйдээтэ, ат барахсан бүтэй куйааска тиритэн түүтэ будьуруйа ирбинньиктэммит. Бүөккэ сэриигэ баран баран уҥа илиитин үс тарбаҕын быһа ыттаран ааспыт кыһын эргиллибит, атаҕар эмиэ улахан бааһырыылаах үһү дэһэллэр. Биһиэхэ, оҕо дьоҥҥо, доҕолоҥнообот буолла да өлүөр киһи курдук көстөр. Бүөккэ Дьөгүөрэп куйаас күн үүнэн уруттаабыт киһилии ньылҕаарыччы тириппит, кособоруокка ырбаахытын көхсө көлөһүнэ иҥэн тууһуран кубарыйбыт, утаппыта бэрдиттэн, сойо хайыы барбакка, сөрүүн ымдааны харса суох кудуччу иһэр киһи буолан биэрдэ. Бэйэтэ да от ыйа саҕаланыаҕыттан сирилэтэн түһэн куйаас күннэр сатыылаатылар.
Кыра Баһылайга бэбиэскэ аҕалбытын туттарда. Дьиэ иһинээҕилэр бары кэри-куру, куһаахарык буола түстүбүт
Сорукка кэлбит киһи уһуннук олорбото, салгыы тустаах дьонугар бэбиэскэлэрин тиксэртии барда, сорох эрдэлээбит дьон ходуһаҕа киирбит кэмнэрэ этэ. Хас туттарбыт киһитин аайы хайаан да илии баттатар. «Свердлов» холкуос дьонугар, Бүлүү оройуонун байыаннай хамыссарыйаатын аатыттан, уонча киһиэхэ итинник ыҥырык кэлбит.
Убайдара бэбиэскэлэммитин истэн киэһэ Айдаҥтан, биир акка мэҥэстэн, Өксөөннөөх Маарыйа кэллилэр. Бу түүн манна, Мундулуҥдаҕа хоннулар. Сарсыныгар Өксөөн Баһылайы кытары аргыстаһан Балаҕаччылаата.
Модут, Дьооху, Кыргыдай, Хаҕын, Хахсыт, Үөлэс сэриигэ барааччылара түөрэ Балаҕаччыга мустан, бары бииргэ түмсэн, Бүлүү куоратыгар барыахтаахтар үһү.
Маарыйа эмээхсин уолун атаарарыгар дьүһүнэ-бодото уларыйан, бэрт дьиктитик дьэбирсийэн хаалла, хаастарын түрдэтэн, көмүскэлэрин иһэ уунан туолан дьирибинэстилэр Кыргыттар, Маарпалаах Маарыйа, ийэлэрин эбии аймаамаары долгуйбуттарын кыана тутта сатаатылар Настаа кэргэнин атаарарыгар, сөмүйэтин кырыытын ыстыы-ыстыы, кистии-саба ытамньыйда. Арай Өксөөн, бөҕөх киһи, өрүү да холку, уйадыйбытын, кэбирээбитин төрүт биллэрбэтэ. Хата күлүүтэ-оонньуута сүрдээх, ол майгыта түмүккэ дьонун санааларын кытары көтөхтө
Өксөөн убайын атааран баран, ол киэһэ Мундулуҥдаҕа төттөрү кэллэ. Көлө төннөрө барсыбыт оҕолордуун, барыта биэс уонча аттаах киһи мустан бииргэ хоҥнубуттар үһү.
Куоракка барааччылар аттаммыттара хас да хоммутун кэннэ, ат төннөрөөччүлэр бөрүкүтэ суох сонуннаах кэллилэр. Аара баран истэхтэринэ, Лууку Үрэҕэ диэҥҥэ тохтоон, холун тардынан сынньанан ыла түһэр кэмнэригэр, икки киһилэрэ, ыт мунна баппат ычыкынын иһигэр түһэн, куотан хаалбыттар. «Свердлов» холкуос дьоно эбит: Буолкап Бүөтүр Баһылайабыс уонна Уйбаныап Өндөрөй Никииппэрэбис диэннэр. Куораттан тахсыбыт хамыһаар хас да киһини кытары көрдөөн көрбүттэр да булбатахтар. Кэлин милииссийэлэр тахсан эмиэ, чугас эргин сири ордорбокко, онон-манан бары сыбыытаатылар, бэл түүн дьиэлэригэр тоһуур оҥорон көрө сырыттылар да, сүппүт дьон син биир көстүбэтилэр. Куоппут «диһэртиирдэр», ууга тааһы бырахпыттыы, таһы-быһа мэлийдилэр
Сотору холкуос отчуттара ходуһаларыгар киирбитинэн бардылар. Маарыйа эмээхсин миигин улахан дьону кытары окко сырытыннарбата.
