Kabinadan tashqarida ishlaganda atrofdagilarning kozlarini yoy nuridan muhofaza qilishi uchun tosgichlardan va shchitoklardan foydalanish kerak.
Erigan metall va shlakning sachrashidan himoya qilish. Yoyli payvandlashda, erigan metall tomchilarining harorati 1800
0
Aerozol va zararli gazlardan zaharlanishning oldini olish. Yoyning yuqori harorati (60008000
0
«B» qobigli elektrod va flyus ostida payvandlashda ftor birikmalari ajralib chiqadi.
Payvandchining nafas olish organlarida bu gazlarning konsentratsiyasi N
2
5
4
2
2
2
Payvandchining sogligiga koproq marganes aerozoli hafli, chunki u bilan zaharlanganda markaziy nerv tizimi uzoq muddatga ishdan chiqib, xatto shol xolatiga ham keltirishi mumkin.
Rux, qorgoshin, xrom angidridi inson nfas olish organlarini otkir zaharlab, surunkali kasalliklargacha olib keladi. Uzoq muddatda opkada changlarning yigilishi pnevmokonikoz kasaliga olib keladi.
Hamma korsatilgan shikastlanishlar payvandlashda xavfsizlik texnikasini qopol ravishda buzganda, umumiy va mahalliy havo tozalash taminlanmasa, shaxsiy muhofaza vositalari (maska, raspirator) dan, ayniqsa rangli metal va ularning qotishmalarini payvandlashda, shuningdek tor va yopiq joylarda payvandlashda havoni tozalashning yetishmasligidan va hokazolar oqibatida roy berishi mumkin.
Payvandlash ishlarida havoni tozalashning qatiy talablari mavjud. Bular payvandlash aerozolini ushlash uchun mahalliy havo tortish shkaflari va bir tekis havo sorilishi uchun vertikal yoki qiya panellar, reshetka (panjarali) havo sorish vositali stollar va boshqalar kiradi.
Kochma payvandlash postlarining yopiq va yarim yopiq joylarida ishlaganda mahalliy, ejektor tipidagi, havo sorish jihozi ishlatiladi. Bunda bitta payvandlash postidan 400500 m3/soat, lekin 100150 m
3
Portlash havfini oldini olish. Bosim ostidagi gaz ballonlarini notogri tashish, saqlash va ishlatishda, har xil idishlarda oldindan tozalamay payvand ishlarni olib borganda, ular ichidagi yonuvchan moddalar qoldiqlaridan portlash havfi kelib chiqadi.
Bosim ostidagi gaz ballonlarini ishlatishda quyidagi ornatilgan xavfsizlik choralariga rioya qilish zarur:
· ballonlarni tashlamaslik;
· isitish jihozlari yonida ushlab turmaslik;
· yonuvchi gaz va kislorod ballonlarini bir joyda saqlamaslik;
· ballonlarni vertikal holda saqlash.
Karbonat angidridli ballonlarni reduktorida nam muzlaganda faqat maxsus elektr isitgich yordamida isitish kerak, yoki issiq suvda hollangan latta qoyib isitiladi (eritiladi). Har qanday bosim ostidagi gaz ballonlarini ochiq alanga bilan isitish qatiyan man etiladi, chunki bu togridan togri portlashga olib keladi.
Idishlar ichida payvand ishlarini olib borishdan oldin unda qanday mahsulot saqlanganligi va uning qoldigi aniqlanadi. Idishlar qoldiqlardan puxta tozalanadi va 23 marotaba 10% li ishqor eritmasi bilan yuviladi, undan keyin havo bilan puflab undagi hidlardan tozalanadi. Bu hidlar payvandchiga zararli tasir qiladi. Idishlarni kislorod yordamida puflab tozalash qatiyan man etiladi, chunki bu holda kislorodning kiyim-kechakka va teriga tushishi har qanday ochiq alanga shiddat bilan kiyimni yonishga olib keladi, oqibatda kuyish natijasi olimga olib kelishi mumkin.
Katta xajmdagi changsimon organik moddalar (oziq-ovqat uni, torf, toshkomir) bor xonada ham portlash xavfi mavjud boladi. Bu chang malum konsentratsiyada katta portlashlarga olib kelishi mumkin. Bunday xonalarda payvand ishlari olib borish uchun yaxshilab havosi tozalanishidan tashqari ot ochiruvchilar korxonasidan maxsus ruxsatnoma bolishi kerak.
Erigan metall va shlaklardan yonginning oldini olish. Metal bilan qoplangan yogoch yoki yonuvchan izolyatsion materiallar, yoki tez yonuvchan materiallar oldida payvand ishlarini bajarganda yongin chiqishi havfi mavjud. Hamma korsatilgan payvandlash variantlariga yol qoyilmasligi kerak.
Shaxsiy gigiyena qoidalari. (maxsus kiyim) jamokor butun yaroqli holatda, chontak qopqoqlari tashqariga chiqarilgan, shim oyoq kiyim ustida bolishi kerak. Chontak qopqoqlarini chontak ichiga, shimlarni etik ichiga tiqilsa, erigan metal choglari tushib kuyishi mumkin. Bosh kiyim soyabonsiz bolish kerak, chunki soyabon muhofaza shitogini yoki maskani togri kiyishga halaqit beradi. Oyoq kiyim har doim tepasi yopiq va albatta iplari taqilgan bOlishi shart.
Tananing hamma qismi payvandlash yoyi nuridan yaxshi muhofazalangan bOlishi kerak.
Payvandlash jarayonida badanning hamma qismi ayniqsa koz puxta himoyalanishi zarur.
Qolqop, kurtka yengini zich yopib turish kerak. Payvanchi metal yuza ustida yotib yoki otirib ishni bajarsa, tagiga rezina toshama solish kerak. Tizza va tirsaklarga kigizdan tikilgan tizzaband va tirsakband kiyish kerak. Nam joylarda payvandlashda rezina etik kiyilishi kerak.
Yongin xavfsizligi. Sexlarda yonginni kelib chiqishi sabablari qoyidagilar:
· yengil yonuvchan modda va yonilgilar;
· suyultirilgan yonuvchi gazlar;
· qattiq yonuvchi materiallar;
· idish va apparatlardagi yonuvchan bosim ostidagi mahsulotlari;
· ish jarayonida elektr uchquni chiqaruvchi elektr qurilmalar va boshqalar sabab boladi.
Yonginning oldini olish maqsadida quyidagilar:
· yog», moy, benzin, kerosin va boshqa yonilgi izlari bor kiyim va qolqoplardan foydalanish;
· yangi boyalgan qurilmalarni, elektr toki mavjud bolgan apparatlarni, va bosim ostidagi idishlarni, suyuq yonilgi saqlangan idishlarni maxsus tayyorgarlik kormasdan kesish va payvandlash man etiladi.
Yonginni ochirish vositalariga suv, kopik, gazlar, bug», kukunsimon birikmalar va boshqalar kiradi.
Yonginni suv bilan ochirilayotganda maxsus ot ochirish qurilmalari, ot ochirish mashinalarida va ot ochirish shlanglari ishlatiladi. Bu qurilmalarga suv maxsus quvurlar orqali uzatiladi. Kopchilik ishlab chiqarish va mamuriy binolar ichida suv quvur tarmogiga ulangan ot ochirish kranlari mavjud.
Har bir payvandlash postida ot ochirgich, bochka yoki suv bilan chelak, hamda qum solingan sandiq va belkurak bolishi kerak. Payvandlash ishlari tamomlangach ish joyi va atrofni tekshirish kerak.
KERAKLI OQUV JIHOZ, ASBOB USKUNA VA ASHYOLAR
a) Elektr payvandchining payvandlash posti;
b) Gaz payvandchining payvandlash posti;
c) avtomat va yarim avtomatlarda payvandchining payvandlash posti;
d) Kontakt (ulash) yoli bilan payvandlash posti;
e) Korxonaga oid xavfsizlik texnikasi va yonginga qarshi tadbirlar yoriqnomasi;
f) Xavfsizlik texnikasi va yongin xavfsizligiga oid plakatlar;
g) Yonginga qarshi shit (taxta);
h) Shaxsiy ximoya vositalari komplekti (toplam);
i) Payvandlangan buyumlar namunasi.
OQUVCHILARNING BILIMLARINI TEKSHIRISH UCHUN NAMUNAVIY TEST SAVOLLAR
1. Agar payvandlash yoyi nurlaridan tananing ochiq joylarini muhofaza qilinmasa qanday turdagi shikastlanish boladi?
a) Kuyish;
b) Organizmning zaxarlanishi;
s) Ultra binafsha
s) Elektr toki urishi.
2. Nam joylarda ishlaganda qanday oyoq kiyim kiyiladi?
a) Charmli batinka;
b) Rezinali batinka;
s) Kerzli etik.
3. Quruq xonalarni yoritish uchun elektr tokining qanday kuchlanishi ishlatiladi?
a) 12 V;
b) 220 V;
s) 36 V.
4. Inson umriga qaysi tok kuchi havfli?
a) 0,1 A dan yuqori;
b) 0,1 A dan past;
s) 0,05 A.
5. Qaysi nurlar terini kuydirishi mumkin?