Дьиэҕэ хаалан эбээҕэ сээкэйи көмөлөһөбүн: оҕо көрсөбүн, бурдук тардабын, ынах хомуйабын уонна биир сүрүн, аналлаах үлэм диэн, уот күөдьүтүүтүгэр тыаттан амынньыар, хаппыт мас тоһутан, ардыгар сүгэнэн быһыта сынньан, сэбэһэ быанан сүгэн аҕалабын.
Ынахтары күҥҥэ түөртэ ыыллар. Кумаар, күлүмэн сүүллээн түһэн биир кэм кыынньар, ол иһин түптэ түптэлиибит. Оччоҕо сүөһүлэр соччо ырааппаттар, мэччийэн кэлэ-кэлэ түптэ буруотугар, уһун кыламаннаах харахтарын симириктэтэ-симириктэтэ, кэбинэ сыталлар.
Биһиги да дьоммут уһаабатылар, Бөтүрүөп таҥара күнэ ааспытын кэннэ Улахан Баһылай кийиитэ Настааччыйалыын хотуурдарын сүгэн Күүлэлээхтэригэр охсо бардылар. Огдооччуйа хонуу биригэдьиирэ буолан отчуттарын кэрийтэлиир, ким төһөнү охсубутун ачарбааһынан кэмниир уонна бэлиэ тоһоҕо анньан баран дьаралык кыбытар. Онон көрөн хас биирдии киһиэхэ тус-туһунан көлөһүн күнэ ааҕыллар. Хонуу биригэдьиирэ отчуттарын кэрийэн баран, дьонун кытары тэҥҥэ оттоһор.
Бырдах сүүллээн түһэн кыймаҥнас, куйаас күн күлүмэнэ биир кэм эймэнэн олорор.
«Быйыл от үүммүт» диэн дьон кэпсэтэллэрин истэбин. Эбээ эмээхсини кытары ынах ыамын быыһыгар өтөхтөрү хоруйабыт. Огдооччуйалаах уоллара Баһыычаан оҕолору кытары хаалар. Маарыйа: «Баҕар миигин кытта сылдьан от охсуһуо, кыра хотуурда таптайан биэр» диэбитигэр Улахан Баһылай сонно тута, тутарбар-хабарбар сөрү-сөп, бэрт чэпчэки уктаах, дьаһамыр дуускалаах хотуур оҥорон биэрбитэ.
Өтөх сир чоҥочоҕо, маһа-ото элбэх, сороҕор хотуурбун маска таарыйан ылабын, оччоҕо биитэ ньыҕаллан тута сыппыыр, ону эмээхсин, быһах ончоҕунан «топ-топ» тоҥсуйан көннөрөн баран, кыра тоҥуулаах игиинэн аалан кылаанын хат таһааран сытыылаан биэрэр.
Бу курдук сытыылыыгын дии-дии бурууһунан анньан көннөрөр, силигин ситэрэн кикириччи анньан игиилиир, түмүгэр кылаанын таһааран сэмээр хататынан тардар. Отой сэрэнэр буол, хотуурга алҕас сээкэйгин быстыаҥ, оту хоппотоҕун иһин, эккэ баҕас эмэ-эмэ киириэ диэн сүбэлиир, такайар. Эбээ, төһө да сааһыран эмээхсин аатырдар, туттара-хаптара сымса, тэтиэнэх.
Кумаары, күлүмэни улаханнык баардылаабаппын, мээнэ ыал устун атах балай сылдьыбытым тухары сайынын буһан, кыһынын тоҥон-хатан кииллийэн, арааһы көрөн, эҥин эгэлгэ эрэйи эҥээрбинэн тыыран, үөрэнэн хаалан, сылгытыйан, кыра кыһалҕаҕа кыһаллыбат буолбут киһибин.